“Нүүрс” хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхдээ улсад их хэмжээний хохирол учруулсан хэрэгт сэжигтнээр татагдан, Төв аймаг дахь Шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх албаны цагдан хорих ангид хоригдож байсан Ерөнхий сайдын ахлах зөвлөх Л.Гансүх өнгөрөгч долоо хоногт батлан даалтад гарсан. Тэгвэл өнөөдөр АТГ-аас прокурорын зөвшөөрөлтэйгээр уг хэргийн оролцогчид болон болсон үйл явдлын талаар товч мэдээлэл хийсэн юм. Нийслэлийн прокурорын газрын мөрдөн шалгах ажиллагаанд хяналт тавих хэлтсийн хяналтын прокурор н.Баярбилэг, АТГ-ын Мөрдөн шалгах хэлтсийн дарга, эрхэлсэн комиссар Ө.Энхтөр, АТГ-ын мөрдөн байцаах албаны дарга, ахлах комиссар Э.Амарбат нар оролцов.

ө

АТГ-аас өнгөрөгч дөрөвдүгээр сарын 24-ний өдрөөс уг хэргийг шалгаж эхэлсэн ба “Нүүрс” хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхдээ улсад их хэмжээний хохирол учруулсан асуудлаар 10 хүнийг сэжигтэн яллагдагчаар татан шалгаж байгаа аж. Тэднээс зургаан хүнийг мөрдөн байцаалтын шатанд цагдан хорих таслан сэргийлэх арга хэмжээ авснаас гурвынх нь  таслан сэргийлэх арга хэмжээг өөрчилж батлан даалтад гаргасан. Харин бусдынх нь таслан сэргийлэх цагдан хорих арга хэмжээ авагдсан хэвээр байгаа аж.

ө

АТГ-ын газрын Мөрдөн байцаах албаны дарга, ахлан комиссар Э.Амарбат уг хэргийн талаар дараах мэдээллийг өгсөн. “Засгийн газраас “Нүүрс” хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх зорилгоор анх 2012 оны 11 дүгээр сарын 1-ний өдөр Багануур хувьцаат компани болон Эм Жи Эл Эс Би /MGLSB/ компаниудын хооронд нүүрс худалдах, худалдан авах гэрээг байгуулсан байдаг. Энэ компаниуд гэрээ байгуулахын өмнөх өдөр буюу 2012 оны 10 сарын 31-ний өдөр Ерөнхий сайдын ахлах зөвлөх Л.Гансүх, MGLSB компанид менежерээр ажиллаж байсан н.Тулга нар Жижиг дунд үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх сангаас 1.5 тэрбум төгрөгийн санхүүжилт авахаар болсон байдаг. Тэд энэ санхүүжилтыг 2012 оны 11 дүгээр сарын 19-ний өдрөө хүлээж авч, Багануур ХК-тай байгуулсан гэрээнийхээ дагуу нүүрс авахаар болсон байна. Тээвэрлэх асуудлыг Улаанбаатар төмөр замтай тохирсон бөгөөд 2012 оны 11 дүгээр сарын 4-ний өдөр MGLSB компанийн захирал н.Эрдэнэбулган гэрээ байгуулсан байдаг. Нүүрсийг Багануур ХК-аас авахдаа уг компаниар нүүрсийг шигшүүлэх, ангилуулах ажлыг гүйцэтгүүлэхээр эхнээсээ тохирч, хийлгэсэн. Нүүрсийг ангилж, шигшихтэй холбоотой нэлээн хэмжээний зардал гарсан ч уг зардлыг эхний ээлжинд 11 дүгээр сарын 1-нд байгуулсан гэрээний дагуу олгоогүй. Багануур ХК-д нүүрс шигшиж ангилсны улмаас түлшний зардалд 399.3 сая төгрөгийн, шигших, тоног төхөөрөмж түрээсэлсний зардалд 63.9 сая төгрөгийн хохирол учирсан байдаг. Гэрээний дагуу 1 тн нүүрсийг 27.500 төгрөгөөр худалдаж авахаар тохирсон байдаг. Гэхдээ ажил гэрээний дагуу явагдаж байсан.

с

MGLSB нь 2010 онд Л.Гансүхийн том охинтой хамт аж ахуй нэгж үүсгэн байгуулж байсан Л.Гансүхийн найзын компани бөгөөд гадаад худалдааны чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулахаар байгуулагдсан аж. Уг компанийн үйл ажиллагаа явуулах чиглэлд 2012 оны 10 дугаар сард нүүрсний жижиглэн худалдааны үйл ажиллагаа явуулна гэж нэмэлт оруулан, мөн үеэсээ эхлэн Л.Гансүхийг Байгаль орчны сайдаар ажиллаж байхад түүний туслах хийж байсан н.Эрдэнэбулган гэдэг хүнийг захирлаар томилуулсан байдаг байна. Гэвч явцын дунд компанийн захирал н.Эрдэнэбулган, Л.Гансүх нарын хооронд санхүү мөнгөний асуудал үүсч, цаашид уг компанийн нэр дээр үйл ажиллагаа явуулахад эргэлзээтэй нөхцөл байдал үүсчээ. Улмаар 2013 оны есдүгээр сарын 19-ны өдөр MGLSBD гэдэг аж ахуй нэгжийг шинээр байгуулан, захирлаар нь Л.Гансүхийг УИХ-ын гишүүн байхад туслах нь байсан н.Даваахүү гэгчийг томилжээ. Ингээд шинээр байгуулагдсан компани, Багануур ХК-тай нүүрс худалдах, худалдан авах гэрээ байгуулахад үнийн хувьд асуудал үүссэн ч Л.Гансүх нар өөрийн талд шийдэж чаджээ. Тодруулбал, хоёр компани 2013 оны есдүгээр сарын 27-ны өдөр гэрээ байгуулжээ. Үүнээс нь өмнө буюу 2013 оны наймдугаар сарын 8-ны өдөр Багануур ХК-ны ТУЗ хуралдаж, нүүрсийг 27500 төгрөгөөр нийлүүлэх нь ашиггүй юм байна. Тиймээс 1 тн нүүрсийг 39000 төгрөгөөр худалдъя гэсэн шийдвэр гаргаад байжээ. Гэтэл Л.Гансүх нар урьдын адил буюу 27500 төгрөгөөр 1 тн нүүрсийг худалдан авах гэрээ байгуулна хэмээн Багануур ХК-ийн ТУЗ-ийн дарга болон гүйцэтгэх захиралд нөлөөлөн өөрсдийнхөөр шийдүүлсэн байдаг аж.

б

MGLSB, MGLSBD гэх компаниудын менежерээр Ерөнхий сайд Н.Алтанхуягийг УИХ-ын гишүүнээр ажиллаж байх үе буюу 2010-2014 оны хугацаанд түүний зөвлөхийг хийж байсан н.Тулга ажиллаж байжээ. Мөн эдгээр аж ахуй нэгжийн санхүүг хариуцсан ерөнхий нягтлангаар Л.Гансүхийн эхнэрийн төрсөн дүүгийн охин ажиллаж байсан гэнэ. Багануур ХК-аас хоёр гэрээний дагуу нийт 249 мянган тн нүүрсийг 6.8 тэрбум төгрөгөөр худалдаж авсан ба 2012-2014 онуудад эргүүлэн борлуулахдаа 19.9 тэрбум төгрөгөөр борлуулсан байдаг аж. Иргэдэд 1 тн нүүрсийг 80 мянган төгрөгөөр борлуулсан. Харин Багануур ХК шигших, ангилах ажлын зардал, нүүрсний жингийн зөрүүнээс алдагдал хүлээх болсон ба одоогийн байдлаар 2.8 тэрбум төгрөгийн хохирол хүлээсэн гэсэн шинжээчийн дүгнэлт гараад буй.

ы

Энэ асуудалд Үндэсний аудитын газраас шалгалт хийж дүгнэлт гаргажээ. Мөн хэрэг АТГ-тай шалгагдаж буйтай холбоотойгоор шинжээч нарыг томилон ажиллуулсан байна. Анх Нүүрс хөтөлбөрийн ажлыг эхлүүлэх гэрээг байгуулахын өмнө MGLSB компани ЖДҮ-ийг хөгжүүлэх сангаас 1.5 тэрбум төгрөгийн зээл авч, санхүүжүүлсэн нь эхнээсээ төлбөрийн чадваргүй үйл ажиллагааг эхлэх боломжгүй байсан гэдгийг харуулж буй аж. Ажлын явцад 2012 оны 12 дугаар сарын 21-ний өдөр ЗГ-ын 204 тогтоол гарч Нүүрс хөтөлбөрийн ажлыг дэмжих, ажилчдын цалин хөлс бусад зардалд зориулж нийтдээ 854 сая төгрөгийг Засгийн газрын нөөц сангаас гаргахаар шийдвэрлэсэн байдаг аж. Гэтэл  2013 оны 8 дугаар сарын 15-ны өдөр MGLSB компаниас н.Даваахүү, санхүү хариуцаж байсан н.Мөнгөнтуяа нар Засгийн газрын хэрэг эрхлэх газар, Эрчим хүчний яам болон бусад газруудад энэ хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж ажилласны улмаас тус компани алдагдал хүлээж байна. Тиймээс бидэнд санхүүгийн дэмжлэг үзүүлээч гэсэн Л.Гансүхийн гарын үсэгтэй, хуурамч тайлан гаргаж хүргүүлсэн байна. Ингэснээр 2013 оны 9, 11 дүгээр сард  өмнө нь өгөх шийдвэр гаргасан ч олгогдоогүй байсан 854 сая төгрөгийг гаргуулж авчээ.

ы

Гэтэл Үндэсний аудитын газраас “854 сая төгрөгийг зориулалтын бусаар шаардлагагүй зүйлд зарцуулагдсан байна. Дээрх компаниуд нь хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх хугацаанд нийтдээ 4.9 тэрбум төгрөгийн ашигтай ажиллаж, 963 сая төгрөгийн хөрөнгийг бэлтгэж авсан байна. Эдгээр хоёр аж ахуй нэгж хөтөлбөрийг хэрэгжүүлснээс алдагдалтай ажилласан гэж үзэх үндэслэлгүй. MGLSB 3.2 тэрбум, MGLSBD 1.6 тэрбумын ашигтай ажилласан байна” гэдэг дүгнэлтийг гаргасан ба энэ нь шинжээчийн дүгнэлтээр ч нотлогджээ.

б

Мөн уг хэрэгт холбогдолтойгоор нэр дурдагдаж буй хүмүүс дээрх аж ахуй нэгжүүдийн касс харилцах дансуудаас ихээхэн хэмжээний мөнгийг баримтгүйгээр авч ашигласан байх үндэслэл шалгалтын явцад давхар тогтоогдож байгаа гэнэ. Ингэснээр Л.Гансүх нарын 10 хүнийг Нүүрс хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхдээ улсад 13 тэрбум орчим төгрөгийн хохирол учруулсан хэрэгт сэжигтнээр татан шалгаж буй юм байна.

б

Е сайд гэж хэн бэ

с

2014 оны 10 дугаар сарын 5-ны өдөр Төв аймаг дахь Урьдчилан хорих ангийн байранд Л.Гансүхийн өмгөөлөгч Ц.Баасандоржийн үлдээсэн мэдээлэл агуулсан баримтыг үндэслэн цагдаагийн байгууллагад шалгуулахаар болжээ. Өмгөөлөгч Ц.Баасандоржийн уг хэрэгтэй холбоотойгоор Багануур ХК-д хүсэлт гаргахаар бичсэн албан бичгийн ард хэргийн мөрдөн байцаалтад саад учруулах, төрийн өндөр албан тушалтны нэр барьж мөрдөн байцаалтын ажиллагаанд нөлөөлөх гэсэн байж болох гараар бичсэн мэдээллүүд байгаа аж.

Тухайлбал, -Тулга эмнэлэгт гарсан өчигдөр

-А-тай уулзсан. Өлсгөлөн зарласан нь дээр гэж байгаа. Өлсгөлөн зарлаад хэд хонуулаад эмнэлэгт гаргана гэж ярьсан. Миний бодлоор нэлээн удах байх.

-Нөгөө талд нь:

-Нэгдэх өдрийн орой эрт Е сайдтай уулзаад өлсгөлөн зарлуулж байгаад эмнэлэгт гаргаж авъя гэж ярилцсан.

-Өчигдөр өнөөдөр хоёр мэдээлэл маш их цацагдсан

гэсэн бичгийг гараар бичсэнийг хурлын үеэр хэвлэлийнхэнд харуулсан. Уг мэдээллийг хэн бичсэн, ямар зорилготой байсан Е сайд гэж хэн болох зэргийг тодруулахаар СБД-ийн цагдаагийн хэлтэст шалгуулахаар өгсөн тухай АТГ-ын Мөрдөн шалгах хэлтсийн дарга, эрхэлсэн комиссар Ө.Энхтөр мэдээлсэн. Энэ үеэр мөн уг хэргийн мөрдөн байцаалт хуулийн дагуу явж буйг онцолж байв.

ы

Б.Буд