“МИАТ” ХК-ийг 2006 оноос эхлэн дайны эрсдэлийн даатгалд хамруулсан. Гэтэл энэхүү даатгалаар олгогдсон хөрөнгийг хувьдаа завшиж, мөнгө угаасан  хэрэгт есөн хүнийг холбогдуулан шалгаж байгаа. “Mongolian Airlines”-ын эзэн Ч.Хоролсүрэн, түүний дүү Ч.Суурьтогтох, Н.Гантөмөр, МИАТ-ийн захирал асан Р.Бат-Эрдэнэ, Б.Эрдэнэбилэг, Ц.Орхон болон түүний эхнэр Ү.Цэцэгмаа, ТӨХ-ны ажилтан С.Батхишиг, Б.Эрдэнэбилэгийн дүү Б.Мандахбаяр нарыг хорьж шалгаж буй.

Мөрдөн байцаалтын явцад долоон сая гаруй ам.долларын хохирол учруулсан нь нотлогдсон тул эдгээр есөн хүнд Эрүүгийн хуулийн тусгай ангийн 150.3 буюу эрх мэдлээ урвуулан ашигласан, 166-д зааснаар мөнгө угаах гэмт хэргийг бүлэглэн үйлдсэн гэх зүйл ангиар эрүүгийн хэрэг үүсгэсэн. Гэхдээ мөрдөн шалгах ажиллагааны явцад уг хэргийн жинхэнэ эзэд цэвэр үлдэж, харин тэдний гар хөл болсон нөхөд ял авах магадалтай гэдгийг учир мэдэх зарим нь өгүүлж байна.

Хоригдож буй нөхдүүд саяхнаас мэдүүлгээ өөрчилж эхэлжээ. Энэ талаар Хууль зүйн сайд Х.Тэмүүжин “МИАТ-ийн хэрэгт холбоотой цагдан хоригдож байгаа хүмүүс утсаараа бүх зүйлийг хоорондоо ярьж байна. Бид утсаар хаашаа ярьсныг шалгахад хэрэгт холбоотой хүмүүстэй ярьсан. Ийм нөхцөлд хэрэг мөрдөлтөд хүндрэл учирч байгаа. Сэжигтнүүд өгсөн мэдүүлгээ өөрчилж, хоорондоо үгсэж тохиролцсон зүйлээ ярьж эхэлсэн” гэж мэдэгдэж байсан.

Тиймээс МИАТ-ын хэрэгт холбогдогчид утсаар хэнтэй, юу ярьсан бэ гэдэг нь анхаарал татах нь мэдээж. Энэ тухай “Ноцтой мэдээ” сонины 2013 оны 08 /498/ дугаарт “МИАТ”-ын гэх тодотголтой хэрэгт гол сэжигтэн болоод буй Ч.Хоролсүрэн “Ганц худаг”-аас “Би бүгдийг даая гэр бүлийг маань яаж харж үзэх вэ” хэмээн нутгийн ах руугаа утасджээ” гэсэн нэртэй нийтлэл гарсан аж. Уг нийтлэлд “... Ямар ч хэргээс сугарч үлддэг Үндсэн хуулийн Цэцийн гишүүн Д.Сугар нь Ч.Хоролсүрэнтэй нэг нутгийн хуурай ахан дүүс буюу Өвөрхангай аймгийнх гэдгээрээ ходийрхож, олон жил нөхөрлөж иржээ. Нутгийн ах Д.Сугар нь Төрийн өмчийн дарга байхдаа нисэхийн мэргэжлээс хаа хамаагүй Ч.Хоролсүрэнг МИАТ-ын удирдах албан тушаалд тавьснаас хэнээс ч нууж байгаагүй. Ч.Хоролсүрэн ачтай буянтай ахыгаа баярлуулахаар Японы нэгэн жижиг арал дээр 48 сая йений үнэтэй гоёмсог харш худалдан авч бэлэглэж байжээ. Тиймдээ ч Ганц худагаас түүн рүү утасдан “Намайг элэгний хүнд өвчтэй гэдгийг та сайн мэднэ. Надад сайндаа л нэг жил гаруйн амьд явах нас, сүүлчийн найдвар үлдээд байна. Тиймээс би бүх хэргийг даахаас татгалзахгүй. Харин та ар гэрийнхэнийг минь яаж харж үзэх юм бэ” гэж ярьсан хэмээн бичжээ.

Ч.Хоролсүрэнгийн утасны цаана ярьсан хүн нь хэн болохыг мэдэхгүй ч уг нийтлэлд өгүүлсэн яриа үнэхээр болсон гэдгийг нэг өрөөнд хамт хоригдож байгаа хоригдлууд баталсан тухай эх сурвалж өгүүлж буй. Мөн эх сурвалжийн өгүүлснээр Ч.Хоролсүрэн нь элэгний хүнд өвчтэй буюу элэгний хорт хавдраар өвчилсөн нь үнэн. Тиймээс эрүүл мэндийн байдлыг харгалзан батлан даалтад гаргах хүсэлтийг өнгөрөгч сарын 22-нд өмгөөлөгчөөрөө дамжуулан прокурорт уламжилсан байдаг. Уг хүсэлтийг Сүхбаатар дүүргийн шүүх өнгөрөгч сарын 29-ний өдөр хэлэлцэх байсан ч хойшилжээ. Түүнчлэн Ч.Хоролсүрэнгийн хууч өвчин нь сэдэрсэн гэсэн оношийг цагдан хорьж буй хорих ангийнх нь эмч тавьснаас харахад дээрх мэдээлэл үнэний хувьтай байж болох юм.

Нөгөө талаар түүнийг нутгийн ахтайгаа ярьсан гэдгийг батлах мэт “Би Үндсэн хуулийн Цэцээс татгалзчихъя. Намайг шалгавал шалга” гэж эрэлхэг дуугарч байсан Д.Сугар гэнэтхэн “Би буруугүй. Намайг Үндсэн хуулийн Цэцээс гаргах үндэслэл үгүй” хэмээн мэдэгдэх болсон. Тэгэхээр Ч.Хоролсүрэн түүнтэй утсаар ярьж учир байдлаа ойлголцсон тул Д.Сугар ийн зүтгэх болсон байх магадлалтай. Өчигдөрхөн намайг шалга, би айхгүй гэж байсан хүн гэнэт хуулийн хамгаалалтад үлдэхийг хүсч байгаагаас харахад дээрх яриа явагдсан, тохирсон байж болзошгүй юм.

Ер нь Д.Сугар гэж хэн бэ гэдэг асуултад хариулт хайж үзвэл тэрбээр 2004 оны УИХ-ын сонгуульд Өвөрхангай аймгаас нэр дэвшин өрсөлдсөн бөгөөд сонгогчийн нэрсийн жагсаалтад нас барсан хүнийг хүртэл бүртгүүлж сонгуулийг будлиантуулж явжээ. Гэвч эл хэрэг нь илэрсэн тул сонгуульд ялалт байгуулж чадаагүй. Гэхдээ тухайн үеийн МАХН-ын дарга асан Н.Энхбаярын ивээлээр Төрийн өмчийн даргын зөөлөн суудалд заларчээ. Энэ үеэс МИАТ-ын дарга нартай хуйвалдаж, “Дайны эрсдлийн сан”–гийн данснаас 700 гаруй сая ам.долларыг Япон зэрэг улсын хэд хэдэн банкаар дамжуулан угаасан болон “МИАТ”-ын данснаас гарч, үрэгдсэн их хэмжээний мөнгөний хэрэгт холбогдон АТГ-д шалгагдаж буй.

Эх сурвалжийн мэдээлж буйгаар Д.Сугар энэ хэрэгт холбоотой ч өөрийгөө огт  гэмгүй мэтээр тайлбарлаж байгаа нь мөрдөн байцаагч төдийгүй, Прокурорынхны дургуйг хүргэх болсон гэнэ. Тиймээс ч хуулийнхан ҮХЦ-ийн гишүүнийх нь эрхийг түдгэлзүүлэх хүсэлт  дахин давтан  тавих болж түүнтэй холбоотой хэргийн зах зухаас лавхан атгасан бололтой.

Д.Сугарын хувьд тухайн үед ТӨХ-ны даргаар ажиллаж байсан. Учир мэдэх хүмүүс ч түүнийг энэ хэрэгт холбоотойгоор барахгүй гар бие оролцсон, бүр удирдан чиглүүлсэн  хэмээн батлаад байгаа. Хамгийн гол нь “МИАТ”-ийн мөнгө ид угаагдаж байх үед Д.Сугар Төрийн өмчийн хорооны даргаар ажиллаж байсан ба уг хэрэгт холбогдон шалгагдаж буй хүмүүстэй хамгийн ойр шадарлаж, тэдэнтэй холбоотой бүх асуудлыг мэддэг байсан ганц хүн нь. Энэ талаар зарим хэвлэлүүдэд түүнийг Хонконгийн “HSBC” банкаар дамжуулан хоёр удаа мөнгө хүлээж авсан. Мөн ТӨХ-ны дарга байхдаа Токио дахь МИАТ-ийн төлөөлөгчийн газрын ерөнхий төлөөлөгчийн зөвлөхийн албыг давхар хашихын зэрэгцээ тухайн үед түүнийг МИАТ-ийн ТУЗ-ийн дарга хэмээн тодорхойлдог байсан ч үүнийг Д.Сугар үгүйсгэсэн. Тэрбээр ТӨХ-ны дарга байхдаа МИАТ-ийн удирдлагууд мөнгө угаасан гэдгийг мэдээгүй хэмээн мэдэгдсэн юм.

ТӨХ-ны дарга  байхдаа Ч.Хоролсүрэнгийн зөвлөхийн   ажлыг давхар хашиж, “МИАТ” компаниас сард 3000 ам.долларын цалин авч байсан. Энэ нь баримтаар илэрсэн бөгөөд Д.Эрдэнэбилэг захирлын 2008 оны зургаадугаар сарын 3-ны өдрийн тушаал болон ерөнхий төлөөлөгч Ч.Хоролсүрэнгийн мөн оны зургаадугаар сарын 20-нд Японы цагаачлалын албанаас ажлын виз хүссэн албан бичгээр баталгаажиж байгаа аж. Тэдний Японы Цагаачлалын  албанд явуулсан албан бичигт дурьдснаар Д.Сугарыг “МИАТ”  компанийн ТУЗ-ын даргаар ажилладаг хэмээсэн нь түүнийг эл хэрэгт ямар нэгэн сэжмээр холбоотой гэдгийг баталсан гэнэ.

Хамгийн гол нь МИАТ-ын гэх хэргийн үнэн мөнийг тогтооход Д.Сугар хамгийн чухал хүний нэг ч Үндсэн хуулийн Цэцийн гишүүн нь УИХ-ын гишүүний адил халдашгүй дархан эрхтэй тул өнөөдрийг хүртэл түүнийг хорьж саатуулж чадахгүй гадуур байцаалт авч байна. Учир нь уг хэргийг шалгаж буй холбогдох албаныхан болон прокурор, мөрдөн байцаагч нар Д.Сугарыг Үндсэн хуулийн цэцээс түтгэлзүүлэх тухай хүсэлт гаргасан ч цэцийн гишүүд зөвшөөрөөгүй. Ямартай ч, Д.Сугар Токиогийн баячуудын хороололд байртай. Байрныхаа түлхүүрийг анх эхнэрийнхээ хамт хүлээн авч буй зураг өнгөрөгч сарын 20-ний өдөр олон нийтэд цацагдсан. Энэ мэдээлэл хэрэв худал бол тэрбээр ямар нэгэн тайлбар өгөх байсан ч хариу үйлдэл хийгээгүй. Харин хэн нэгний санаатай явуулга, цаашид хэрхэхийг нь харъя гэсэн байр суурьтай байгаа гэсэн. Гэхдээ дуугай байх нь зөвшөөрсний тэмдэг гэж монголчууд ярилцдаг тул хууль хяналтынхан ямар нэгэн шийдвэртэй алхам хийх болов уу гэтэл мөн л таг чиг. Хамгийн гол нь Үндсэн хуулийн цэцийн гишүүд хэргийн газарт гэмт үйлдлийнх нь нотолгоо баримттайгаар баривчлахаас бусад тохиолдолд Цэцийн зөвшөөрөлгүйгээр элдэв хэрэгт холбогдуулж болохгүй. Баривчлах, албадан саатуулах, эрүүгийн хариуцлагад татах, эсвэл шүүхийн журмаар түүнд захиргааны шийтгэл ногдуулах, орон байр, албан тасалгаа, биед нь нэгжлэг хийх, эд зүйлийг нь хурааж авах бүгд хориотой гэнэ. Харин Цэцийн гишүүний бүрэн эрхийг Цэцийн хуралдааны шийдвэр гарсны дараа УИХ-аар хэлэлцүүлж байж түдгэлзүүлэх боломжтой аж. Хэрэв шаардлагатай гэж үзвэл тухайн үед нь анх хүсэлт тавьсан байгууллага болон Цэцийн шийдвэрийг хамтад нь чуулганаар хэлэлцэх хуультай гэнэ. Гэтэл Цэцийн шийдвэр нь олонхийн саналаар гардаг нь түүнийг аварч үлдсээр л.

Д.Сугартай холбоотой энэ үйл явдлаас гадна “Эйр маркет”-ийн хоёр захирал хил даван зугтсан талаар хэвлэлээр мэдээлэгдэж буй. Тэд яагаад гэнэт зугтах болов. Гаргалгаа нь дээрх утасны яриатай холбоотой байх магадлалтай. “Эйр маркет”-ийн хөрөнгө оруулагч нь Ч.Хоролсүрэн гэх. Тэрбээр хоёр захирал руугаа утсаар ярьж, би бүгдийг даая, мөнгөө аваад зугт гэсэн команд өгсөн байхыг үгүйсгэх аргагүй. Одоо тэр Баасандорж, Хатанбаатар гэх хоёр захирлын нэг нь Сингапурт нөгөө нь Хонконгод орогнож байгаа гэх мэдээлэл бий. Тэд ийнхүү сүүлээ хавчаад зугтаасан ч Ч.Хоролсүрэнгийн ар гэр лүү мөнгө шилжүүлсэн шигээ сууж байдаг гэдгийг баттай эх сурвалж өгүүлсэн юм. Эндээс харахад Ч.Хоролсүрэн бүх хариуцлагыг өөртөө үүрч, ялыг эдлэхээр бусадтайгаа тохирч. Харин нөгөө хэд нь түүний ар гэрийнхнийг харж хандах амлалт хүлээсэн байх магадлалтай юм.

Д.Галсан