Үндэсний аудитын газраас "Цэвэр агаар сан"-ийн 2008-2016 оны үйл ажиллагаанд хийсэн аудитын дүнг өнөөдөр /2018.10.23/ сэтгүүлчдэд танилцууллаа. 

"Цэвэр агаар сан" болон 2008-2016 онд агаарын бохирдлыг бууруулах чиглэлээр:

Улсын төсвийн урсгал зардлаас 97.7 тэрбум,

Улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтаас 54.9 тэрбум,

Нийслэлийн төсвийн хөрөнгө оруулалтаас 9.4 тэрбум,

Монгол Улсыг хөгжүүлэх сангаас 2.1 тэрбум буюу нийт 164.1 тэрбум төгрөгийг зарцуулжээ. Мөн гадаадын 104.7 сая ам.долларын зээл 48.6 сая ам.долларын буцалтгүй тусламжийг энэхүү арга хэмжээнд авч ашигласан байна.

2012-2017 онд Нийслэлийн гэр хорооллын хоёр тарифт тоолуур хэрэглэгчдэд хүйтний улиралд оройн цагаар хэрэглэсэн цахилгаан эрчим хүчний үнэд нийт 14 тэрбум төгрөгийн хөнгөлөлт үзүүлсэн. Гэхдээ 2016 онд хөнгөлөлтийг үзүүлээгүй байна. 

Агаарын бохирдлыг бууруулах чиглэлээр хийж, хэрэгжүүлсэн арга хэмжээг санхүүжүүлсэн боловч гүйцэтгэл, үр дүн нэгтгэн дүгнээгүй. Агаарыг бохирдуулагч эх үүсвэр бүрээр  агаарын чанарт нөлөөлөх нөлөөллийг гаргаж хэрэгжүүлэх арга хэмжээний төрлийг тодорхойлоогүйн улмаас агаарын бохирдол өнөөдрийн байдлаар дорвитой, илт мэдэгдэхүйц буураагүй байна гэдгийг аудитын дүгнэлтэд онцолжээ. 

Агаарын бохирдлыг бууруулахад зарцуулсан нийт хөрөнгийн бүтцийг авч үзэхэд:

26 хувийг үртсэн шахмал түлшний цогцолбор байгуулахад түүнийг өргөжүүлэхэд,

22 хувийг сайжруулсан зуух үйлдвэрлэх, үнс тээвэрлэх автомашин худалдан авахад,

14 хувийг нам даралтын зууханд шинэчлэлт хийхэд,

10.9 хувийг сайжруулсан түлш болон агуулахын зардал гэх мэт бусад зардал зарцуулсан байна. 

Нийслэлийн агаарын бохирдлыг бууруулах чиглэлээр 2008 оноос хойш олон эх үүсвэрийн хөрөнгөөр төсөл, арга хэмжээгээр санхүүжүүлж байсан боловч энэ чиглэлийн ажил хариуцдаг нийслэлийн холбогдох байгууллагууд хийсэн ажлын үр дүн, гүйцэтгэлийг нэгтгэн дүгнэдэггүй, тоон мэдээг зөрүүтэй гаргадаг зэрэг зохих хяналтгүй ажиллаж иржээ. 

Нийслэлийн агаарын бохирдлыг бууруулах чиглэлээр олон төрлийн сайжруулах зуухыг айл өрхийн хэрэгцээ шаардлагыг үндэслэн үйлдвэрлэх, нийлүүлэх ажлыг үр дүнтэй зохион байгуулаагүй, зуухыг хөнгөлөлттэй үнээр айл өрхүүдэд худалдан нийлүүлсэн боловч технологийн дагуу ашиглаагүй, одоогийн байдлаар эдгээр зуух элэгдэлд орж, ердийн галлагаатай зуухын ижил үүргийг гүйцэтгэх болсон байна. 

Сайжруулсан түлш үйлдвэрлэгч 14 аж ахуй нэгжтэй 70 мянга 580 тонн түлш нийлүүлэх гэрээ байгуулсан боловч үйлдвэрлэгчид түлшний 22.4 хувийг л нийлүүлсэн байна. Энэ нь тухайн үйлдвэрлэгчдийн хүчин чадлыг тооцолгүйгээр маш их хэмжээний түлш нийлүүлэх гэрээг байгуулсантай холбоотой байна. Сайжруулсан түлшийг хангахуйцаар нийлүүлээгүйн улмаас агаарын бохирдлыг бууруулахад нөлөөлөхүйц арга хэмжээ болж чадаагүй.

Нийслэлийн авто тээврийн хэрэгслээс ялгарч буй утааг бууруулах зорилгоор төсвөөс 9.8 тэрбум төгрөгийг санхүүжүүлж хэрэгжүүлсэн боловч зарим төсөл, арга хэмжээний бэлтгэл ажлыг хангаагүй, бүрэн хэрэгжүүлээгүй, санхүүжилтийг гүйцэтгэлийн хувиар олгоогүй, үр дүнд хяналт тавьж ажиллагаагүй байна. 

Улаанбаатар хотын гэр хорооллын айл өрхийг 2016 оныхтой харьцуулахад 1.4 дахин нэмэгдсэн байна. Гэр хорооллыг орон сууцжуулах төслийн хүрээнд зуухны яндангийн тоо цөөрсөн эсэх, хэрэгжүүлсэн арга хэмжээ агаарын бохирдлыг бууруулахад хэрхэн нөлөөлсөн эсэх тооцоо судалгаа гаргаагүй байна. 

Г.Сүрэн