“Тавантолгой”-н гэрээний төслийг нягтлах ажлын хэсэг УИХ-аас байгуулагдсан. Ажлын хэсгийнхнийг 14 хоногийн хугацаанд дүгнэлтээ гаргахыг УИХ-ын дарга үүрэгдсэн билээ. Гэвч эдүгээ 10 гаруй хоногийн хугацаа өнгөрөөд байна. Тиймээс дүгнэлт гаргах явц ямар байгаа талаар ажлын хэсгийг УИХ-ын гишүүн Л.Эрдэнэчимэгээс тодрууллаа.

-Ажлын хэсгийн дүгнэлт хэзээ гарах вэ?

-Хөрөнгө оруулагч талд хандаж, ажлын хэсгийн зүгээс илгээсэн албан бичгийн хариу, материалууд хэр хурдан ирнэ, түүнээс шалтгаална.

-Консерциумд багтсан “Энержи ресурс” компани өртэй байгаа тухай та өмнө нь мэдээлсэн. Ажлын хэсэг энэ асуудлыг юу гэж үзэж байгаа бол.

-“Энержи ресурс” компанийн “Тавантолгой” дээрх бүтээн байгуулалт, баяжуулах үйлдвэр, цахилгаан станц, бэлэн мөнгө бараа материал энэ бүхэн нь 570 сая ам.долларын барьцаанд байгаа. Дээр нь 600 сая ам.долларын бондод ММС, Люксенбург болон Хонконг дахь охин компаниудын хувьцаа тэр чигтээ барьцаанд байгаа.

Өнөөдөр нүүрсний үнэ хямд, 80 ам.доллароос доогуур байгаа нөхцөлд тухайн компани дараачийн 2-3 жилийн хугацаанд ашгаа олж, барьцаанаас гарах ямар ч боломжгүй. Өөрөөр хэлбэл, нүүрсний үнэ нэг тонн нь 150 ам.долларт хүрч байж л эднийх ашигтай ажиллаж, эхний өр төлбөрөө гүйцээх юм билээ. Гэтэл 2017 онд буюу 2 жилийн хугацаанд бүх өрөө төлж дуусгасан байх ёстой ч боломжгүй. Тэгэхээр энэ хугацаанд компани бүх зүйлээ алдаад дампуурах эрсдэлтэй гэж ажлын хэсгийн гишүүд харж байгаа. Гэхдээ бид санхүүчид биш учраас ийм байдалд хүрч магадгүй юм байна гэдгийг шинжээчдийн баг баталгаажуулах шаардлагатай гэж харж байна.

Эрсдлийн тухайд, бид гэрээ зураад явуулчихдаг, 1-2 жилийн дараа энэ компани дампуурах байдалд хүрэх юм бол нөгөө олон банкуудад энэ компанийн бүтээн байгуулалтын үл хөдлөх хөрөнгүүд болон барьцаа шилжинэ гэдэг Монгол Улсын 51 хувь гадаадын банкууд дээр болон гадаадын хөрөнгө оруулалттай компанид очно. Монголд юу ч үлдэхгүй, 100 хувь нөгөө талд шилжих нөхцөл байдал үүснэ.

-УИХ дахь МАН-ын бүлэг “Тавантолгойн гэрээний төслийг УИХ-аар эхэлж хэлэлцэх эсэхийг нь шийдээд, дараа нь сайжруулаад явах боломжтой” гэдэг байр суурьтай байсан. УИХ-д өргөн барьсан хуулийн төсөл, тогтоолыг эхэлж УИХ-аар хэлэлцэх эсэхийг нь шийддэг. “Тавантолгой”-н гэрээний төслийг яагаад хэлэлцэх эсэхийг нь шийдэлгүй ажлын хэсгээр дүгнэлт гаргуулах болсон бэ?

-УИХ-ын даргын гаргасан захирамж, УИХ-ын Дэгийн тухай хуулийн тодорхой заалтуудад нийцүүлэн гаргасан гэж үзэж байгаа. Тийм учраас энэ талаарх мэдээллийг УИХ-ын дарга болон УИХ-ын Тамгын газраас авах боломжтой.

-Хаврын чуулганы хугацаанд “Тавантолгой”-н асуудлыг шийдэж амжих уу?

-“Тавантолгой”-н асуудлыг 2010 онд анх тендэр шалгаруулах замаар шийдэх гээд компаниуд оролцоод тэндээс зургаан компани шалгараад явж байсан. Гэвч 2012, 2013 онд энэ ажил бүрэн зогсч, 2014 оноос маш богино хугацаанд шалгаруулалт хийсэн. Долоон төрлийн шаардлага гаргаж тавьсан нь 2010 онд тавьж байсан шаардлагаас эрс өөрчлөгдсөн байгаа. Гол нь оролцогч компаниудыг маш богино хугацаанд ажиллах шахуу даалгавар өгөгдсөн учраас ихэнхи компани татгалзсан хариу өгсөн байсан. Эндээс харахад ийм том гэрээн дээр яагаад богино хугацаанд шалгаруулалт хийх гэж оролдсон бэ гэдэг нь өөрөө их асуудалтай. Магадгүй энэ нь өнөөдөр шалгарчихсан байгаа компаниудад зориулж тавьсан шалгаруулалт байх магадлалтай. Зургаа, долоо дахь шалгаруулалт дээр бичигдсэн байгаа. Тухайлбал, таван жилээс доошгүй Монгол Улсад үйл ажиллагаа явуулсан байх, төмөр замыг 30 жилийн дараа 51 хувийг төрд өгөх гэх мэт. Тухайн шалгарч байгаа компанид зориулсан шалгуур тавьж өгсөн юм шиг харагдаад байна. 200 гаруй жил ашиглах боломжтой ийм том төслийг гурав, дөрвөн сарын хугацаанд шахуу байдлаар нэг компанид зориулан хийсэн нь өөрөө хардлага төрүүлж байгаа болов уу.

Магадгүй дахин тендэр зарлаад олон улс орны компаниудыг оролцуулаад үзэх шаардлагатай болов уу гэж гишүүний хувьд харж байгаа.

-Төмөр зам дээр ажлын хэсэг ямар байр суурьтай байна вэ?

-Ухаа худагаас Гашуун сухайт хүртэлх төмөр замыг хөрөнгө оруулагчдаа өгөх нь хэр зохимжтой вэ гэдгийг бодолцох  ёстой. Монголын төмөр замынхны өгч байгаа мэдээллээр бол 950 сая орчим ам.доллароор төмөр зам босох боломжтой байсан. Үүнээс 450 орчим сая ам.долларыг “Чингис бондоос” гаргаад 600 орчим сая ам.долларыг Солонгосын болон Америкийн хэд хэдэн компанийн зүгээс удаан хугацааны зээл олгох тохиролцоо хийгээд явж байсан юм билээ. Өөрөөр хэлбэл, Монголын төмөр зам буюу төрийн өмчит компани төмөр замаа бариад 12 жилийн хугацаанд хөрөнгө оруулалтаа нөхөөд үлдсэн 20 жилийн хугацаанд цэвэр ашгаа аваад тэр нь 1.2 тэрбум ам.долларын ногдол ашиг Монгол Улсын Засгийн газарт оноогдохоор байгаа. Ийм байдлаар төмөр замаа барих боломж байсан, одоо ч ийм боломж байгаа гэж ажлын хэсэг үзсэн.

Н.Энх