Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн тов тодорлоо.  Сонгуулийн хуульд “Ээлжит сонгуулийн санал авах өдрийг санал авах өдрөөс 150-иас доошгүй хоногийн өмнө тогтооно” гэж заасан байдаг.  Парламент хуулийн хугацаатай уралдан  Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн санал авах өдрийн товыг баталлаа.

Тиймээс ч Ерөнхийлөгчийн сонгуулийг дан хуулиар явуулах гэсэн шинэ парламент цаг хугацаанд хавчигдан, төслөө татсан. Уг нь  ээлжит сонгуулийн санал авах өдрөөс 130-аас доошгүй хоногийн өмнө тогтооно” гэх саналыг ажлын хэсэг  Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн хуулийн төсөлд тусган, хүчлэх гээд үзсэн. Гэвч энэ хэрээр сонгууль зохион байгуулах цагийн хуваарьт ч засвар орж,  хуулийн төсөл өргөн барьсанаасаа 100 хувь өөрчлөгдөхөөр байсан билээ.  Цаашлаад нэгэнтээ өргөн барьж, хэлэлцүүлснээрээ хэлэлцэн батлах эрх үнэмлэхүй олонхид байсан. Гэвч цөөнх сөрөг хүчнээс ар дахь сонгогчдын фронтоос эмээсэн талтай.  Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн хуулийг дангаар батлан гаргахын цаана эрх баригчид руу бүхэлдээ  сөрөг дайралт ирэхээр байсан. Эрх баригчид, тэр дундаа МАН-ын дарга өөртөө зориулж хууль баталсан гэх мессэжээс эхлээд хууль Үндсэн хууль зөрчсөн гэх үндэслэлээр Цэцэд дуудагдах хүртэл асуудал үүсэхээр байлаа.  Учир нь Ерөнхийлөгчийн хуулийг дангаар баталлаа гэхэд Сонгуулийн хуулийг хүчингүй болгох нь процедурыг хэрхэн хийх вэ. Энэ хуулиар 2016 оны УИХ-ын болон орон нутгийн сонгуулийн хууль явагдсан. Ерөнхийлөгчийн сонгууль хуулийг баталлаа гэхэд УИХ-ын болон орон нутгийн сонгуулийн хуулийг ч тус тусад нь  боловсруулан батлах шаардлагатай байв. Тиймээс  эрх баригчид Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн хуулийг өнгөрсөн долоо хоногт яаралтай татан авч, Сонгуулийн хуулийг хэрэгжүүлэхээр шийдвэрлэсэн нь өөрсдөд нь болоод нийгэмдээ ч хал балгүй шийдвэр байлаа. Ёстой хэн хэндээ хал балгүй явъя гэдэг шиг.

Ингээд  “Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн ээлжит сонгуулийг 2017 оны 02 дугаар сарын 01-ний өдрөөс эхлэн товлон зарлах, Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн анхан шатны сонгуулийн санал авах ажиллагааг 2017 оны 06 дугаар сарын 26-ны өдөр явуулахаар тогтоох, түүнчлэн Монгол Улсын дипломат төлөөлөгчийн газар байрладаг гадаад улсад байгаа сонгуулийн эрх бүхий иргэний санал авах ажиллагааг 2017 оны 06 дугаар сарын 10,11-ний өдрүүдэд явуулахаар” тогтоол батлагдлаа.   

Эдүгээ Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн бэлтгэл ажлыг зохион байгуулах ажилдаа СЕХ шуудран орж байна. Мэдээж, сонгуулийн санал хураалтыг автоматжуулсан системээр явуулахаар байгаа. Сонгуулийн автоматжуулсан системийг ашиглахад шаардагдах хөрөнгийн эх үүсвэрийг нь УИХ баталж өгсөн.  Ерөнхийлөгчийн 2017 оны ээлжит сонгуулийн сонгогчдын бүртгэлийн үйл ажиллагаанд бүртгэлийн техник хэрэгслийг, санал авах, тоолох үйл ажиллагаанд “New Image Cast” санал тоолох төхөөрөмжийг тус тус хэрэглэхээр болжээ.  

Энэ жилийн Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн зардлыг 14.9 тэрбум төгрөгөөр баталсан.   Энэ нь 2013 оны Ерөнхийлөгчийн сонгуулиас 1 тэрбумаар бага гэдгийг СЕХ-ны дарга Ч.Содномцэрэн онцолж байна лээ. Учир нь 2013 оны  Ерөнхийлөгчийн сонгуулиар  15.8 тэрбумыг зарцуулж байжээ. Гэхдээ сонгууль дахихгүй л бол энэ нь хүрэлцээтэй зардал байж таарна.

“УИХ-д суудалтай намууд Ерөнхийлөгчийн сонгуульд хүнээ нэр дэвшүүлнэ” гэж хуулинд заасан. Тиймээс парламентад суудалтай гурван намаас ийн нэр дэвшигчид тодорно.  Харин Ерөнхийлөгчийн сонгууль зарлагдахтай зэрэгцээд бие даагч С.Жавхланг өөр намд элсчих вий гэсэн хардлага нийгэмд бий.  Тэрбээр  Улсын дээд шүүхэд бүртгэлтэй аль нэг намд элссэн тохиолдолд парламентад суудалтай улс төрийн хүчний тоог нэгээр нэмнэ.   Хэдийгээр  Дээд шүүх  “УИХ-д суудал авсан намыг хэлнэ” гээд тайлбарласан ч “бие даагч УИХ-ын  гишүүн парламентад суудалгүй намд элсвэл тухайн намыг парламентад суудалтайд тооцохгүй” гэх бичигдсэн хууль, тайлбар байхгүй.  

Ийнхүү ирэх сард  шинэ парламентын анхны чуулган завсарлахтай зэрэгцээд Ерөнхийлөгчийн сонгууль зарлагдана. Ийнхүү парламент дахь улс төрийн хүчнүүд  ч нэр дэвшигчээ тодруулах ажилдаа орцгоож, нам дахь бүлэглэлүүдийн  ажиллагаа ч идэвжинэ.

Харин нэр дэвшигчдийн хувьд сонгуулийн сурталчилгааны хугацаанд унтах нойрыг умартан 21 аймаг, нийслэлийг тойрохоор байгаа. Учир нь хуулиар 20 хоног сурталчилгаа хийнэ. Гэхдээ санал авах өдрөөс нэг хоногийн өмнө сурталчилгааг зогсоодог. Уг нь хуулинд   сонгуулийн сурталчилгааны 18-хан хоног байсан.  Гэхдээ Монгол Улсын 330 сумаа больё гэхэд 21 аймагт хүрч чадах уу гэдэг асуудал улстөрчдийн санааг зовоож байлаа.  Гэхдээ энэ хугацааг 20 хоног болгож, хоёр  хоног буюу 48 цагаар сунгасан байна лээ.  Чамлахаар чанга атга гэгч л болж.  Гэхдээ гишүүдийн зүгээс нэр дэвшигчидтэй хийх телевизийн шууд  ярилцлагыг  сонгуулийн сурталчилгаа дуусахын өмнө  нэг удаа биш хэд хэдэн удаа хийж байвал ямар вэ гэдэг санал гарч байна лээ. Энэ нь ч олон нийтэд нэр дэвшигчдийг таньж мэдэхэд тустай гэж санал нэгдэх  хүмүүс олон байгаа байх. Цаашдаа бүх ард түмний саналаар сонгогддог Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн хугацааг уртасгах цаг үеийн шаардлагатай тулах л юм байна.  Дараагийн сонгуулийн хуулиндаа парламентчид анхаарна биз.

Н.Энхлэн