Үндсэн хуулийн цэцийн дунд суудлын хуралдаанаар давж заалдах шатны шүүхүүдийг тойргоор байгуулсан нь Монгол Улсын Үндсэн хуулийг зөрчсөн гэж үзсэн. Энэ тухай болон бусад асуудлаар Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн дарга Н.Лүндэндоржтой цөөн хором ярилцлаа.

б

-Үндсэн хуулийн цэцийн дунд суудлын хуралдаанаар давж заалдах шатны шүүхүүдийг тойргоор байгуулсан нь Монгол Улсын Үндсэн хууль зөрчсөн гэж үзсэн. Харин УИХ энэ шийдвэрийг хүлээж аваагүй. Та ямар байр суурьтай байгаа вэ?

-Тиймээ. Үндсэн хуулийн цэцийн дунд суудлын хуралдаанаар Шүүх байгуулах тухай хуулийг, Үндсэн хуулийн 48.1 дүгээр заалтыг зөрчжээ гэдэг дүгнэлтийг хийсэн. Нэгэнт цэц маань шүүх учраас би шүүхийн шийдвэрийн талаар тэгсэн байна, ингэсэн байна гэж хэлмээргүй байна. Харин Үндсэн хуулийг судалдаг, судлаач эрдэмтний хувьд миний бодол санаа бол өөр байгаа. Шүүхийн шийдвэр гарсны дараа судлаач, эрдэмтний хувиар өөрийн байр сууриа илэрхийлнэ гэж бодож байна. УИХ бол уг шийдвэрийг хүлээж авах бололцоогүй юм байна гэж үзсэн. Яагаад гэхээр давж заалдах шатны шүүхүүдийг тойргоор байгуулчихсан. Баахан шүүгчийг нүүлгэж, суулгаад, байр байшинг нь заруулж, авахуулчихсан. Эдийн засгийн хувьд маш их зардал хөрөнгө гарчихсан байж байгаа нөхцөлд 2015 оны төсөв дээр нэг ч төгрөг нэмээгүй мөртлөө цэцийн ийм шийдвэрийг хэрэгжүүлнэ гэвэл хууль хэрэгжүүлэх ямар ч бололцоо байхгүй болчихож байгаа юм. Тиймээс энэ үндэслэлээр Монгол Улсын Их хурал хүлээж аваагүй. Энэ асуудлыг эцэслэн шийдвэрлэх Үндсэн хуулийн цэцийн их суудлын хуралдаан энэ сарын 30-нд зарлагдсан байна лээ. Энүүгээр эцэслэн шийдвэрлэгдэх байх.

б

-Сүүлийн өдрүүдэд тойргийн дугаар шүүхийн шүүгчийг авлигын хэрэгт холбогдсон тухай мэдээлэгдэх болсон. Энэ талаар та ямар тайлбар хийх вэ?

-Хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр шүүгчийг хардах, авлига авлаа, барилаа гэдэг явдал аль ч нийгэмд байдаг. Нээлттэй нийгмийн үзэгдэл. Шүүхээр гэм буруу нь тогтоогдоогүй байхад хэнийг ч гэмт буруутай гэж үзэхгүй гэдэг зарчмаар бид хандаж байгаа. Ер нь хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр бие биенээ гүтгэх, дормжлох явдал Монгол Улсад түгээмэл болсон байна. Тэр ч байтугай УИХ-ын даргыгаа хүртэл гүтгэчихээд байж байх жишээтэй. Гэтэл төр засгийн өндөр алба хашдаг хүмүүс, улс төрийн хүрээнийхэн хоёрын хооронд юмаар заргалдаад яахав гээд хаячихдаг. Ингэснээр хүнийг гүтгэдэг, доромжилдог хүмүүс даврах янзтай байдаг. Тэгэхээр иргэд ийм асуудлыг хуулийн байгууллагад өгч шалгуулах, нэр төрөө сэргээлгэж байх нь хаана хаанаа хууль дээдэлж ажиллах зуршил тогтоход хэрэгтэй юм болов уу гэж боддог. 

б

-Ер нь шүүгчдийн ёс зүйтэй холбоотой гомдол санал хэр ирж байна вэ?

-Шүүгчийн ёс зүйтэй холбоотой өргөдөл гомдлыг Шүүхийн ёс зүйн хороо хараат бусаар шийдвэрлэдэг. Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн баталсан журмын дагуу. Өнгөрөгч буй онд 300 орчим өргөдөл, гомдол ирсэн. Ёс зүйн хорооны үйл ажиллагаанд судлаач хүний хувьд дүн шинжилгээ хийхэд ийм олон өргөдөл гомдол ирсэн мөртлөө ёс зүйн хороогоор сахилгын хэрэг үүсгэсэн болон хэрэгт тооцсон хувь хэмжээ их цөөхөн байгаа. Энэ нь гомдол гаргаж байгаа хүмүүсийн хардах эрх өндөр байгаатай холбоотой. Хоёрдугаарт, хуучин Шүүхийн сахилгын хорооны шийдвэрийг бүх гишүүдийн хурлаар эцэслэн шийдвэрлэдэг байсныг шинэ хуулиар шүүхийн хяналтад оруулсантай холбоотой. Тиймээс Сахилгын, Ёс зүйн хороо тодорхой шүүгчид хэрэг үүсгээд ёс зүйн шийтгэл ногдууллаа гэхэд шүүх дээр очоод хэрэгсэхгүй болох явдал түгээмэл ажиглагдаж байгаа. Тэгэхээр бид цаашдаа хууль тогтоомжийг боловсронгуй болгох, Шүүхийн ёс зүйн хорооны шийдвэрийг шүүхийн хяналтаас гаргах нь зүйтэй юм болов уу гэсэн бодол байгаа. Шүүхэд ёс зүйн хорооны шийдвэрийг эргэн харж, хуульд нийцсэн эсэхийг дүгнэхдээ баримтлах хууль байдаггүй. Тодруулбал, ёс зүйн дүрэм баримталж тухайн ёс зүйн хэргийг хэвээр үлдээх, хэрэгсэхгүй болгох шийдвэр гаргадаг. Ер нь шүүх хууль хэрэгжүүлдэг, хууль барьж ажилладаг байгууллага учир ёс зүйн дүрэм баримтлан шийдвэр гаргах нь зохимжгүй. Тиймээс энийг эргэж харах шаардлагатай юм болов уу гэсэн бодол надад төрж байгаа.

б

Б. Буд