Засгийн газрын хувь заяа сөрөг хүчний барьцаанд байна. Ерөнхий сайдыг огцруулах асуудлыг Г.Уянга санаачлан, нэр бүхий 20 гишүүн гарын үсэг зурснаар өргөн барьсан. Гэвч хагас жил гаруйн өмнө Г.Уянга гишүүний цуглуулсан гарын үсэг он дамжин хүчинтэй үйлчлэх үү. Хагас жилийн дотор байтугай хагас өдрийн дотор юу ч өөрчлөгдөж болох нийгэмд бид амьдарч байна. Өнөөдөр нэгэнтээ Оюутолгойн далд уурхайн бүтээн байгуулалт, санхүүжилтийн төлөвлөгөө хэрэгжихээр олон улсын нэр хүнд бүхий банк санхүүгийн байгууллагаас 4.5 тэрбум ам.долларын зээл авах санамж бичигт гарын үсэг үзэглэгдэж, галт тэрэг хөдөлчихсөн хойно матрын нулимс унагав. Засгийн газрыг огцруулах үндэслэл болсон Дубайн гэрээ бол өнгөн хэлбэр. Үүний цаана намуудын дунд ирэх сонгуулийн тойрог, мандатын хуваарилалт тойрсон популизм өрнөж байна.
Энэ жил УИХ-ын болон аймаг, нийслэлийн ИТХ-ын сонгууль нэгэн зэрэг явагдахаар хуульчлагдсан. Сонгууль холимог тогтолцоогоор явагдана. УИХ-ын 76 эрхмийн 28 нь намын жагсаалтаар 48 нь тойргоос сонгогдох юм. Энэ нь өмнөх 2012 оны УИХ-ын сонгууль явагдсантай адил тогтцолцоо. Гэхдээ энэ удаад мандат хуваарилалт дээр өөрчлөлт оруулах нь зүйтэй гэж эрх баригчид үзжээ. Учир нь Сонгуулийн тухай хуульд УИХ, орон нутгийн сонгуулийг хүн амын тоог харгалзаж сонгуулийн мандатын тоог тогтоох тухай заасан байна.
Төрд 14-хөн төлөөлөлтэй 1.4 сая нийслэлчүүд бид эрх ашгийнхөө төлөө эвлэлдэн нэгдэх цаг болжээ. Нийслэлчүүд бид улсын хүн амынхаа тал хувийг эзэлдэг. Улсын нийслэлдээ төвлөрсөн бидэнд амьдралын аар саар асуудлаас эхлээд хотын хөгжил цэцэглэлт хүртэл асуудал өдөр бүр ундран гарч байдаг. Энэ бүхнийг бид хорооны Засгаас эхлээд хотын захирагч, төрийн төлөөлөлдөө л хэлж шийдвэрлүүлэхээр тэднийг сонгосон. Гэтэл төрийн төвшинд шийдвэрлэх төлөөллөө сонгоод явуулсны дараа дахин уулзах зав бидэнд ч, тэдэн ч тэр бүр таараад байхгүй, хааяахан цэнхэр дэлгэцээр л барааг нь харж байгаа нь амьдралын үнэн. Мэдээж чуулганы завсарлага, баяр наадмын үеэр тойрогтоо уулзалт хийсэн сураг сонсогдож л байдаг. Харин хэр олон сонгогчийн төлөөлөлтэйгээ уулзсан нь бүү мэд. Ихэнх сонгогч “уулзалт хийж, юм тараасан дуулдана лээ” гэж ярьдаг. Үнэндээ УИХ-ын гишүүд өөрийг нь сонгосон сонгогчдодоо хүрч ажиллаж чадахгүй байгаагийн нэг илрэл. Тиймээс л нийслэлийн мандатын тоог нэмэгдүүлэх шаардлага амьдралаас урган гарч байгаа хэрэг.
Өмнө нь УИХ-ын сонгууль можаротариар явагддаг байхад тухайн үеийн нэг сая орчим нийслэлчүүдийг УИХ-ын 20 гишүүн төлөөлдөг байлаа. “Хотын-20” нэгдээд нийслэлийн тулгамдсан асуудлыг хууль тогтоох төвшинд шийдвэрлэхээр хуулийн төсөл санаачлан оруулж, хэлэлцүүлдэг байв. Тэдний санаачлан боловсруулж, батлуулан хэрэгжүүлсэн томоохон ажлын нэг нь өнөөдрийн агаарын бохирдолтой тэмцэх тухай хуулийн төсөл байсныг тодхон санаж байна. Агаарын бохирдолтой асуудал цаасан дээр хууль болон батлагдаад зогсоогүй амьдралд хэрэгжиж биелэлээ олсон. Харин энэ парламентын бүрэн эрхийн хугацаанд хотоос сонгогдсон гишүүдийн хүч дутсан уу, сэтгэл гаргасангүй юу хамтраад нийслэлийн тоо томшгүй олон асуудлын нэгээхнийг нь ч шийдвэрлэх асуудлыг хэлэлцсэнгүй. Харин ирэх сонгуулиар 1.4 сая нийслэлчүүдийн төрийн төлөөллийг нэмэгдүүлэх асуудлыг эрх баригч АН-аас санаачлан зүтгүүлж байгаа болохыг сөрөг хүчин МАН анх мэдэгдсэн. Нийслэлийн сонгуулийн мандатын тоог нэмж, 21 болгох нь зүйтэй гэж иргэд ч толгой дохиж байгаа юм.
Харин сөрөг хүчин МАН сонгуулийн мандатын тойрог хуваарилалтыг эсэргүүцэн зөрүүлээд Засгийн газрыг огцруулах асуудлыг ийн барьцаалав. Хэдийгээр Г.Уянга гишүүн санаачлан нэр бүхий гишүүд гарын үсэг зурснаар өргөн барьсан ч үүний цаана МАН-ын нүсэр аппарат ажилдаа орсон. Бүрэн эрхийн хугацаа нь удахгүй дуусгавар болох энэ үед Засгийн газрынхаа тогтвортой байдлыг хангаж ажиллахаар эрх баригч АН төдийгүй “Шударга ёс” эвслийн бүлгийн гишүүд ч нэгдсэн байр суурьт хүрсэн юм билээ. Нөгөөтэйгүүр Ерөнхий сайдыг огцруулах асуудалд гарын үсэг зурсан 3 гишүүнээ саналаа татаж авахыг “Шударга ёс” эвслийн бүлгийн зүгээс шаардсан гэсэн.
Харин сөрөг хүчин уг асуудлыг судална, байр сууриа нэгтгэнэ хэмээн хугацаа хожиж, санаагаа хэрэгжүүлэхээр 5 хоногийн завсарлага аваад байгаа. Нийслэлийн сонгуулийн мандатын тоог нэмсэн ч орон нутгийн хөгжлийн бодлогыг орхигдуулахгүй нь лавтай. Улаанбаатар хотын захирагч Э.Бат-Үүл “Нийслэлийн үе үеийн Засаг дарга нар нийслэлийн мандатын тоог нэмэх шаардлагатай гэдэг байсан. Тиймээс ч МАН үүнийг дэмжинэ” хэмээн бардамхан хэлсэн нь намынхаа бодлогыг хэрэгжүүлэхээр туйлширч, улайрсан улстөрчийн биш хотын асуудлыг өөрийн биеэр мэдэрсэн хүний чин үг.
Ер нь ч тэгээд хотын асуудал дороосоо ундарч байдгийг хамгийн сайн мэдэх басхүү мэдэрсэн эрхэм бол сөрөг хүчин МАН-ын дарга, Улаанбаатар хотын экс захирагч, УИХ-ын дэд дарга М.Энхболд. Сөрөг хүчний удирдагч М.Энхболд, нийслэлийн Засаг дарга Э.Бат-Үүл хоёр хоёулаа унаган хотын буюу 40, 50 мянгатын хүүхдүүд. Тиймээс ч Э.Бат-Үүл баатар нийслэлийн сонгуулийн мандатын тоог нэмэхийг МАН дэмжинэ” гэдгийг улстөржиж биш сэтгэлийн дуудлагаар хэлсэн биз. Харамсалтай нь улс төр сэтгэл бус эрх ашиг ноёрхдог болохоор сөрөг хүчин мөн мандатын асуудлаар Засгийн барьцаалж сөрсөн базаа хийгээд байна.
Ирэх өдрүүдэд эрх баригч АН-ынхан сөрөг хүчин МАН-тай улс төрийн зөвшилцөл, тохироо хийх биз ээ.
Н.Энхбат