Mонгол Улс парламентын засаглалтай болсноос хойш 20 гаруй жилийн хугацаанд УИХ-ын  гурван гишүүн эрхээ түтгэлзүүлж, биеэр ял эдэлж байлаа. Тэднээс нэг нь хоригдож байхдаа өвчин нь хүндэрсэний улмаас ертөнцийн мөнх бусыг үзүүлсэн юм.  Харин Д.Энхбаатар      бригадын генерал цолтой  болон мандаж, Д.Баттулга НИТХ-ын даргаар ажиллаж байна.  Мөн Л.Гүндалайг УИХ-ын гишүүн байхад нь   баривчилж байсан удаатай. У.Хүрэлсүх, Т.Бадамжунай, Г.Занданшатар нарыг казиногийн хэргээр ,    УИХ-ын гишүүн асан  О.Чулуунбатыг Монголбанкны мөнгөний асуудлаар,  Л.Гүндалайг Эрүүл мэндийн сайд байхдаа тендер зохицуулсан нэрээр, Х.Наранхүүг Эрдэнэт үйлдвэртэй холбоотой зүйлээр, Ц.Батбаярыг Өргөө зочид буудлын хувьчлалын талаар, Д.Дондогийг сонгуулийн сурталчилгаанд луйврын мөнгө ашигласан гэх үндэслэлээр шалгаж, заримынх нь бүрэн эрхийг түтгэлзүүлэх бичгийг Улсын Ерөнхий прокурорын газраас илгээж байлаа.  Гэвч УИХ шинэчилсэн хуулийн дагуу үйлдэл дээр нь бариагүй бол бүрэн эрхийг түтгэлзүүлэх боломжгүй хэмээн хариу барьдаг болсон юм. Өмнө нь УИХ-ын тухай хуульд   "гишүүний бүрэн эрх эдлэхээс өмнөх хугацаанд хууль зөрчсөн үйлдэлд нь холбогдуулан баривчилсан, эрүүгийн хэрэг үүсгэсэн бол энэ хуулийн 6.9.1, 6.9.2-т заасны дагуу бүрэн эрхийг нь түдгэлзүүлнэ" гэсэн заалттай байдаг байв. Ийм хуулийн заалт хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж байсан учир гурван ч гишүүний бүрэн эрхийг түтгэлзүүлж байсан юм. Гэтэл  2010-2011 он солигдохын урьд орой УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар дээрх хуулийн заалтыг  авч хаяад гэмт хэргийн газар дээр, нотлох баримттайгаа баригдвал бүрэн эрхийг түтгэлзүүлнэ гэж  өөрчлөн баталсан байдаг.Энэ нь маргаан дэгдээсэн юм. "Энэ нь иргэнээ дарга, жирийн гэж ялгаварлаж байна.  Жирийн иргэнийг үг дуугүй хорьж цагдаад хэргийг шалгадаг атлаа УИХ-ын гишүүн болохоороо дархан эрхтэй байж бүрэн эрхийг түтгэлүүлэн шалгах ёсгүй гэж үү. Энэ нь хүний эрхийг зөрчиж байна"  хэмээн  Үндсэн хуулийн цэцэд иргэн Ц.Энхжин гомдол гаргасан.  Энэ маргааныг хэлэлцээд  Цэцийн дунд суудлын хуралдаанаас УИХ- ын тухай хуулийн гишүүний бүрэн эрхийн тухай 6.9.1 дэх хэсгийн "Гэмт үйлдлийнх нь явцад, эсхүл гэмт хэргийн газарт эд мөрийн баримттай нь баривчилж, улмаар бүрэн эрхийг нь түдгэлзүүлэх тухай саналыг Улсын ерөнхий прокурор Улсын Их Хуралд оруулсан" гэсэн заалт Үндсэн хуультай зөрчилдөж байгааг тогтоосон. Мөн хуулийн 34.7-д "Энэ хуулийн 6.9.1-д зааснаас бусад тохиолдолд гишүүнийг албадан саатуулах, цагдан хорих, түүнд шүүхийн журмаар захиргааны шийтгэл ногдуулах, гэр, албан өрөө, тээврийн хэрэгсэл, биед нь үзлэг, нэгжлэг хийхийг хориглоно" хэмээн сэжигтнийг бүр ч хаацайлсан байна гэж үзсэн юм. УИХ-ын гишүүн хүн гэмт хэргийн үйлдэл дээрээ баригдана гэдэг юу л бол. Хулгай, дээрэм, хүчингийн хэргийг л үйлдэл дээр нь барьж болох магадлалтай.  УИХ-ын гишүүн хүн ингэж "бага гарын", ичгүүртэй гэмт хэрэг үйлдэх нь эргэлзээтэй. Тэгэхээр авлигын асуудлыг газар дээр илрүүлнэ гэдэг бараг бололцоогүй болсон хэрэг. Үндсэн хуулийн Цэц дунд, дээд суудлын хуралдаанаар энэ асуудлыг хэлэлцээд иргэдээ тэгж ялгаварлан хандаж болохгүй, хууль шүүхийн өмнө тэгш эрхтэй байх ёстой гэсэн үзсэн билээ. УИХ тулгуур хуулийн заалтыг зөрчсөн хууль гаргаснаа хүлээн аваагүй ч Цэцийн шийдвэр эцсийнх. Цэцийн дээр Мөнх хөх тэнгэр л бий. Тиймээс үйлдэл дээр нь л барихгүй бол бүрэн эрхийг нь түтгэлүүлэхгүй гэсэн заалтыг хуулиас хасч хүчингүйд тооцсон байгаа. Тэгэхээр УИХ-ын гишүүд дээрх заалт хасагдсан учир  УИХ-ын тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулж ямар зохицуулалт хийхээ тусгалгүй өдийг хүрч байна. Тиймээс Улсын Ерөнхий прокурорын газарт  УИХ-ын гишүүнтэй холбоотой мэдээлэл, баримтууд ирсэн ч УИХ-д бүрэн эрхийг түтгэлзүүлэх хүсэлтийг хүргүүлэх боломжгүй байгаа аж. Ямартай ч УИХ-ын гишүүн Н.Номтойбаярыг хууль хяналтын байгууллагад шалгаж байгаа бөгөөд хэд хэдэн удаа мэдүүлэг авчээ. Түүний бие хамгаалагч ноцтой баримтуудыг дэлгэсэн байдаг. Мөн Хадгаламж банкны хэргийг дахин шалгаж эхэлсэн гэдэг нь бодиттой гэнэ. Улсын Ерөнхий прокуорор Д.Дорлигжаваас "Улсын прокурорын газраас Улсын их хурлын зарим гишүүдийг шалгаж байгаа мэдээлэл байна.  Энэ асуудал юу болсон бэ" хэмээн тодруулахад: -Улсын их хурлын гишүүнийг шалгах хуулийг Үндсэн хуулийн цэц хүчингүй болгосон. УИХ нөхөж хууль гаргах ёстой. Гэвч хэрэгтэй хуулиа одоо болтол УИХ гаргаагүй байна. Энэ хууль гараагүй байхад УИХ-ын гишүүдийн асуудлаар хуулийн байгууллага асуудал үүсгэн УИХ-д тавих боломж бүрдэхгүй байна. Уг нь шалгах асуудал зөндөө гарч ирдэг. Гэвч үйл ажиллагаа эхэлж болохгүй байна. Сэжигтнээр татаад шалгах гэхээр заавал УИХ-аас зөвшөөрөл авах ёстой болчихоод байгаа. Ер нь бол УИХ-ын гишүүдтэй холбоотой мэдээлэл манайд байгаа" гэв. Х.Тэргэл www.times.mn