Улс Монголоо гэсэн хүн болгоны зүрх сэтгэл Лондоны зүг хүлээлт, найдвар, горьдлого тавин догдолж байхад зарим нэгнийх нь сувьдаг сэтгэл албан тушаал, алт мөнгөний төлөө улайраастай байх юм. Өнгөрсөн сонгуулиар олонхи болж, үнэмлэхүй ялалт байгуулсан нам гараагүй. Харин хамгийн олон суудлыг Ардчилсан нам авсан хэдий ч засгаа байгуулж чадахгүй бойкотлуулсаар өдий хүрлээ. АН-ынхан амар жимэр ажлаа амжуулахаа бодсон бол МАН-тай эвсэж болох л байсан. Даанч МАНАН дахин бүрхлээ гээд ард түмэн хүлээж авахгүй байсан биз ээ. Энэ нь МАН-ын нэр төрд ч дэндүү хамаатай юм. Харамсалтай нь МАН өнөөг хүртэл тахимаа өгөхгүй байна. Тэд эрх мэдлээ алдвал уснаас нь гаргасан загас шиг болно гэдгээ дэндүү сайн мэддэг хүмүүс. Тэдний голт зүрх эрх мэдлээс уяатай гэдгийг хэн хүнгүй гадарлах биз ээ. 1996 онд бараг 150 шахам удаа хурал хаяж, төрийн ажлыг гацааж байв. 2004 онд ялагдсан боловч хүлээн зөвшөөрөөгүйгээр үл барам элдэв худал хуурмаг, булхай, зальхай хийсээр байгаад ганц хоёр тойргийг луйвардаж амжсан. 2008 оны УИХ-ын сонгуулиар шууд л луйвардсан нь долоодугаар сарын нэгний эмгэнэлт байдалд хүргэсэн. Өдгөө ч мөн хүлээн зөвшөөрөхгүй л байна. Цаг хожиж бульхай луйвраа далдлан бүхий л тендерүүдийг өөрийн болгож, сангийн данс улайлгахаар зүтгэж байна. Үүнийг овжин ашиглаж байгаа хүн нь өдгөө авлига, хээл хахуулийн хэргээр шүүгдэж буй Н.Энхбаяр юм. Түүний тэргүүлдэг “Шударга ёс” эвслийнхэн Н.Энхбаярт ял өгвөл хамтарсан засагт орохгүй хэмээн шударга бус тулган шаардалт өгөв. Хэнээс ч хараат бус шүүхийн асуудал энэ хамтарсан засагт ямар хамаа байнаа. Н.Энхбаяр өөрөө Ерөнхийлөгч байхдаа шүүх, хууль хяналтынханд захиалга өгдөг байсан нь логикоор батлагдаад байна. Машинаар тоолсон учраас сонгууль үнэхээр шударга болж “Шударга ёс” эвсэл арваад суудалтай болсон. Үүнийг хэнбугай нь ч үгүйсгэж чадахгүй. Гэхдээ тэд Тавантолгой, Оюутолгойг ард түмэндээ 100 хувь өгнө ч гэх шиг дэлхийд баймгүй популизм хийж байж гарч ирсэн шүү дээ. Өдгөө ч засаг байгуулах болоход хүний санаанд багтамгүй ихийг нэхэж, зөвхөн нэг гэр бүлийн эрх ашгийг өмнөө тавьж байгаа нь харагдаж байна. Тухайлбал Н.Энхбаярын хүү Э.Батшугарыг Эрүүл мэндийн дэд сайд болгох хүсэлт тавьжээ. Хэл ам нь ээдрээд, нүүр нь сонин болоод байдаг энэ хүү худал хэлэхийг ёстой үзүүлж өгдөг. Бүр уйлж байгаад худал хэлдэг гээч. Өмнөх өдөр нь ээжийнхээ хамт эцэгтэйгээ уулзсан хэрнээ маргааш нь “Аавтайгаа уулзмаар байна. Амьд байгаа эсэхийг нь мэдэхгүй байна” гэж хэлээд матрын нулимс унагадаг нөхөр шүү дээ. Дэндүү хар багаасаа эцэг, эхийнхээ заавраар худал хэлж сурсан энэ хүү эрүүл мэндийн салбарыг толгойлно гэхээр санаанд багтамгүй. Н.Энхбаяр өөрөө Шадар сайд болох хүсэлтэй гэнэ. Энэ хүнд ер нь эрхэмсэг оршихуй, омог бардам зан, төрийн тэргүүн байсан хүний зангараг гэж байна уу? Түүгээр ч үл барам УИХ-д орж суух гээд нэг нөхрийгөө түр түдгэлзүүлчихсэн байгаа. Бас нэгэн эх сурвалжийн мэдээлж байгаагаар Н.Энхбаяр эхнэр О.Цолмонгоо ТЕГ-ын дарга болгохоор зүтгэж байгаа гэв. Арай ч дээ. Монгол Улс Н.Энхбаярын гэр бүл юм уу. Үүнд үнэмшихгүй хүн байж болох юм. Гэвч түүх сөхье. 2000 онд МАХН үнэмлэхүй ялалт байгуулж, 72 суудалтай болсон. Тэдгээр он жилүүдэд ёстой л “Намайг хэн хэлж, нохойг хэн саахав” гэгчээр дэндүү увайгүй загнасан даа. Хамгийн аймаар нь Ерөнхий сайд байсан Н.Энхбаярын эхнэр О.Цолмон ТЕГ-т зөвлөхөөр ордог байгаа. Хэн ч шүүмжилж, хэн ч эсэргүүцэж чадаагүй. Хамаг л нууц гэсэн болгоныг нь тэргүүн хатагтай үзэж, бас устгаж амжсан гэдгийг Баабараас эхлээд олон ч хүн бичсэн. Олон ч хүн ярьдаг. Тэгвэл одоо энэ авгай ТЕГ-ын дарга болохоор улайрч байна. Нэгэн ухаантай хүн надад “Энэ Энхбаярын шуналыг Монгол Улс битгий хэл дэлхий хангаж чадахгүй. Яг л бирд шиг” гэж хэлж билээ. Түүний хүслээр бол Н.Энхбаяр УИХ-ын гишүүн, Шадар сайд, хүү Э.Батшугар нь Эрүүл мэндийн дэд сайд, эхнэр О.Цолмон нь Тагнуулын ерөнхий газрын дарга болбол л шударга ёс хангагдах нь. Ингээд л хэлэх үггүй болчихож байгаа юм. Арай л дунд сургуулийн хүүхдээ Боловсролын сайд болгох нь халаг байна. Гэтэл өөрөө шүүгдэж байдаг. АТГ-аас арван удаа дуудахад нь очоогүй. Баривчлагдахаа мэдэнгүүт эмгэнэлт жүжиг тоглож амжсан. Шүүх хурлыг дөрвөн удаа хойшлуулж дөнгөсөн. Эцэст нь Монголын бүх хуулийнхны багш гэгддэг С.Нарангэрэлийг өмгөөлөгчөөрөө сонгон арайхийж шүүх хурлыг эхлүүллээ. Хулгайлсан гэх телевизийнхээ асуудлаар шүүгдэж байхад уг телевизээрээ шүүх хурлыг шууд дамжуулж байх юм. Тэгэхлээр энэ хүнд халаасны хулгайчийн дайны ёс суртахуун ч алга. Тэр шүүх хурал дээр өвчинд шаналж яваа экс Ерөнхий сайд С.Баярыг гутаагаад амжив. С.Баяр түүнд ашигт малтмалын лиценз олгохыг зөвшөөрөөгүй гэнэ. Тиймээс улс төрд дахин орсон аж. Ийм л хүн шүү дээ. Лиценз авах гэж улс төрд орсон болж таарч байна. Гэтэл ар гэр нь өлсгөлөн, хүүхдүүд нь нүцгэн шахам ядарсан эмэгтэй түүнийг өмөөрөөд уйлж байдаг. Н.Энхбаяр л ханаж цаддаггүй болохоос бус уг нь түүнд олон лиценз бий л дээ. Ээжийнхээ дүү 70 гарсан чавганцын нэр дээр алт, газрын ховор элемент, нүүрсний таван ч лиценз авсан байдаг. Хүү Э.Батшугар нь АНУ-д тус бүртээ сая шахам доллараар үнэлэгдэх гурван хаустай, дүү Н.Энхтуяагийнхаа нэр дээр Орос, Хятадад мөн сая сая доллараар үнэлэгдэх хаус, эхнэр О.Цолмонгийнх нь нэр дээр сая шахам фунтын үнэтэй харш гээд дэндүү их баяжсан хүн. Одоо түүнд эрх мэдэлд хүрч, хөрөнгө зоорио өсгөх адын хүсэл нүүрлэжээ. Тиймээс тэр засгаар барьцаалан ял завшиж, гэр бүлээрээ төрийн дээд өндөрлөгт дахин шургалж, өөрийгөө хуяглан хамгаалахаар зүтгэж байна. Гэтэл бид аанай л түүнийг өрөвдөн нулимс унагасаар. Уйлбал уйлах шалтгаан бидэнд бий. Гэвч... Г.Чинзориг