УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар  Монгол Улсын 2015 оны төсвийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай, Хүний хөгжил сангийн 2015 оны төсвийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай, Нийгмийн даатгалын сангийн 2015 оны төсвийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай, Монгол Улсын нэгдсэн төсвийн 2015 оны төсвийн хүрээний мэдэгдэл, 2016-2017 оны төсвийн төсөөллийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай болон холбогдох бусад хуулийн төслүүдийн /Засгийн газар 2015.10.06-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн/ нэг дэх хэлэлцүүлгийг хийлээ.

Хууль санаачлагчийн илтгэлийг Монгол Улсын Ерөнхий сайд Ч.Сайханбилэг танилцуулав.

Монгол Улсын Ерөнхий сайд танилцуулгадаа, “Эдийн засгийн хүндрэлтэй нөхцөл байдал, дэлхийн зах зээл дээрх уул уурхайн түүхий эдийн үнийн уналтаас шалтгаалан энэ оны эхний найман сарын гүйцэтгэлээр нэгдсэн төсвийн тэнцвэржүүлсэн орлого 3 их наяд 576,8 тэрбум төгрөгт хүрч өнгөрсөн оны мөн үеэс 221,2 тэрбум төгрөгөөр, төлөвлөсөн хэмжээнээс 660, 7 тэрбум төгрөгөөр тус тус буусан үзүүлэлттэй гарлаа. Төсвийн орлого ийнхүү буурхад нэмэгдсэн өртгийн албан татвар, гаалийн албан татвар, өмч хувьчлал, газрын тос, аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татварын орлогын бууралт гол нөлөө үзүүлсэн. Төсвийн орлогын энэ оны эхний сарын гүйцэтгэлд үндэслэн Монгол Улсын 2015 оны хүлээгдэж буй гүйцэтгэлийг тооцоход нэгдсэн төсвийн орлогын гүйцэтгэл төлөвлөснөөс 900 гаруй тэрбум төгрөгөөр буурахаар байна. Иймд 2015 оны төсвийн орлогын байдалтай уялдуулан төсвийн урсгал болон хөрөнгийн зардлыг бууруулах, төсвийн орлогыг нэмэгдүүлэх талаар боломжит бүхий л арга хэмжээг авах зайлшгүй шаардлага бий болоод байна. Төсвийн тухай хуулийн 6.2-ийн 3-т урьдчилан тооцоолох боломжгүй нөхцөл байдлын улмаас төсвийн орлого буурах, эсвэл зарлага нэмэгдсэнээр төсвийн алдагдал нэмэгдэхээр бол төсвийн зарлагыг бууруулах эсвэл орлогын эх үүсвэрийг нэмэгдүүлэх замаар тухайн жилийн төсөвт тодотгол хийж төсвийг тэнцвэржүүлнэ гэж заасныг үндэслэн Монгол Улсын 2015 оны Төсвийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай, Нийгмийн даатгалын сангийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай, Хүний хөгжил сангийн 2015 оны төсвийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийг боловсруулсан гэлээ.

Хэлэлцэж буй асуудалтай холбогдуулан гишүүд асуулт асууж, байр сууриа илэрхийллээ. Хөрсөн дээр буусан алдагдалгүй төсөв батлах хэрэгтэйг гишүүдийн зүгээс хэлж байсан юм.

Төсвийг алдагдалгүй болгох нь Төсвийн тодотгол болоод ирэх оны төсвийн зорилго гэдийг Улсын Их Хурлын дарга хэлээд, хамгийн амархан зам нь Засгийн газар мөнгө авахаа болиод хувийн хэвшилдээ зайгаа тавьж өгөх гэдгийг онцолсон юм. Мөн Сангийн сайд Б.Болор төсөвөө эрүүлжүүлье гэж байгаа. Улсын Их Хурлын даргын хэлсэнчлэн хувийн хэвшлээ дэмжих, мөнгөний бодлогоо зөөллөх бодлогууд гарч ирнэ. Хөрөнгө оруулалтуудын хувьд сүүлийн гурван жилд 50 орчим цэцэрлэг, 70-аад сургууль ашиглалтад орсон гэлээ.

УИХ-ын гишүүн Д.Дэмбэрэл:- Төсөв тасалдаж байгаа нь юунаас болж байгаа судалгаа, шинжилгээ байна уу. Засгийн газрын үйл ажиллагаанаас хичнээн хувь нь шалтгаалж байна.

Ерөнхий сайд Ч.Сайханбилэг:- Орлого 660 орчим тэрбум төгрөгөөр тасарч байна гэж харж байгаа. Үүний гол шалтгаанууд нь импортоос хамааралтай орлого юм. Учир нь уул уурхайн бүтээгдэхүүнүүдийн үнэ нөлөөлж байгаагийн зэрэгцээ дээрээс нь эдийн засаг агшиж байгаатай холбогдуулаад хуучин гаднаас орж ирдэг байсан импортын урсгал багассан тул НӨТ, гаалийн импортын онцгой татваруудын зөрүүнээс 324,8 тэрбум төгрөгийн алдагдал төсвийн орлого дутагдаж байгаа. Экспортоос хамааралтай орлогоос газрын тосны орлого, аж ахуйн нэгжийн орлогын албан татвар зэрэг гээд 111, 6 тэрбум төгрөгийн орлогын алдагдал гарч байгаа. Мөн өмч хувьчлалын орлого дээр 155,2 тэрбум төгрөгийн орлого хэд хэдэн хүчин зүйлийн улмаас одоогоор орж ирээгүй байна. Мэдээж засгаас шалтгаалсан зүйлүүд ч байгаа бас биднээс шалтгаалахгүй хүчин зүйлүүд давхар байна.

УИХ-ын гишүүн Б.Гарамгайбаатар:- Төсвийн орлогын ачааг хувийн хэвшил үүрдэг гэдгийг бүгд мэддэг, хүлээн зөвшөөрдөг. Хувийн хэвшлийнхний үүрч байгаа хүнд ачааг багасгая гэсэн төсвийн тодотгол, 2016 оны төсвийн төсөөлөл орж ирж байгаа. Тиймээс гишүүд ямар нэг асуудал тавихгүйгээр батлах нь зүйтэй. Ингэвэл та бүхний хүсээд байгаа асуудал шийдэгдэнэ гэж бодож байна. Түүнчлэн бодлогын алдааг засч байгаа . Ингэхдээ өмнөх Засгийн газрын сайн зүйлүүдийг аваад муу зүйлүүдийг засч яваа. Үүнийг бүгд хүлээн зөвшөөрч байгаа. Тиймээс шүүмжлэл, дайралт хэрэггүй. Энэ бол гашуун боловч үнэн үг. Өнөөдөр 2016 оны сонгуулийг угтсан шоу хийгээд хэрэггүй. Ардын намын гишүүдийн ихэнх нь сайн ойлгосон юм байна гэж ойлгогдож байгаа ч цөөн хэдэн тооны хүмүүс улс төр хийж байгаа гэдгийг харж байна. Энэ утгаар асуудлыг шийдээд аль болохоор богино хугацаанд ямар нэг хүндрэл учруулахгүй төсвийн тодотголыг 2016 оны төсөвтэй батлаад явуулаасай гэж хүсч байна. Дараа нь бид зөв зам руугаа явна. Яагаад гэвэл Засгийн газар асуудлаа боловсруулдаг, алдаа гарсан бол хариуцлагаа хүлээдэг, Сангийн яам асуудал боловсруулж байгаа бол орон нутагтайгаа сайн танилцаж зөв зүйтэй шийдвэрээ гаргадаг, буруу зүйл хийсэн бол Сангийн яамныхан хариуцлага хүлээдэг систем рүү бид явж байгаа учраас хий хоосон яриад үр дүнгүй.

Мөн Улсын Их Хурлын гишүүн Л.Болд 2016 онд Монгол Улсад зохион байгуулагдах АСЕМ-ын дээд хэмжээний уулзалтын төсөв, санхүүжилтийн талаар тодотгосон юм. Ерөнхий сайд Ч.Сайханбилэг энэ оны 9 дүгээр сарын 15-18-ны өдрүүдэд Монгол Улсад зохион байгуулсан ЕАБХАБ-ын Парламентын Ассамблейн 2015 оны намрын хурал өндөр дээд хэмжээнд болсныг онцолж, ирэх онд Монгол Улсад зохион байгуулах АСЕМ-ын хурлыг мөн өндөр хэмжээнд зохион байгуулахаар бэлтгэл ажил хийгдэж байгааг дуулгалаа.

Чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар Монгол Улсын 2015 оны төсвийн тодотголын нэг дэх хэлэлцүүлгийг хийж хоёр дахь хэлэлцүүлэгт бэлтгүүлэхээр холбогдох байнгын хороонд шилжүүллээ.

Үүний дараа Монгол Улсын 2016 оны төсвийн тухай, Хүний хөгжил сангийн 2016 оны төсвийн тухай, Нийгмийн даатгалын сангийн 2016 оны төсвийн тухай, Монгол Улсын нэгдсэн төсвийн 2016 оны төсвийн хүрээний мэдэгдэл, 2017-2018 оны төсвийн төсөөллийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай болон холбогдох бусад хуулийн төслүүдийн /Засгийн газар 2015.10.01-ний өдөр өргөн мэдүүлсэн/ нэг дэх хэлэлцүүлгийг хэлэлцэж хууль санаачлагчийн илтгэлийг Монгол Улсын Ерөнхий сайд Ч.Сайханбилэг танилцуулсан бөгөөд чуулганы үдээс хойших нэгдсэн хуралдаанаар гишүүдийн асуулт хариултаар үргэлжилнэ хэмээн Улсын Их Хурлын Тамгын газрын Хэвлэл мэдээлэл, олон нийттэй харилцах хэлтсээс мэдээлэв.