Монгол Улсын шатахууны хэрэглээ 100 хувь гаднаас хараат. Орос крантаа хааж, Хятад гэдийхэд монголчууд машинаа түрж алхдаг. Газрын тосны бүтээгдэхүүнтэй ч түүнийгээ боловсруулдаггүй, түүхийгээр нь гадагш хямд үнээр гаргаж, гаднаас өндөр үнэтэй шатахуун худалдан авдаг. Хараагдсан цикл мэт.

Хэдийг хүртэл Орос, Хятадаас шатахуун царайчлахав гэж газрын тос боловсруулах үйлдвэртэй болохоор шийдсэн нь 2017 он. Энэтхэг улсын Засгийн газрын 1 тэрбум 236 сая  ам.долларын хөнгөлөлттэй зээлээр Дорноговь аймгийн Алтан Ширээ сумын нутагт газрын тос боловсруулах үйлдвэр баригдаж байна. Энэ үйлдвэр жилд 1.5 сая тонн стандартын шаардлага хангасан газрын тосны бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх хүчин чадалтай. Автобензинээс эхлээд онгоцны түлшээ дотооддоо үйлдвэрлэж, долларыг тэрбумаар нь гадагш урсгахгүй байх боломж бүрдэнэ.

Төлөвлөсөн ёсоор бол газрын тос боловсруулах үйлдвэр энэ 2023 онд ашиглалтад орох ёстой. Харамсалтай нь төлөвлөсөн ёсоор болохгүй нь бололтой. Учир нь үйлдвэрийн бүтээн байгуулалтын ажил бараг л гацаанд байна.

Хөгжлийн банкны 11.89 хувийн хүүтэй  зээл зогссоноос болж, Монгол газрын тос боловсруулах үйлдвэр ТӨХК санхүүгийн хүндрэлд орж, цалингаа тавьж чадахгүй байсаар 25 инженерээ алдсаныг захирал Д.Алтанцэцэг нь хэлж байна. Улстөрчид, тэдний хамаарал, хэдийнэ хөл дээрээ тогтсон том бизнесменүүдийн авдаг нөгөө алдарт гурван хувийн хүүтэй зээл Монгол Улсын хөгжлийн мега төсөлд олдсонгүй. Төсөл хариуцагч компани нь өрөндөө баригдаж, эцэстээ Эрдэнэс Монгол компаниас  10.9 хувийн хүүтэй зээл авч, урсгал зардлаа төлж, цалингаа тавихаар боллоо.

Асуудал ингээд зогсоогүй. УУХҮЯ, Сангийн яам, гаалийн байгууллага зэрэг төрийн байгууллага, ажил хариуцагч хүмүүсийн хариуцлагагүй, хайнга зан, сэтгэлгүй байдлаас болж газрын тосны үйлдвэрийн бараа материал нь хилийн гадна гацчихаж. Өнгөрсөн 02 дугаар сараас бараа материал нь орж ирээгүй, зарим нь Энэтхэгийн талд гацаатай байгаа гэнэ.

Хамгийн хачирхалтай нь, Сангийн яам, гаалийн байгууллага төслийн ерөнхий  гүйцэтгэгч Энэтхэг компанийн машин, техник хэрэгслийг гаалийн түр горимонд оруулж. Нэг жилийн хугацаа нь дуусахаар машин, механизмыг Энэтхэг рүү буцааж, дахин бүрдүүлэлт хийгээд оруулж ирэх гэнэ. Тоглоом уу, шоглоом уу. Энэтхэгчүүд хэлэх үгээ барж байгаа нь тодорхой.

Энэтхэгийн Засгийн газар нь мөнгөө гаргаж, энэтхэг компани нь ажлаа гүйцэтгэх гэтэл монголчуудын хариуцлагагүй, хайнга, сэтгэлгүй, хойрго заваан зангаас болоод ажил нь гацчихаж. Үүнийг улсаа хорлох гэхээс өөрөөр яаж тайлбарлах билээ.

 

Монгол Улсын хөгжилд тус нэмэртэй мега төслүүд гацаж, зогссон гашуун түүх хангалттай их бий. Төмөр замаас эхлээд цахилгаан болон усан цахилгаан станц гээд уртаас урт жагсаалт хөвөрнө. Одоо араас нь газрын тосны үйлдвэр орох нь дутаж.

Газрын тос нь байна, түүнийгээ боловсруулаад дотоодын хэрэгцээгээ хангах нь давашгүй даваа, биелэшгүй мөрөөдөл юм гэж үү?!

Б.Хэрлэн