Эрчим хүчний хомсдлын асуудлыг шийдэх зорилгоор манай улс усан цахилгаан станц барихаар төлөвлөөд олон жилийн нүүрийг үзэж байгаа ч хөрөнгө мөнгө, хөрш орны эсэргүүцэл зэрэг олон саад бэрхшээлийг туулж чадалгүй өнөөг хүрсэн юм.

Сүүлийн жилүүдэд Байгал нуурын гол цутгалан болох Сэлэнгэ мөрөн дээр  Шүрэнгийн УЦС баригдснаар нуурын  эко системд нөхөж болшгүй хор хохирол учруулна гэж үзсэн Оросын зарим экологчид, төрийн бус байгууллагууд Монгол Улсын томоохон бүтээн байгуулалт болох энэхүү төслийг хүчтэй эсэргүүцсээр байна.

Тиймдээ ч Оросын хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр Монголын УЦС-тай холбоотой мэдээллүүд ар араасаа гарсаар байгаагийн дээр Оросын талаас манайхыг энэ төслөөс татгалзуулахын тулд олон санал тавьж байгаа юм. 

Тэдгээрийн нэг нь ОХУ-аас хямд үнэтэй эрчим хүч нийлүүлэх явдал. 

Энэ талаар  хэдэн жилийн өмнөөс эхлэн Оросын хэвлэл мэдээллээр гарч, Монгол хямд эрчим хүч авахаар “шантааж” хийж байгаа гэх мэтээр бичиж, хүссэнээ авчихвал монголчууд УЦС барих төслөө татгалзана гэх байр суурь оросуудын дунд байсан нь нууц биш. 

Тиймдээ ч Оросын албан ёсны байр суурь, тэр дундаа эрчим хүч нийлүүлэх асуудлаарх ОХУ-ын Эрчим хүчний яам болон Байгаль орчны яамных нь байр суурь ч хэвлэлээр тасралтгүй гарсаар байв.  

Хачирхалтай нь ийнхүү Оросын талынхны байр суурь хэвлэлээр дамжин олон нийтэд ил болчихоод байхад манай талаас, тэр дундаа Засгийн газрын түвшинд хариуцаад, мэдээлэл, байр суурь өгчих хүн үнэндээ байхгүй.  Монголдоо том төсөл хэрэгжүүлж, УЦС барьчих юмсан гэсэн цөөн хэдхэн мэргэжилтэн л “шийдэгдээгүй, судлагдаад явж байна” гэж өөрсдийн горьдлого тээсэн ойлголттойгоор сэтгүүлчдэд хариулж суусаар өнөөдрийг хүрэв. 

Энэ зуур Оросын талаас тулган шаардсан гэж ойлгогдохоор мэдээлэл цуварсаар ...

Тухайлбал...

2018 оны хоёрдугаар сарын хоёрны өдөр ТАСС агентлаг “Орос, Монгол Улс гуравдугаар сард болох Засгийн газар хоорондын комиссын хурлаар цахилгаан эрчим хүч нийлүүлэх асуудлыг хэлэлцэнэ” гэсэн мэдээ дамжуулж байв. Гарчгаас нь эхлээд харахад “нийлүүлэх боломжийг судална” биш харин “нийлүүлэх асуудлыг судална” гэжээ. Тэгэхээр, 2017 онд Путин Буриадад айлчлахдаа Монгол руу хямд үнэтэй эрчим хүч нийлүүлэх боломжийг олон талаар судлах үүргийг Буриадын эрх баригчдад өгсөн, үүний дараа Буриадын тэргүүн Алексей Цыденов өнгөрсөн онд Монгол Улсад айлчилж, Оросын талын байр суурийг “хүргэсэн” аль эсвэл “тулгасан”. Ийн хэлэх болсны шалтгаан нь Цыденовын айлчлалын дараа түүний албан ёсны цахим хуудсан дээр гарсан мэдээлэлд “хоёр орны харилцааг бэхжүүлэхийн дээр эрчим хүчний асуудал дээр хамтран ажиллана гэж найдаж байгаа”-гаа илэрхийлсэн байсан юм.  

Харин манай тал “Цыденовыг алтан гадсаар шагнав” гэх зэрэг “протоколын мэдээ” цацснаас биш улс орны хөгжилтэй холбоотой, том төсөл гэж олон жил цээжээ дэлдэж буй УЦС-ын хувь заяаг “хямд цахилгаан эрчим хүчээр тулахаар болсон” талаараа ам нээгээгүй юмдаг. 

Мөн Буриадын тэргүүн Алексей Цыденов “энэ хувилбарын давуу талын талаар (эрчим хүч нийлүүлэхийг хэлж байна)  Монголын талтай ойлголцолд хүрсэн” гэж мэдэгдэж байв. Эндээс харахад Цыденовын айлчлалын үеэр бараг л бүх зүйл шийдэгдчихэж. Оросоос ноён Цыденов асуудлыг ойлгуулахаар ирж, манай эрх баригчид ч ярьсныг нь сайтар ойлгосон бололтойдог. Мөн УЦС бариулахгүйн тулд Монгол руу эрчим хүч нийлүүлэх Засгийн газрын хоорондын хэлэлцээрийг хэдийнэ бэлтгэчихсэн гэх мэдээллийг Оросын албаныхан хэвлэлүүдэд өгч байлаа. 

За ингээд байж байтал толгой эргүүлсэн үйл явдлууд ар араасаа гарна аа. Нэг хэсэг нь баригдана гэж найдаж нөгөө нь хэрэггүй гэж үгүйсгэж, зарим нь бүр ямар ч ойлголт аваагүй байсан Шүрэнгийн УЦС-ын төсөлтэй холбоотойгоор үе үе судалгааны гэх зэрэг тендер зарлагдчихна. Төсөл овоо урагштай явах нь уу дээ гэж хараад л асуудлыг тодруулах гэхээр Эрчим хүчний яамнаас хариу өгөхгүй. 

Сэтгүүлчдэд мэдээлэл авдаг эх сурвалж нь Оросын хэдэн мэдээллийн агентлагууд. Аргагүй л дээ, тэд төслийг таслан зогсоох гэж байгаа учраас нийтэд мэдээлнэ, хэвлэл мэдээллээр дамжуулан “довтолно”, манайхан яахаа мэдэхгүй шахаанд орчихсон учраас амаа хамхиад чимээгүйхэн сууж байхаас өөр аргагүй. 

Хамгийн сүүлд авсан мэдээллээр, Бишкек хотноо зургаадугаар сарын 13- өдрүүдэд үргэлжилсэн Шанхайн хамтын ажиллагааны байгууллагын дээд хэмжээний уулзалтын үеэр Орос, Хятад, Монгол Улсын төрийн тэргүүнүүдийн уулзалтан дээр ОХУ-ын Ерөнхийлөгч Владимир Путин “Монгол руу эрчим хүч тасралтгүй нийлүүлэхэд бэлэн” гэсэн санал тавьжээ. Үүнийг Оросын хэвлэлүүд дамжуулахдаа “Путин Байгал нуурыг хамгаалахын тулд Монгол руу хямд эрчим хүч нийлүүлэх санал тавив”, “Байгал нуурыг хамгаалах дахин нэг алхам” гэх зэрэг гарчигтайгаар нийтэлжээ. 

Өмнөх ерөнхийлөгчийн үед, 2016 оны зургаадугаар сард Ташкентад дээрх гурван орны төрийн тэргүүн уулзах үеэр Путин “эрчим хүчний хомсдолыг шийдэх өчнөөн арга зам байсаар байхад яагаад заавал байгаль экологид хортой аргыг сонгоод байгаа юм” гэж манай тэргүүнд “ширүүлж” байсан удаатай. 

“Хаантан” ийнхүү ширүүлсний дараа Хятад Монголын төслийг санхүүжүүлэх гэж байсан хөрөнгөө царцааж, урт удаан настай УЦС-ын төсөл урагшилдаггүй байрандаа зогсчихож байсныг санах хүн цөөн биз. Бид чинь “гурав хоногийн санах ойтой” хүмүүс шүү дээ. 

Харин энэ удаад Путин “эрчим хүч тасралтгүй нийлүүлэхэд бэлэн, тодорхой саналуудыг хүлээж байна” гэж мэдэгдсэн нь дээр өгүүлсэн бэлтгэл ажлуудын хүрээнд хийсэн мэдэгдэл өөрөөр хэлбэл тэд тулгадгаа тулгачихсан, одоо ганц манайхаас л ёс төдий хариу хүлээгээд байгаа бололтойдог.

Атал манай хэд ямар нэг хариу өгч, шийдэмгий алхам хийснээс яаж ийгээд сонгуульт хугацаагаа дуусгаад, дараа нь бусдыгаа чичилж суухаар төлөвлөж байгаа ч юм билүү, хэн мэдлээ. 

Г.Бямбасүрэн