Одоогоос 51 жилийн өмнө нохойд бөөрний аутотрансплантаци хийж бөөр шилжүүлэн суулгах мэс заслын шанг татсан монгол эмч нар өнөөдөр бөөр шилжүүлэн суулгах 201 дэх мэс заслыг амжилттай гүйцэтгээд байна.

Монгол Улсад хүнээс хүнд бөөр шилжүүлэн суулгах мэс заслыг анх монгол эмч нар 1996 онд хийсэн бол  2006 онд УНТЭ-ийн бөөр шилжүүлэн суулгах үндэсний багийг байгуулж байлаа. Төдийгөөс өдийг хүртэлх хугацаанд бөөр шилжүүлэн суулгах 200 удаагийн мэс засал хийсэн бөгөөд 2020 оны өмнөхөн 201 дэх удаагийн мэс засал хийгдсэн ч өвчтөний биеийн байдал сайжрахыг хүлээн олон нийтэд ил болгоогүй аж. Тэгвэл өчигдөр /2020.01.15/ мэс засалд орсон хүний биеийн байдал сайжирсан баярт мэдээтэйгээр бөөр шилжүүлэн суулгах багийн хамт олон “УНТЭ-ийн хүндэт дэвтэр”-т 24 дугаартайгаар бичигдэж, ажлын амжилтаа алдаршууллаа.

“Бөөрийг Улаанбаатар хоттой харьцуулбал цэвэрлэх байгууламж. Энэ цэвэрлэх байгууламж буюу хүний биед буй хорыг цэвэрлэх энэ эрхтэн доголдоод ирэхээр хүн бодисын солилцооноос гарч байгаа хортой бодист хордоод эхэлдэг. Тийм учраас программ диализ, хэвлийн диализ, бөөр шилжүүлэн суулгах мэс засал зэрэг бөөрийг орлуулах эмчилгээнүүд байдаг” гэж  УНТЭ-ийн Урологи-Андроги төвийн дарга, бөөр шилжүүлэн суулгах багийн ахлагч Анагаах ухааны доктор дэд профессор Д.Баян-Өндөр маш оновчтой, энгийнээр тайлбарлав.

Манай улсад хоёр жилийн өмнө Донорын тухай хууль батлагдсан. Ингэснээр ЭМЯ эртхэн шилжүүлэн суулгах ажлыг хариуцах мэргэжилтэнтэй, Эрүүл мэндийн хөгжлийн газар эрхтэн шилжүүлэн суулгах албатай болсон. Ийнхүү төрөөс хууль зүйгээр дэмжсэн учраас өнгөрөгч 2019 онд амьгүй донороос бөөр шилжүүлэн суулгах 11 удаагийн мэс заслыг УНТЭ-ийн бөөр шилжүүлэн суулгах мэс заслын багийнхан хийжээ. Жилд төлөвлөгдсөн 24 мэс заслаас таван бөөр ахуй суулгасан гэнэ. Гэсэн ч өнөөдрийн байдлаар бөөр шилжүүлэн суулгуулахаар 298 хүн хүлээж байгаа аж. Энэ нь бөөрний өвчлөл их байгааг илтгэнэ. Ингээд УНТЭ-ийн Урологи-Андроги төвийн дарга, бөөр шилжүүлэн суулгах багийн ахлагч Анагаах ухааны доктор дэд профессор Д.Баян-Өндөртэй цөөн хором ярилцсанаа хүргэе.

-Амьгүй донороос бөөр шилжүүлэн суулгасан 11 дэх хагалгааны тухай мэдээлэл өгөхгүй юу. Түүний биеийн байдал ямар байна вэ?

-Мэс заслын дараа бөөр хэвийн ажиллагаанд ороход нэлээд хэд хоногийн эмчилгээ шаардлагатай. Одоогоор 17-18 хоносон тул бөөр ажиллаж эхэлсэн. Одоогоор хордлогоосоо гарч байна. Биеийн байдал маш сайн байгаа.

-Амьд донороос бөөр шилжүүлсэн тохиолдол тэр дороо, харин амьгүй донороос бөөр шилжүүлэхэд хугацаа ордог юм аа даа?

-Амьд донороос бөөр шилжүүлэн суулгасны дараа ажиллаад эхэлдэг. Амьгүй донорын хувьд тодорхой цочролд байдаг учраас бөөр эхлээд цочролоосоо гарна. Түүний дараа цэвэрлэх үйл ажиллагаандаа орно гэсэн үг. Тэгэхээр амьд донороос ялгаатай нь тодорхой  хугацаа ордог.

-Амьгүй донороос эрхтэн шилжүүлэх зөвшөөрлийг хэн өгөх вэ?

--Хуулинд хэрхэн зааснаас хамаарна. Хүн амьд сэрүүн байхдаа миний эд эрхтнийг хүнд шилжүүлэн суулгаж болно гэсэн зөвшөөрөл өгсөн байж болно. Эсвэл тухайн хүн нас барсан ч эд эрхтнээ бусдад шилжүүлэн суулгахыг зөвшөөрөөгүй ч байж мэднэ. Манай улсын хувьд өвчтөний ар гэр зөвшөөрлөөр донор болгодог. Амьгүй донороос эс, эд, эрхтэн авахдаа нас барагчийн гэрээслэл, түүний төрсөн эцэг, эх, эхнэр, нөхөр, хамтын амьдрал бүхий гэр бүлийн насанд хүрсэн гишүүний зөвшөөрлийг бичгээр авна. Сайн санаат хүмүүсийн хүчин зүтгэлээр амьгүй донороос бөөр шилжүүлэн суулгах мэс засал хөгжих юм бол бидний өмнө тулгараад буй асуудал нэлээд хөнгөрнө.

-Бөөр шилжүүлэн суулгах мэс засал манайд хамгийн хямд өртгөөр хийгддэг гэсэн. Үнэ, өртгийн талаар мэдээлэл өгөх боломжтой юу?

-Монгол Улсад бөөр шилжүүлэн суулгадаг өртгөөр дэлхийн өөр хаана ч бөөр шилжүүлэн суулгах мэс заслыг хийхгүй байгаа. Улсаас 16 сая төгрөгийг даадаг. Харин хувь иргэнээс багахан мөнгө төлөх шаардлага гардаг. Гэтэл БНСУ-д бөөр шилжүүлэн суулгахад 70-100 мянган ам.долларын өртөгтэй байгаа. Монголд энэ өртгөөс хэд дахин хямд. Бараг 30 дахин бага зардлаар бөөр шилжүүлэн суулгах мэс заслыг монголд хийж байна.

-Гэтэл хүмүүс гадаадыг л зорьдог. Шалтгаан нь юу бол. Тоног төхөөрөмжийн хоцрогдол байна уу?

-Тоног төхөөрөмж жил бүр шат дараатай сайжирсаар 2015 он гэхэд бүхэлдээ шийдэгдсэн. Гэхдээ шинжлэх ухаан хөгжиж байна. Мэс засалд хэрэглэгдэх багаж хэрэгсэл шинэчлэгдсээр байгаа.

-Бөөр шилжүүлэх мэс засалд орсон амьд донорууд өмнөх шигээ 100 хувь эрүүл саруул байж чадах уу?

-Бөөрөө өгсөн доноруудаас гурван хүн амаржсан. Бөөр шилжүүлэн суулгах мэс заслын дараа өгсөн, авсан нь ч бай дархлааны бэлдмэлийг тодорхой хугацаанд хэрэглэж, хоолны дэглэм барих, эмээ тогтмол уух шаардлага гарна. Энэ байдал алдагдсанаас бөөр ховхрох, ажиллахгүй болох тохиолдол байдаг.

-Сүүлийн жилүүдэд бөөрний өвчлөл ихсэх хандлагатай байна. Үүний шалтгаан юу байна вэ?

-Бөөрний өвчлөл маш их. Урьд шөнө гэхэд -24 хэм, өдөр нь -14 хэмийн хүйтэн байлаа. Эрс тэс уур амьсгалтай ийм нөхцөлд бид хувцасаа тохируулж өмсөөгүй зэрэг энгийн шалтгаанаар бөөрөө өвтгөж байна. Бас их хэмжээний шингэн алддаг. Тэгэхээр шээсний хэмжээ багасна. Бид махны хэрэглээ ихтэй. Эдгээр хүчин зүйлс бөөрний хэвийн үйл ажиллагаа, эрүүл байх нөхцөлд тодорхой байдлаар нөлөөлдөг. Хүн эрүүл мэндээ л анхаарах ёстой. Жилд нэг удаа автомашинаа оношлуулахаас урьтаж өөрийгөө оношлуулах хэрэгтэй гэж иргэдэд зөвлөж байна.

УНТЭ-ийн Ерөнхий захирлын тушаалаар Монгол Улсад бөөр шилжүүлэн суулгах өндөр технологийг амжилттай нутагшуулж, эмчилгээний менежментийг дэлхийн хэмжээнд хүргэсэн ажлын амжилт, бөөр шилжүүлэн суулгах үйлсэд өөрийн авьяас  билэг, сэтгэл зүрх, мэдлэг оюун, ур чадвар бүхнээ зориулан үнэтэй гавьяа байгуулан ажиллаж байгаа УНТЭ-ийн бөөр шилжүүлэн суулгах багийн дараах хамт олныг “УНТЭ-ийн хүндэт дэвтэр”-т 24 дугаартай бичиж алдаршууллаа.

Багийн ахлагч Д.Баян-Өндөр

• Д.Нямсүрэн

• Б.Төмөрбаатар

• Г.Жамбалжав

• Д.Ганболд

• Б.Бямбадаш

• Ж.Саранцэцэг

• Б.Оюунбилэг

• М.Эрдэнэсайхан

• Б.Батсайхан

• Б.Баялагмаа

• И.Базаррагчаа

• Б.Мөнхжаргал

• Г.Од-Эрдэнэ

• Г.Ганболд

• Г.Жавхлантөгс

• Ц.Хишгээ

• А.Саруултүшиг

• Ж.Ариунболд

Багийн ахлагч Б.Баян-Өндөр “Манай эмнэлгийн захиргааны зүгээс бөөр шилжүүлэн суулгах мэс заслын багийнхныг УНТЭ-ийн хүндэт дэвтэрт бичиж мөнхөлж буйд бид асар их баяртай байна” хэмээн сэтгэгдлээ хуваалцсан юм.

Донорын тухай хуулинд “Донор” гэж өөрийн болон хүний эрүүл мэндийг хамгаалах, амь насыг аврахад зориулан эс, эд, эрхтэн болон эрхтний хэсгээ сайн дураар өгөгчийг хэлнэ.

 

3.1.2.“амьд донор” гэж өөрийн болон хүний эрүүл мэндийг хамгаалах, амь насыг аврахад зориулан эс, эд, эрхтэн болон эрхтний хэсгээ сайн дураар өгөгчийг;

 

3.1.3.“амьгүй донор” гэж тархи бүрэн үхжиж, үйл ажиллагаа эргэшгүй алдагдсан, нас барсан нь тогтоогдсоны дараа үйл ажиллагаа хэвийн явагдаж байгаа зарим эс, эд, эрхтнийг шилжүүлэн суулгахаар авч болох цогцсыг тус тус хэлнэ гэж зааж өгчээ.

 

Г.Сүрэн