УИХ-ын чуулганы хуралдаанаар  Монгол Улсын Их Хурлын гишүүн Б.Баттөмөрөөс Монгол Улсын Ерөнхий сайдад хандаж ““Эрдэнэт үйлдвэр” ТӨҮГ-ын овоолгын талаар” тавьсан асуулгын хариуг сонсож байна. 

Асуулгын хариулттай холбогдуулан гишүүд асуулт асууж хариулт авч байна. 

УИХ-ын гишүүн Б.Баттөмөр: Эрдэнэт үйлдвэрийн хөрс хуулалт 1976 оноос эхэлж, 1977 оноос эхлээд овоолгууд үүссэн байдаг. Монгол Улс ашигт малтмал газрын баялаг дээрээ суурилан хөгжинө. Энэ хүрээнд Эрдэнэтийн овоолго зайлшгүй яригдана. Өнөөдрийн байдлаар 451 мянган тонн металь агуулсан 227 сая тонн агуулга багатай зургаан овоолго, 258 мянган тонн металь агуулсан 51.9 сая тонн исэлдсэн хүдрийн дөрөв гээд нийт 10 овоолго байна. 

Ядуу агуулгатай хүдрийн овоолго үүсэхдээ 401.7 сая долларыг Эрдэнэт үйлдвэрээс гаргасан байгаа юм. Монгол төгрөгөөр бодоход 1.8 их наяд төгрөг байна. Энэ Эрдэнэтийн блансад бүртгэлтэй байна уу? Эрдэнэтийн өмч мөн үү? 

Ядуу агуулгатай агуулгатай хүдрээс 451 мянган тонн цэс авна гэж тооцсон байдаг. Гэтэл Уул уурхайн яам, Эрдэнэтийнхэн эдийн засгийн хувьд үр ашиггүй гээд байна. Байгалийн баялаг хомсдож байгаа энэ үед үүнийг ашиглах ямар боломж байна. 

1994 онд байгуулагдсан Эрдмин компанийн төр эзэмших хувийг бууруулсан нь хуульд нийцэж байна. Төрийн эзэмшил яагаад үнэгүйдэв. 

Уул уурхай, хүнд үйлдвэрийн сайд Ж.Ганбаатар: 10 овоолго 10-уулаа Эрдэнэт үйлдвэрийн 2023.01.01 балансын бүртгэлд байна. Эдгээр овоолгыг Эрдэнэт үйлдвэр өөрсдөө ашиглах ёстой гэсэн байр суурийг Уул уурхай яам хатуу барьж байгаа. Энэ чиглэлийг Эрдэнэт үйлдвэрт хүргүүлсэн. 

УИХ-ын гишүүн Б.Баттөмөр: Ачит Ихт компани 2015-2022 онд 84 мянган тонн зэс үйлдвэрлэж, 400 сая долларын борлуулалт авсан байна. Ашиглалтын төлбөр гээд 2 хувь авдаг. 34 хувь эзэмшиж байсан бол 134 сая долларын борлуулалтын орлого авах байсан. Ашиг малтмалын тухай хууль стратегийн ордын 34 хувийг төр эзэмшинэ гэдэгтэй зөрчилдөж байгаа юм биш үү? Зэс-Эрдэнийн хувьтай ямар гэрээтэй ажиллаж байна вэ? Ямар ашгийг Эрдэнэт үйлдвэр авах вэ? 

Эрдэнэт үйлдвэрийн захирал Г.Ёндон: "Ачит Ихт" компанитай овоолго ашиглах шийдвэр дандаа Эрдэнэт үйлдвэрийн хамтарсан зөвлөлийн хуралдаанаар гарсан байдаг. 2010 онд 34 хувийг Эрдэнэт үйлдвэр эзэмшихээр шийдвэр гарсан. Дараа нь 2013 онд энэ шийдвэрийг хэвээр үлдээсэн бол 2014 онд ТЭЗҮ үндэслэл муутай байдаг гэдэг үндэслэлээр борлуулалтын орлогоос авахаар шийдвэрлэгдсэн. Уул уурхай хүнд үйлдвэрийн сайдын ажил авсан даруйдаа энэ асуудлаар Ачит ихт компанитай хэлэлцээр хийсэн. Дараа нь 2021 онд Эрдэнэт үйлдвэр эдгээр овоолгуудынхаа талаар өөрсдийнхөө байр суурийг ТӨБЗГ-т байр сууриа илэрхийлж ирсэн. Энэ нь "Эрдмин үйлдвэр" компанийн 25-34 хувь, "Ачит Ихт" ХХК-ийн 34 хувь, "Зэс Эрдэнийн хувь" компанийн 34 хувийг эзэмшинэ гэсэн үйлдвэрийн байр суурийг маш ойлгомжтой илэрхийлсэн байдаг. Энэ байр суурь тодорхой шалтгааны улмаар шийдэгдээгүй. Эрдэнэт үйлдвэр 34 хувийг эзэмших ёстой. 

УИХ-ын гишүүн Д.Батлут: Эрдэнэт үйлдвэрийн үүсмэл ордыг ашиглаж байгаа 4 хувийн ААН байна. Нэг нь олон нийтийн хувьцаа эзэмшигтэй бол нөгөө 3 нь ганц нэг хувьцаа эзэмшигчтэй. Цаашид энэ овоолгуудыг хэрхэн ашиглах юм бэ? 

УИХ-ын гишүүн П.Анужин: