Монгол Улсын ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж 21 аймгаар ард түмэнтэйгээ уулзалт хийх ажлаа Чойр хотын иргэдтэй уулзсанаар дуусгасан юм. Түүний Чойр хотын иргэдтэй хийсэн уулзалтыг та бүхэнд товчлон сийрүүлье. Танхим дүүрэн цугласан иргэдэд хандан Ерөнхийлөгч үг хэлснээр уулзалт эхэллээ. Төр бол булаагч биш, баялгийг эзэмшигч биш, төр бол хүмүүсийн ажилд нь тусладаг байх ёстой. Таны амьдрал сүүлийн хоёр жилд сайжирсан уу. Яагаад манай эдийн засгийн өсөлт жирийн айлд нөлөөлөхгүй байна вэ. Төр оролцоод байна, эсхүл гадныхан оролцоод байна. Үүнийг өөрчлөхийн тулд би ерөнхийлөгчийнхөө бүрэн эрхийнхээ хугацаанд ажиллаж байгаа юм. Юм хийж буй хүнд татварынх нь дарамтыг багасгаад өг, юм хийж буй хүнд төрөөс дэмжлэг үзүүлээд өг гэж би хэлсээр ирлээ. Гэтэл их хуралд бугшсан хөрөнгөтнүүд чигжиж суучихаад хөдөлгөх аргагүй болчихоод байна. Цэргийнхэн дунд хүртэл хөрөнгөтөн хурандаа нар бугшлаа. Тэднийг илчлэх хэрэгтэй байна. Эдийн засгийг 30, 40 хувиар өсгөнө гээд амлаад ббайсан намууд өнөөдөр юу болсныг хараарай. Төр үүргээ хэрэгжүүлж чадахгүй байна. Иргэддээ үйлчилдэг, ард түмний санааг зовоосон зүйлийг шийддэг төр байх ёстой. Иддэг уудаг, өгдөг амладаг, хүмүүсийг энэ оны сонгуулийн хуулиар цэвэрлэхийг хичээж байна. Эрхтэн дархтнуудыг шалгаад өг гэхээр их хуралд ороод нотлогдохгүй байна гэдэг боллоо. Тиймээс их хуралд очоод гацдаг биш, хаагддаг биш, жирийн ард иргэд шиг асуудлаа шийдүүлдэг, бусадтай адил түвшинд шалгуулдаг болмоор байна. Сайдтай холбоотой асуудлыг шалгуулах гэхээр яаж ч нотолгоо өгөөд хаагдаад байна. Үүнийг би байхгүй болгохын төлөө явсаар ирлээ. Миний ерөнхийлөгч болоод хамгийн анх хийсэн ажил нь эрүүгийн хуулинд авлигатай холбоотой хэргийг хуульчлах, гэтэл энэ хуулийг их хурал хоёр жил хойшлуулж байна. Сандал суудалтай холбоотой асуудлыг шууд шийддэг мөртлөө энэ хуулийг хойш тавиад байх юм. Үүнийг би орхихгүй дахин хэлэлцүүлэхээр хуулийг би өргөн барих болно. Дараа нь эрүүгийн байцаан шийтгэх хуулийн төслийг оруулна. Урагш явахгүй, арынх нь урагшлахгүй ийм л байдалд орчихоод байна. Одоо Монгол Улсын баялгийн 50 хувь нь гадныхны гарт байна. Тиймээс би лицензүүдийг цуцласан. Их хуралд энэ лицензийн асуудлуудыг жил бүр оруулж байна. Шийдэгдэхгүй байна. Шударга ёс, агаарын бохирдол, ажилгүйдэл зэргийг дээгүүр суудалтай хүмүүс ойлгохгүй байна. Тэд жирийн амьдралыг мэдэхгүй байна. Бидний босгосон ардчиллын 20 жилийг үнэлэх үнэ цэнийн чадамж ард түмэнд байгаа. Гэтэл одоогийн төрийн алба нь ах дүү, амраг садангийн цугларалт боллоо. Яг хуримын ордон шиг. /Танхимд нирхийтэл инээлдлээ/ Ард түмнийг бөөнддөг боллоо. 999 гишүүн элсүүлнэ ч гэх шиг. Хүмүүс бөөний бараа юмуу. Өнөөдөр жирийн ард иргэдийн дунд юу тулгамдаж байна вэ. Тэд байргүй байна. Хүмүүс нэг данх усаа ээлжилж халаагаад усаа асгаад тойруулаад бие биенээ угааж өгсөөр амьдарсаар байна. Ийм амьдралаас одоо Монгол Улс гарах хэрэгтэй. Хүмүүс байранд тухтай амьдрах хэрэгтэй байна. Үүнд юу саад болж байна вэ. Хээл хахууль, хэдэн төгрөг илүү өгсөн хүн л газар авч байна. Байр авч байна. Үүнийг болимоор байна. Би 21 аймгаар тойрч ажиллалаа. Говьсүмбэрт хамгийн сүүлд ирлээ. Та нэг удаа сонголт хийхэд тэр нь таныг бүтэн дөрвөн жил дагах болно. Таны нэг өдрийн сонголт дөрвөн жил дагаж, таны амьдралыг халаасыг сэгсэрч байна. Та сонголтоо зөв хийгээрэй. Нэг удаагийн мөнгөөр биш, дөрвөн жилийн өөрчлөлтийн төлөө сонголтоо хийгээрэй. Иргэд Ерөнхийлөгч болон дагалдан явагсдаас асуулт асууж эхэллээ. Иргэн Цогбадрах:Шүүх засаглалд анхаарч буй Ерөнхийлөгчдөө баярлалаа. Чөлөөт бүсийн асуудал Говьсүмбэрт яригдаад 20 жил боллоо. Гэтэл энэ асуудал юу ч болсон юмгүй, хөдөлгөөнгүй байна. Чөлөөт бүсэд зориулж 1400 га газар бий, 4-5 хүн ажилладаг. Тэд юу ч хийхгүй юм. Тэд байраар хангагдсан, тэднийг ажилгүйдлийг багасгах болоь уу, Говьсүмбэрийг хөгжүүлэх болов уу гэж харсаар нүд хөхөрлөө. Та анхаарал тавиад өгөөч. Хувийн эмнэлэгт үзүүлэхэд 300-400 мянган төгрөг болж байна, улсын эмнэлэгт очиход 13-р маягтаа олоод ир гэх юм. Тэр нь олдохгүй хэцүү байдаг. Бид 30, 40 жил улсад даатгал төлж зүтгэсээр ирлээ. Ганц удаа ч болов хүнд сурталгүй эмнэлэгт үзүүлдэг болох болов уу. Амаржаргал: Говьсүмбэрт уурхай их боллоо. Бүгдийг гадны иргэд эзэмшиж байна. Иймд тэднийг хариуцдаг, хянадаг тусгай мэргэжилтэнтэй болгож өгөөч. Иргэн Түмэннасан:Шивээ-Овоогийн нүүрсний уурхай бусдын гарт орчихлоо. МАН-ын гишүүд яаж иргэдээ хуурдгыг яруу тодоор харуулаад явсан. Урьд нь танай амйгийн Шивээ-Овоогийн нүүрсний уурхайг аймгийнханд чинь өгнө гэж хэлээд явсан юм. Гэтэл одоо Шинэ Шивээ-Овоо гээд компанийн мэдэлд орчихлоо. Эздүүд нь хятад гэнэ. Та туслаад өгөөч. Оюутолгойн гэрээ муу болсон. Оюутолгой хүн ойлгохооргүй хэцүү газар биш, бид ажиллаж чадна. Та мэргэжлийн сургалт үйлдвэрлэлийн төвийг сэргээж өгсөнд гүнээ талархдаг шүү. Иргэн Гантөмөр:Манай аймаг хүн ам их, газар нутаг жижиг. Эргэн тойрны дөрвөн аймгаас нүүж ирсэн хүмүүс амьдардаг. Энд аж үйлдвэрийн парк байгуулна гэж хэлж байсан. Нисэхийн зурвас байгуулна гэсэн. Баянтал бол цэргийн ангийн үлдэц газартай, ажилгүй иргэд их мөртлөө дэд бүтэц сайн хөгжсөн. Тиймээс аж үйлдвэрийн паркаа хурдан байгуулж өгөөч. Иргэн Сарангэрэл:Улс орны хэмжээнд хүүхдийг алагчлан үзэхгүй гэж та хэлж байсан. Гэтэл төмөр замчдын цэцэрлэгийн хүүхдийн хоолны мөнгийг төрөөс даадаггүй, яагаад ингэж хүүхдийг алагчлан үзэж байна вэ. Үүнийг шийдэж өгөөч. Иргэн Гарамдорж: Хэрэгтэй хэрэггүй бичиг, дүрэм журам их байх юм. Болиулаач. Иргэн Лхагважав: Иргэний танхим нээж жирийн иргэн үгээ хэлэх боломж олгосонд баярлалаа. Шинэ Шивээ-Овоо компанийг эзэишдэг олигархиудыг болиулаач. Хэзээ та энэ асуудлыг шийдэж өгөх вэ. Зам дагасан нефтийн бохирдлын саармагжилтыг хэн хийх вэ. Иргэн Чимэддулам:Хувьсгалт нам 1 сая 500 мянган төгрөг өгнө гэсэн. Ардчилсан нам хувьцаа өгнө гэсэн. 500 мянгыг нь авсаан. Нэг сая төгрөг нь хаагуур явж байгаа вэ. Хувьцаа аваад зараад нэг сая төгрөгөө ав гээд хулхидаад байна. Тэр 1 саяд чинь сэтгэл хоргодоод үхэж чадахгүй байна. Би ядуусын төлөөлөл боүлж энд ирсэн. Одонгийн 500 мянга яасан бэ. Ху нам идсэн үү, Ардчилсан нам идсэн үү. Хариулж өгөөч. Иргэн Эрдэнэсүрэн: Би төмөр замд 30 жил ажилласан. Би хувийн асуудал ярих гэж энд ирлээ. Та шударга ёсны тухай ярьдаг. Говьсүмбэрт шударга ёс бий юу. Миний хань 1989 оноос эхлээд ардчилсан хувьсгалын төлөө зүтгэсэн. Шударга ёсны төлөө зүтгэсэн хүмүүс бүгд архичид гэгддэг. Энд намаар гадуурхагдаж байна. Ажилд авдаггүй. Миний нөхөр “Ардчилал” Өсөхбаяр гэдэг хүн байлаа. Энэ нэр Говьсүмбэрт алдартай. 10-аад жил ажилгүй байв. Учир битүүлгээр нас барав. Надад одоо болтол прокурорууд үнэнийг хэлдэггүй. Яагаад амь насаа алдав. Надад миний нөхрийг буруу талын хүн байна шдээ гэж хэлж байсынг өөрийн чихээр цагдаагийн хүнээс сонссон. Хэзээ намын ялгаварлан гадуурхалт дуусах вэ. Энд шударга ёсыг тогтоогоод өгөөч. Хууль хяналтын байгууллагууд хэзээ шударгаар ажлаа хийдэг болох вэ. УБТЗ-ын дарга н.Очирхүү: Хүүхдийн хоолны мөнгөтэй холбоотой зөв асуудал тавигдлаа. 1992 онд энэ хууль анх батлагдсан юмаа. Гэтэл энэ үед төмөр замчдын хүүхдийн хоолны мөнгө тусгагдаагүй. 2011 оноос би засгийн газартай нилээд ярилцсаны эцэст эхлэл яриа бол тавигдсан. 2012 оны төсөвт оруулсан ч надад хариу өгөөгүй байгаа. Би хүлээж байгаа. УИХ-ын гишүүн Ж.Батсуурь: Хэдхэн хоногийн дараа их хурал завсарлана. Тэр үеэр би дахин ирнэ. Би ер нь байнга ирж байдгыг та бүхэн мэднэ тийм болохоор бусаддаа үг хэлэх боломж олгоё. УИХ-ын гишүүн Я.Батсуурь: Монголын их хаадын голомт, боржигончуудын өлгий нутагт Монгол Улсын ерөнхийлөгч айлчлан ирсэнд баяртай байна. Нэг хүнд 536 ширхэг хувьцаа өгнө гэв. Миний бие үүнийг өөрчлөх хуулийг өргөн барьсан, 1072 болгоё гэж. Бэлэн ба бэлэн авахгүй бол бэлэн бусаар өгөхийн эсрэг байгаа. Хоёр хуваалгүйгээр 1072 ширхэг хувьцаа үнэгүй олгуулаад 536 ширхэг хувьцаагаа хувьцаа хэлбэрээр олгуулах талаар бид хөөцөлдөнө. Барьцаа хөрөнгөгүй иргэд сайн төсөлтэй бол банкнаас зээл авахад төрөөс 60 хувийг нь даадаг больё. 40 хувиа та өөрөө даа гэсэн хуулийн төсөл өргөн барина. Ерөнхийлөгч иргэдээс амаар болон бичгээр ирсэн асуултад хариулсан юм. Төрд эрх мэдэл очвол ялзардаг. Иргэнд эрх мэдэл очвол улс хөгждөг. Иймээс тухайн орон нутгийн хувь заяанд ард түмэн оролцдог болохын төлөө анхаарна. Швейцарийн жишээ байна. Ард түмэн хийе гэвэл төр нь хөдлөдөг. Ард түмэн үгүй гэвэл төр хөдлөх ёсгүй. Үүнийг хэрэгжүүлэх хэрэгтэй байна. - Аймгийн шүүх, прокурорын гомдол их ирж байна. Та бүхэн анхаараарай. Бүх асуудал дээд шатанд очих хэрэггүй.Орон нутагт шийддэг болмоор байна. Иргэний танхим байгуулсан нь их зүйтэй асуудал болсон. - Хүүхдүүдийг ялгаварладаггүй байх хэрэгтэй. Монгол Улсын төсөв их болж байгаа. Тиймээс үүнийг гишүүд анхааралдаа аваасай гэж бодож байна. - Өмнөговьт олон асуудал бий, тухайн ард иргэд төр засагтайгаа үг хэлээ ололцдог байх хэрэгтэй. Тэгвэл аль алиндаа хэрэгтэй. Өмнөговийнхон дээд, доод талдаа үг хэлээ ололцвол хэн хэндээ л хэрэгтэй байна. - Цаашид ашигт малтмалын талаар шинэ хууль гаргах талаар анхаарна. Говьсүмбэрийн шүүхийн байгууллагад ажилладаг бүх хүн шударга бус гэсэн үг биш шүү. Сайн шүүгчид бий. Цөөхөн хэдэн хүн л асуудалтай. Энд олзуурхууштай сайн талыг олж харлаа. 26 зүйл иргэний нэхэмжлэхийн маягт бэлнээр бэлдэж тавьсан байна. Иргэн сонгоод доор нь гарын үсгээ зураад л болоо. Энэ маш сайн, шинэ санаачлага гэж бодож байна. Өнөөдөр шүүхэд нэхэмжлэх өгөхөд маргааш нь сайтад тавигддаг байх хэрэгтэй. Тэрийг хэрхэн шийдсэн, шүүсэн тухай мөн хариутайгаа нээлттэй гардаг байх хэрэгтэй. Ингэхэд ард түмэн ч хуулийнхан ч зөв буруу шүүсэн эсэхийг хянаж чадна. Хуулийн оюутнууд ч дүн шинжилгээ хийж байх юм. - Би очсон газарт архи гаргахаа больсон. Надад архи барьж мэндэлдэг хүн байхгүй болсон. Манайд цагаан сараар хүн ирвэл бууз, аарц л өгдөг болсон. Үүнийг хэрэгжүүлээсэй гэж хүсмээр байна. Шагнал угаах нэрийдлээр архи уудаг боллоо. Засгийн газраас хиртэй шагнал өгсөн юмуу. - Би Өмнөговийн Ханбогдод маш дулаахан тэмээний ноосон оймс хийсэн байхыг харлаа. Захиалж аваад өмсөж байна. Ямар сайхан дулаахан юм бэ. Үндэсний үйлдвэрлэлээ дэмжээч гэж уриалмаар байна. Эх орны ногоогоо ав. Тавгийн идээг зөвхөн цагаан идээгээр зас. - Та бүхэн 1 сая 500 мянга авах гээд алгаа хорстол таших юм. Мөнгө авлаа гэж бодоход үйлдвэрлэл хийгээч, дансанд хийгээч. Хувьцаа ав. - Шивээ-Овоо бол Говьсүмбэрийн хамгийн хурц асуудал. Шивээ-Овоо нэлээд том ашиглаагүй байгаа талбайтай. Талбайдаа татвар төлж дийлэхгүй болмогц төрд буцааж өгсөн юм. Тэрийг нь энэ төрийнхөн зараад гадныханд өгөөд сууж байна. Лицензийг нь сунгахгүй ээ гэж төр хэлдэг. Тэгэнгүүтээ эргээгээд араар нь тэр хэсэг газраа зарчихдаг луйвар энэ төрд байгаа нь үнэн. Тэд мэдээлэлд ойр байдгаас энэ бүх булхайг хийж байна. Миний эрх мэдэл хүрэхгүй байна. Би та бүхэнд хэлье. Би ганцаардаж байна. Хэчнээн хэлээд ч миний эрх мэдлийн хэмжээ гэж байдаг юм. Лиценз эзэмшиж буй нууц хүмүүс ил гарах хэрэгтэй. Гадаадын иргэн гадаадын шүүхээр далайлгаж монголын баялгийг идэж байна. Надад нэг чтөгрөгийн ашиг хэрэггүй тул би ийм зоригтой дуугарч байгаа юм. Энд нэг саналыг би маш их дэмжиж байна. Дэд бүтэц энд хөгжсөн нь үнэн. Тиймээс энд ахмадын асрамжийн төв байгуулъя. Их сургуулиудыг энд нүүлгэсэн ч болж байна. Улаанбаатарт байгаа том том агуулахуудыг энд нүүлгэе. Энд цэргийн баазын үлдэгдэл бий. Агаарын цэргийн боомт байгуулах хэрэгтэй. Цэргийнхэн сонсоорой. -Оюутны 70 мянгын хувьд өөрсдөө цагтаа орост стипенд авч сурчихаад одоо өгөхгүй гэж чичрээд байгаа хүмүүс ичих хэрэгтэй байна. Би Орост сурч байхдаа оюутны мөнгөн тэтгэлэг авч байсан учраас гайгүй сурсан. Оюутныг огт ялгах хэрэггүй. Мөнгө өгвөл эцэг эх багш нь шахна. Шаардана. Чи төрөөс мөнгө авч сурч байж сайн сураач гэж загнуулна. Тэгэхээр ямар ч оюутанг ялгалгүй суурь мөнгийг бүх оюутанд өгөөч гэж уриалмаар байна. Би ерөнхийлөгч байсан цагтаа монгол хүүхдийн мөнгө, оюутны мөнгө хоёрыг байнга л дэмжинэ. - Хүн амаа ядаж 3 саяд хүргэмээр байна. Төрөх насны 18-40 насныхныг дэмжмээр байна.Төрсөн эх бүрт 100 мянган төгрөг өгнө гэж би хувьдаа боддог. - Атомын цахилгаан станц монголд барихгүй. Би үүний эсрэг байгаа, нэг л аюул үүсвэл улс орон тэр чигээрээ сүйрнэ. Тиймээс атомын цахилгаан станц барих нь гэж битгий айгаарай. Ийнхүү Монгол улсын ерөнхийлөгч Цахиагийн Элбэгдорж монгол орны 21 аймгаар хийхээр төлөвлөсөн байсан ард түтэнтэй хийх уулзалтаа бүрэн дуусгалаа. Оройн 18.30 цагт Ерөнхийлөгч Говьсүмбэр аймгаас дагалдан яваа хүмүүсийн хамт Улаанбаатарыг зорьсон юм.