АНУ-ын эрх баригчид хуучин ЗХУ-ын эсрэг цөмийн дайн хийж болох тухай Ерөнхийлөгчийн 59 дүгээр захирамжийг бүхэлд нь ил болгов. Баримт бичигт Жимми Картер 1980 оны долдугаар сарын 25-нд гарын үсэг зуржээ. Өмнө нь энэ захирамжийн зарим хэсэг л олон нийтийн мэдээллийн хэрэгслүүдэд гарч байсан юм. Харин одоо уг захирамжийг бүрэн эхээр нь АНУ-ын үндэсний аюулгүй байдлын архивт үзэж болох ажээ. Уг архив нь Жорж Вашингтоны нэрэмжит Их сургуулийн дэргэдэх засгийн газрын бус эрдэм шинжилгээний байгууллага юм.
59 дүгээр захирамж хүйтэн дайны үеийн хамгийн маргаантай баримт бичгийн нэгэнд тооцогддог юм. Энэ нь дайсанд цөмийн сэрэмжлүүлэх цохилт өгөх хүртэл цөмийн зэвсэг хэрэглэх талаар АНУ-ын Ерөнхийлөгч нарын бүрэн эрхийг өргөжүүлжээ. Эдийн засгийн хувьд хамгийн их хохирол учруулж, ЗСБНХУ-ыг хэрэг дээрээ гар мухарлах нь ингэж цохилт өгөх арга хэмжээний зорилго байсан бөгөөд эсрэг тал цэргийн хүчин чадлаа хэрэглэж чадахгүй, нөхөгдөшгүй хохирол хүлээх ёстой байжээ. 59 дүгээр захирамжид гарын үсэг зурахаас өмнө сэрэмжлүүлэх цохилт өгөх санааг Картер эсэргүүцэж, цөмийн зэвсэг нь тогтоон барих үүрэг гүйцэтгэж, Зөвлөлтийн болзошгүй түрэмгийлэлд тохирсон хариу өгөх журмаар хэрэглэх ёстой гэж хэлж байжээ.
Зөвлөлтийн цөмийн обьектууд, түүний дотор Зүүн Европын орнууд болон Умард Солонгосоос ийм обьектыг илрүүлэхийн тулд шилдэг технологи ашиглахаар баримт бичигт заасан байна. Учирсан хохирлын тухай тоо баримтыг аль болох хурдан авснаар, эдгээр обьектыг цэгчлэн устгахаар төлөвлөж байжээ. Ингэхдээ Зөвлөлтийн армийн байнгын анги салбаруудын эсрэг цөмийн зэвсэг хэрэглэх нь сүйрэлд хүргэхгүй гэж 59 дүгээр захирамжийг боловсруулагчид, түүний дотор Ерөнхийлөгчийн цэргийн зөвлөх Уильям Одом үзэж байжээ. Үүний сацуу дайн сунжирна гэдгийг Одом болон түүний хамтрагчид анхааруулж, цөмийн пуужингаар цэгчлэн устгавал зохих обьектуудыг илрүүлэхэд олон хоног, олон долоо хоног шаардагдаж болох юм гэж дүгнэжээ.
Афганистанд Зөвлөлтийн цэрэг орж, хариуд нь 1980 оны олимпийн наадмын эсрэг арга хэмжээ авсны дараа 80-аад оны эхээр ЗСБНХУ, АНУ-ын харилцаа эрс муудсан юм. Хоёр орны харилцаа ингэж хурцадсанаас болж, 1979 онд Леонид Брежнев болон Жимми Картерын гарын үсэг зурсан стратегийн зэвсэглэлийг хязгаарлах тухай хоёр дахь гэрээг АНУ-ын Конгресс батлаагүй билээ.
С.Золбоо