“Монгол Улсын эдийн засаг, нийгмийг 2016 онд хөгжүүлэх үндсэн чиглэл батлах тухай” УИХ-ын тогтоолын төслийн эцсийн хэлэлцүүлгийг хийн, баталлаа. Дараагаар нь Төрөөс тэтгэврийн шинэчлэлийн талаар баримтлах бодлого батлах тухай” УИХ-ын тогтоолын төслийн эцсийн хэлэлцүүлгийг хийв.

Өнөөгийн тэтгэврийн даатгалын тогтолцоо нь нэг давхаргатай, эв санааны нэгдлийн зарчмаар буюу шимтгэлийн орлогоороо тэтгэврийн зардлаа санхүүжүүлдэг хуваарилалтын тогтолцоо юм. Харин 2030 оноос эхлэн Монгол Улсын хүн ам насжиж, ахмад настны эзлэх хувийн жин нэмэгдэж, ялангуяа 1960, 1970-аад оны хүн амын огцом өсөлтийн үеийнхэн тэтгэвэрт гарах үед энэхүү тогтолцоо нь үйлчилж чадахгүй нөхцөл байдал үүсэхээр байна. Тухайлбал, сүүлийн 10 жилд нийт хүн амын тоо 16,1 хувиар өссөн бол  ахмад настны тоо 21,9 хувиар буюу илүү хурдацтай өсчээ.

Уг тогтоолын төслийн танилцуулгад “Дундаж наслалт нэмэгдэж, нийт хүн амд эзлэх тэтгэвэр авагчдын тоо өсч, 10 даатгуулагчид ногдох тэтгэвэр авагчийн тооны харьцаа 2013 онд 4, 2030 он гэхэд 7, цаашид 9 тэтгэвэр авагч болохоор байна.

Хэрэв тэтгэврийн даатгалын өнөөгийн тогтолцоонд өөрчлөлт, шинэчлэлт хийхгүй бол тэтгэврийн сангийн алдагдлын хэмжээ 2020 онд ДНБ-ний 4.5 хувь, 2030 онд 7 хувь, урт хугацаанд 12 хувьд хүрэх төлөвтөй байна. Мөн хүн амын насжилт, түүнээс улбаалан тэтгэврийн даатгалын шимтгэлийн хувь хэмжээ, тэтгэврийн нас, тэтгэвэр бодох хувь хэмжээний зохистой харьцаа алдагдаж байна. Иймээс тэтгэврийн даатгалын сангийн алдагдалыг бууруулах, Монгол Улсын ахмад настнуудын амьжиргаанд хангалттай хүрэлцэхүйц тэтгэвэр олгодог болох үүднээс тэтгэврийн үндсэн үзүүлэлтүүдийг шинэчлэх шаардлагатай байна.

Түүнчлэн тэтгэврийн даатгалын хамрах хүрээ хангалтгүй, бага орлоготой малчид, хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчид, албан бус салбарт ажиллагчид тэтгэврийн даатгалгүй байна. Өнөөгийн байдлаар хөдөлмөрийн насны 261.7 мянган малчдын дөнгөж 9,1 хувь нь  тэтгэврийн даатгалтай байна.

Иймд малчид, хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчид, албан бус салбарт ажиллагчдад зориулсан тэтгэврийн даатгалын тусгай хөтөлбөрийг нэвтрүүлж, тэднийг тэтгэврийн орлогын баталгаагаар хангаж, улмаар халамжийн сангийн ирээдүйн зардлыг бууруулах шаардлагатай байна.

Мөн хувийн тэтгэврийн нэмэлт даатгалын үйл ажиллагааг цөөн тооны банк, санхүүгийн байгууллага ажилтнуудаа тогтвор, сууршилтай ажиллуулах хөшүүрэг болгон нэвтрүүлж эхэлсэн ч хүртээмж хязгаарлагдмал байна. Цаашид өндөр орлоготой даатгуулагчийн тэтгэврийн хувийн нэмэлт даатгалд даатгуулах эрхийг баталгаажуулж, хувийн тэтгэврийн сангийн харилцааг зохицуулах, эрсдлээс хамгаалах хууль эрх зүйн орчныг бүрдүүлэх шаардлагатай байна.

УИХ-аас 1999 онд баталсан “Төрөөс тэтгэврийн шинэчлэлийн талаар 2021 он хүртэл  баримтлах бодлогын үндсэн чиглэл”-д дэвшүүлсэн нийт 33 зорилтын  27  арга хэмжээ  нь бүрэн хэрэгжсэн боловч “Нийгмийн даатгалын хамрах хүрээг өргөтгөж, малчид, ажил олгогчид, хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчдийг сайн дураараа нийгмийн даатгалд  даатгуулахыг төрөөс дэмжинэ.”, “Хагас хуримтлалын зарчимд шууд шилжих эдийн засаг, санхүү, хөрөнгийн зах зээлийн таатай орчин нөхцөл бүрдээгүй байгааг иш үндэс болгон тэтгэврийн даатгалын хуваарилалтын одоогийн тогтолцоонд нэрийн дансны аргыг хэрэглэж, 2005 оноос хойш хагас хуримтлалын тогтолцоонд  шилжих угтвар нөхцөл бүрдүүлнэ”, “Тэтгэврийн даатгалын тогтолцооны хуваарилалтын одоогийн зарчмыг үе шаттайгаар хагас хуримтлалын тогтолцоонд шилжүүлнэ. Алс ирээдүйд бүх нийтийг хамарсан бүрэн хуримтлалын тогтолцооны зарчмаар тэтгэвэр авах нөхцөл, боломжийг эртнээс хангах,  өндөр насны  тэтгэвэр тогтоолгох насыг  алс ирээдүйд эрэгтэйчүүд болон эмэгтэйчүүдийн хувьд  адилхан байлгах, олон хүүхэд төрүүлсэн эхчүүдийн нийгмийн баталгааг  хангах асуудля˛ыг нийгмийн даатгалын харилцаагаар биш харин нийгмийн халамжийн бодлогын  хүрээнд хуулиар зохицуулах гэсэн зорилтууд тус тус хэрэгжээгүй байна.

Иймд эдгээр нөхцөл байдлыг иш үндэс болгон хүн ам зүйн хүчин зүйл, насжилттай холбоотойгоор ирээдүйд үүсэх тэтгэврийн сангийн алдагдлыг багасгах бодлого хэрэгжүүлж, цалинд үндэслэн тогтоогдох тэтгэврийн тогтолцоог шимтгэлд суурилсан тэтгэврийн тогтолцоогоор аажмаар сольж, олон давхаргат тэтгэврийн тогтолцоог нэвтрүүлэх замаар ахмад настанд зохистой хэмжээний тэтгэврийг урт хугацаанд тогтвортой олгох нөхцөлийг бүрдүүлж, тэтгэврийн даатгалд хамрах хүрээг өргөжүүлж малчид, албан бус салбарт ажиллагчдыг тэтгэврийн орлоготой болгох, тэтгэврийн даатгалын шимтгэл, тэтгэврийн нас, тэтгэвэр бодох аргачлалыг оновчтой тогтоох бодлогыг хэрэгжүүлэх зорилтуудыг тусгасан бодлогын баримт бичгийн төслийг боловсруулсан болно” гэжээ.

Төрөөс тэтгэврийн  шинэчлэлийн талаар баримтлах бодлогын асуудал УИХ дахь МАН-ын бүлэг завсарлага авсан байлаа. Тиймээс уг асуудлыг хэлэлцүүлэхийг хойшлуулах хүсэлт гаргаж байсан юм. Учир нь тэтгэврийн насыг эрэгтэй, эмэгтэй ижил буюу 60 насандаа тэтгэвэрт гарахаар тусгасан байлаа. Харин үүнд МАН-ын бүлэг эсрэг  саналтай байсан юм.

Харин ажлын хэсгийнхний зүгээс “Төрөөс тэтгэврийн шинэчлэлийн талаар баримтлах бодлогодоо эрэгтэй, эмэгтэй хүний тэтгэвэрт гарах насыг ижил байна гэж заасан нь бодлого. Харин хуулиндаа үүнийг өөрчилж зааж өгнө. Энэ бол зөвхөн бодлогын хэмжээнд яригдаж байна гэсэн юм. Төрөөс тэтгэврийн талаар баримтлах бодлогын талаар УИХ-ын тогтоолын төслийг гишүүдийн  олонхийн саналаар баталсан юм.

Дараагаар нь Архидан согтуурахтай тэмцэх тухай хуулийн төслийн эцсийн хэлэлцүүлгийг хийж баталлаа.

Н.Энх