Манай гадаад бодлогын үзэл баримтлалд хөрш улсууд ОХУ, БНХАУ болон гуравдагч хөршүүд тэргүүлэх байр суурьтай байх талаар тодорхой заасан. Гэтэл сүүлийн жилүүдэд ОХУ-д суугаа Элчин сайдуудын дипломат ур чадварын хомсдол, ааш араншингаас шалтгаалаад ОХУ-тай тогтоосон хамтын ажиллагаа өнөөгийн шаардлагын хэмжээнд хүрэхгүй байгаа нь нууц биш юм. Ийм цаг мөчид ОХУ-д суух Элчин сайдын томилгоог УИХ-аар хэлэлцэх гэж байна.
Ахмад дипломатч хүний хувьд хэвлэлээр нэр дурдагдаж буй хүмүүсийг хараад саналаа нэмэрлэхээр шийдлээ. Юуны өмнө хэлэхэд ОХУ-д суух Элчин сайдыг нам харгалзахгүйгээр, тухай хүний улс төрийн харъяалал, түүх намтарт тулгуурлалгүй үндэсний эрх ашгийг гол болгож толмилох нь чухал юм. ОХУ-аас ихээхэн хамааралтай нефть бүтээгдэхүүний импорт болон УБТЗ-ын тээвэр нь Монгол улсын эдийн засгийн үзүүлэлтийг голлон тодорхойлох хэмжээнд байдаг гэдэг үнэнийг тооцох шаардлагатай юм. Зөвхөн энэ хоёр асуудлыг гэхэд байнга, тогтвортой, найдвартай улам бүр өргөжин тэлэх, өгөөжтэй байлгах тал дээр харилцааг тогтоож, тордож чадах хүнийг би нэр дэвшигчид дундаас харж байна.
Г.Өлзийбүрэн бол төрийн албанд ажилласан, орос монголын харилцааны чухал асуудлуудыг шийдвэрлэхэд биечлэн оролцож байсан туршлага, үр бүтээлээрээ яах аргагүй тод ялгарч харагдаж байгаа юм. Тэр УБТЗ-ын Эдийн засгийн албаны даргаар ажиллаж байх үеэсээ оросын төмөр замчид, удирдлагуудтай ойр дотно, харилцан ойлголцолтой ажиллаж чаддаг байсны ачаар хөдлөх бүрэлдэхүүн болон чингэлэгийн дутагдлыг нөхөж, оросоос дамжин өнгөрөх тээврийн хэмжээг эрс нэмэгдүүлснээр төмөр замын хэвийн үйл ажиллагааг хангуулах тал дээр үр бүтээлтэй ажиллаж байсныг мэдэх юм.
Г.Өлзийбүрэнгийн харилцааны чадвар, оросуудтай ойлголцох төвшинг Газрын тосны газрын даргаар ажилласан он жилүүд нь бүрэн нээж харуулсан гэж би хувьдаа үздэг. Түүнийг Газрын тосны газрыг удирдахаар очсон үест ОХУ-аас нийлүүлж байгаа нефть бүтээгдэхүүний хэмжээ тогтворгүй, үнэ тодорхойгүй, нефть импортлогчид тусдаа бие даасан хэлэлцээ хийх, үнэ тохирох гэж оролддогоос хүндрэл их гардаг байсан. Энэ байдлыг зоригтойгоор өөрчилж, нэгдмэл зохион байгуулалтад оруулж, оросуудтай өндөр төвшинд ойлголцож чадснаар урт хугацаанд Сингапурын биржийн буюу олон улсын нефть бүтээгдэхүүний үнэд суурилсан томъёолол бүхий гэрээг байгуулсан билээ. Ингэснээр олон улсын үнээс тонн тутамд 80-100 долларын илүү үнээр нийлүүлж, монгол улс жилд 100 сая орчим долларын алдагдал хүлээдэг байсныг болиулсан байдаг. Үүнд Г.Өлзийбүрэнгийн “Роснефть” компанийн ерөнхийлөгч Игорь Сечинтэй тогтоосон найрсаг харилцаа, бүрэн ойлголцол ихээхэн үүрэг гүйцэтгэсэн нь тодорхой. Монгол Улс нефтийн хэрэглээнийхээ 60 хувийг ОХУ-аас авдаг байсан. Өртгийг буруулж, тааламжтай нөхцлийг хангаснаар оросоос нийлүүлэх шатахууны хэмжээ өсөж нефтийн бүтээгдэхүүний хэрэглээний 80 хувьд хүрчээ.
Ийм үр дүнд хүргэхийн тулд Г.Өлзийбүрэн Монголын нефтийн нөөц болон хятадын газрын тос боловсруулах үйлдвэрүүдийн уялдаа холбоог ашиглан маш уран нүүдлүүд урьдчилан хийж байсныг мэдэх юм. Дипломат үйл ажиллагаа нь шатар нүүхтэй ижил бодлого бодох, уран нүүдэл, шийдэл шаарддаг талбар бөгөөд ийм чадвар Г.Өлзийбүрэнд байгааг нефтийн импортыг жигдрүүлж үр ашигтай болгсон жишээнээс нь харж болох юм. Дээр нь тэр УБТЗ-ын удирдлагад ажиллаж байсан хүмүүсийн бодлогогүй үйл ажиллагааны улмаас тасалдаад байсан нефтийн транзит тээврийг сэргээж, УБТЗ-ын ачаа эргэлтийг эрс нэмэгдүүлэх тохиролцоонд хүрч чаджээ. Оросоос Хятад руу жилдээ 3,4 сая тонн нефтийг дамжуулан өнгөрүүлэх боломжийг бий болгох хэлцэл байсан юм. Энэ тээвэр тогтмолжоод ирвэл цаашдаа нефть дамжуулах хоолойг Гурван улсын эдийн засгийн коридор төслийн хүрээнд байгуулах асуудал эдийн засгийн үндэслэлтэй болох юм. “Роснефть” компанийн ерөнхийлөгч Игорь Сечин тухайн үед Г.Өлзийбүрэнгийн үйл ажиллагааг үнэлж “Монголын Газрын тосны газар монголын зах зээлд их ирээдүйг нээж өглөө. Манай компани Монголд итгэлтэй, бат бөх байр суурьтай, анд нөхөдтэй боллоо. Би их баяртай байна. Бид цаашид ч монгол түншүүдтэйгээ харилцан ашигтай хамтран ажиллах болно” гэж мэдэгдэж байлаа.
Монгол Улсын гадаад харилцаанд Ерөнхийлөгч тэргүүлэх, чиглүүлэх үүрэгтэй байна гэдгийг Үндсэн хууль болон бусад хуулиар тогтоож өгсөн. Стратегийн харилцаа бүхий улсуудад суух Элчин сайдуудыг Ерөнхийлөгчтэй бүрэн ойлголцож, хамтран ажиллах боломж чадвар бүхий хүмүүсээр бүрдүүлэх нь үндэсний эрх ашигт нийцэх юм. Асуудалд нам, бүлгийн ашиг сонирхлын үүднээс бус улс орны ирээдүй, үндэсний эрх ашгийг ханган биелүүлэх шаардлагын үүднээс хандвал Г.Өлзийбүрэн нь энэ цаг үед ОХУ-д суух Элчин сайдад тохирох хүн мөн гэж хэлэх байна. Ерөнхийлөгч ч ийм байр суурьнаас хандаж, нам харгалзахгүйгээр сонголтоо хийжээ гэж ойлгож байгаагаа ч дашрамд хэлэх байна.
Ахмад дипломатч Э.Намсрайдорж