Манай улс чинь уг нь  хотынхоо төвд зориулалтынх нь дагуу барьж байгуулсан цирктэй. Энэ циркээс “төрсөн” олон уран бүтээлч дэлхий дахинд Монгол гэсэн нэрийг дуурсгаж, уран нугаралтын гайхамгийг мэдрүүлж, нэр цуугаа мандуулж байсан цаг саяхан. Өдөр болгон шахуу тоглолттой байдаг байсан санагдана.  Хүүхэд байхдаа сургуулилалттай тэмээний үзүүлбэрийг үзэж нүдээ бүлтийлгэж байсан мартагдашгүй дурсамж санаад тодхон. Сэтгүүлч болчихоод сурвалжлага бэлтгэж, циркийн нэг өдөртэй танилцаж, амьтан сургагчаас  сонирхолтой ярилцлага авч, уран нугаралтынхны чанд хатуу бэлтгэл сургуулиалтыг харж бахархаж байсан үе ч  санаад бууна.  Амьтан сургагчийг даган баавгай, чоно зэрэг амьтдыг торны цаанаас харсан атлаа л  нуруугаар хүйт дааж , айж байгаагаа нуухыг хичээж байснаа яахан мартах билээ. Харин хувьчлагдснаас нь хойш   урлагийн энэ агуу өргөө рүү нэг ч  удаа хөл тавиагүйгээ санаад, ямаршуухан болсон юм бол доо гэсэн сониуч зандаа хөтлөгдөн циркийг зорьж очлоо.

Хойд  хаалгыг татахад  зах руу орчихов гэж андуурах шахсныг яана. Цагаан сард зориулсан үзэсгэлэн худалдаа гарчээ.  Гарын бэлгээ бэлдэх, тавгийн идээгээ чимэх, хүүхдийн гар цайлах чихэр боовхон цуглуулах гэсэн хүмүүс л дүүрэн. Хөл гишгэх зайгүй шахам. Циркийн дугуй манеж руу ордог хаалгууд түгжээстэй. Хаагуур нь цирк рүү ордог юм бол оо гэж ойр тойрны хүмүүсээс лавлаад ч нэмэргүй. Мөрөө хавчиж, толгой  сэгсэрнэ. Буруу хаалгаар нь ороод ирлээ гэж бодоод буцаж гарав. Зүүн талын хаалганы дээр Цирк гээд эртний хаяг бичсэн нүдэнд танил тусав. Энэ нь орох гарц нь юм байна гэтэл бас л цоожтой.  Хуучнынх шигээ  урд хаалгаар уран бүтээлчид нь нэвтэрдэг нь хэвээрээ  байж мэднэ  гээд тойрч очив.

Гэтэл сумогийн их аварга Асашёорюү Д.Дагвадоржийн хөрөнгө оруулалттай гэх Үндэсний хөрөнгө оруулалтын банкны гоёмсог барилга дүнхийнэ.Өмнө нь урд талын хаалгаар ороход амьтдын содон үнэр хамар сэнхийж, сургуулилалт хийж байгаа уран бүтээлчдийн дуу хадаж, циркт орж ирлээ гэсэн сайхан мэдрэмж төрдөг байсан үе үлгэр болон үлджээ. Сургуулилалттай амьтдын “үүр” байсан газарт банк, түрээсийн байгууллагууд байршжээ. Үндэсний хөрөнгө оруулалтын банкны хамгаалагч нь  цирк руу аль хаалгаар ордогыг мэдэхгүй гэх нь тэр. Арга мухардсан би  алхсаар  Циркийн баруун  талд очлоо. Хоёр зэргэлдээ хаалга нь  бас хаалттай, түгжээстэй. Хэзээ онгойхыг нь мэдэх хүн нэг ч үгүй.  Харин  IT world гэсэн компьютерын худалдааны төвөөр үйлчлүүлэгчид л тасралтгүй хөвөрнө.  Энэ худалдааны төвийн  цаагуур тойроод алхахад байгууллагуудын хаяг ярайна. “Тист” бэкери,Түргэн хоолны газар, Даатгалын нэг цэгийн үйлчилгээ,“ТВ маркет” Харуул хамгаалалтын алба,  дэлгүүр,  “Хангай” цайны газар гээд үргэлжлэх нь тэр.

Зүүн хаяандаа “Цирк” гэсэн дөрвөн үсэгтэй хаяг үлдээснийг эс тооцвол, энэ барилгыг харсан хэн ч урлагийн байгууллага гэж хэлэхээргүй, бодохооргүй болжээ.  Гаднах талбайг нь хүртэл  автомашины худалдааны төв болсон байна.

Муухай үнэр үнэртээд байгаа гээд амьтдын үүрийг нь үгүй хийсний учир нь тодорхой мэт. Сургуулилттай амьтдыг тэжээх, бэлтгэл хийлгэхэд чамгүй зай талбай  шаардлагатай. Зориулалтын байр ч хэрэгтэй. Хоол хүнсийг нь хадгалах агуулах сав  байх ёстой. Хувьчилж авсныхаа дараахан л АСА ХХК-ийнхан   “амьтдыг зовоохгүй эрхийг нь дээдэлнэ, амьтанд ээлтэй байгууллага боллоо ” гээд  пиардаад   байсан  нь сайхан  сэтгэлийн илэрхийлэл биш ашиг  харсан алхам байжээ дээ. Хамаг том талбай дээр нь амьтадын үүр  байрлаж байсан болохоор тэр биз. Циркийн амин сүнс нь алиалагч, илбэчин, жүжигчин, уран бүтээлч, сургуулилалттай амьтад. Бас тоглолт, сургуулилалтаа  хийх зориулалтын  танхим, манеж билээ.

Алиалагч, амьтадгүйгээр  циркийг төсөөлөхийн аргагүй. Үнэхээр  циркийг хөгжүүлэхийг зорьсон  баг менемэнтийн хувьчлалаар авсан ч гэлээ  “амин сүнс”-ийг  нь үгүй хийж, нэг гарыг тас цавчихгүй л баймаар. Гэтэл өнөөдөр Монголын үндэсний цирк амьтадын үзүүлбэргүй болж, гадаадаас сургуулилттай амьтдыг мөнгө төлж,  зээлээр, гуйж  авчирдаг болтлоо дорджээ. Хамгийн сүүлийн сургуулилттай хэдэн морьдыг  их аваргын  гэр бүлийнхэн нь хотын зах малчныдаа аваачиж тэжээсэн юм гэсэн. Өнөөдөр тэр морьд бэлтгэл хийлгүй удсан учраас манежинд гарч зорьж ирсэн үзэгчдийг баясгах байтугай болоо биз ээ.

Циркийн урлагт насаараа зүтгэсэн нэгэн ахмад уран бүтээлч ийн хэлсэн үг хатуу  ч гэлээ голыг нь олоод хэлсэн мэт. Тэр буурай “Муухай үнэр үнэртээд байна гээд амьдтыг үгүй хийсэн дээ.  Хамар сэртхийлгээд байгаа нь үнэндээ амьтны л үнэр. Амьтны үнэр нь цирк гэдгийг илтгэдэг юм шүү дээ. Тийм үнэргүй цирк дэлхийн хаана ч үгүй. Хувьчилж авсан эзэд  нь амьтдын үнэрт  дургүй  ч харин  мөнгөний  үнэрт жигтэйхэн дуртай юм билээ. Циркийн урлагийг мэддэг хүн өмхий самхай гэж амьтдыг ад үзэх учиргүй. Циркийн нэг үзүүлбэрээ улам хөгжүүлэхийг зорино.  Мандан бадарч байсан сайхан цаг өнгөрч,  Аса-гийн үед уналтад орохыг нь үзлээ” гэж билээ.

Үргэлжлэлийг: http://www.times.mn