Төрийн хүний хамгийн эрхэм чанар бол зөвд зөөлөн, бурууд хатуу байдаг. Агуу төрийн удирдагч ариун нандин хүүхдийн зулайнаас өөр хүний толгойг ер нь илж байсан юм болов уу. Их хүмүүс харин алив буруутай үйлд ясанд шаасан хадаас лугаа хатуу зогсдог байж. Америкийн “Уолл стрит” сэтгүүлийн “Удирдагчийн амжилт олох хамгийн чухал шинж чанарууд юу вэ” гэсэн судалгааны дүнгээр гол гурван шинжид голч шударга чанар, ажилсаг шургуу чанар, хүмүүстэй нийцтэй байх чанар орсон байдаг. Аль ч үед захирагдагсад удирдагч хүнээс хүсдэг хамгийн гол бөгөөд чухал зүйл бол шударга шагнал, шударга шийтгэл байлаа. Энэ бол товчхондоо зөв, буруугийн дэнс юм. Төрийн албыг төв шударга хаших нь гавьяа байгуулсан хэрэг бус, гагцхүү үүргээ биелүүлж байна гэсэн үг. Чингис хааны үед улс гэрийг төвхнүүлэхэд “Хаан, харц хоёр нэгэн адил эрх, үүрэгтэй болсон” гэж эрдэмтэн судлаачдын дүгнэсэн нь анхаарал татдаг байна. Төрийн хүн гэж тэнгэрийн тамгатай төрсөн юм шиг ойворгон сэтгэлээр хандаж болохгүйг тэртээ XIII зуунд их хаан ийн мөрдүүлжээ. Тавдугаар сарын 1-нээс Монгол Улсад төрийн албыг нийтийн алба хэмээн хуульчлан томъёолж, төрийн албан хаагч гэдэг байсныг нийтийн албан хаагч болгов. Нийтийн албанд нийтийн ашиг сонирхол, хувийн ашиг сонирхол хоёрыг хольж хутгахыг хатуу хориглолоо. Энэ бол Чингис хааны “Нэгэн сэтгэлт эр хэмээвээс эр бус эрдэнэ. Хоёр сэтгэлт эр хэмээвээс эр бус эхнэр. Нэгэн сэтгэлт эм хэмээвээс эхнэр бус эр. Хоёр сэтгэлт эм хэмээвээс эм бус албин чөтгөр” хэмээн монгол төрд арга, билгийг хослуулан хэрэглэж байсан ёсны энэ цагийн хууль болж. Төр хаана байдаг вэ. Төрийг бодитойгоор харж, барьж, мэдье гэвэл хамгийн эхлээд төрийн хүнээс эхэлж мэдэрч болдог. Тэд төрийн жинхэнэ амьд илэрхийлэл билээ. Монгол төрийг барьж, төрийн албыг хашиж буй хүмүүс ноён нуруутай, шулуун шударга санаа бодол өвөрлөн зүтгэж байсан цагт ард түмэн “Төрийн сүлд минь өршөө” хэмээн залбирдаг. Төрд дээдэх нь суудлаа олох тутам доодцуул гүйдлээ олдог. Бидний толгойд төрийн хүний тухай төсөөлөл хамгийн түрүүнд 76 эрхэм гишүүний дүр төрхөөр буудаг. С.Баяр 2008 онд нэгэн ярилцлагадаа “Манай хуульд нэг сонин заалт байдаг. УИХ-ын гишүүн хэлсэн үгийнхээ төлөө хариуцлага хүлээхгүй гэж. Энэ заалт нийгэмд маш хортой үйлчилж байна. Ерөөсөө хэлсэн үгэндээ эзэн болдоггүй УИХ-ын гишүүдийг олноор төрүүлж байгаа юм шүү дээ” хэмээн хэлсэн байдаг. Бүр сүүлдээ хууль тогтоогчид маань өөрсдийнхөө компанийг өмөөрсөн Өршөөлийн хууль, албан тушаалтныг хариуцлагаас бултуулсан Эрүүгийн хууль, иргэд сонгогчдыг бус олигархи, эрх мэдэлтнүүдийг дэмжсэн Сонгуулийн хууль, ард түмэндээ биш харийнханд дулдуйдсан Ашигт малтмалын хууль, авлигачдад ээлтэй Авлигын эсрэг хууль гээд тоочиж үл барах хуулиудыг шинэ жилийн үдэш, битүүний орой, наадмын өглөө хуйвалдан баталдаг болжээ гэсэн хуульчийн халаглал санамсаргүй биш ээ. “Хүн бүрт өөрийнх нь ногдоно” гэсэн шударга ёсны түгээмэл зарчим хуулийн гажуудлаас алдагдах болов. Хоёр хүүхэд хэрэлдэж байна гэнээ. Намхан банди өндөр нуруутай охины өөдөөс, би аавынхаа мөнгөн дээр гараад зогсоход чамаас өндөр болно ш дээ. Хариуд нь охин,  захын наймаачин аавын чинь мөнгө манай аавын компанийн барьсан жигүүртэй барилгуудаас өндөр байж харагдаач. Бас нэг жишээ. 10 мянган төгрөг хулгайлсан өрх толгойлсон эмэгтэй 10 жилийн хорих ялаар шийтгүүлж, 14 тэрбум төгрөг луйвардсан арилжааны банкны ня-бо найман жилээр хоригдов. Эдгээр нь нийгэмд туссан төрийн сүүдэр. Төрийн ч гэж дээ, төрд алба хашсан хүмүүсийн босгосон сүүдэр. Яг 45 хоногийн дараа УИХ-ын сонгууль болно. Төр түшилцэх хүн бол мэдээж шулуун шударга, өргөн мэдлэгтэй, амьдралын бодит үнэнийг мэдэрдэг, авлигад автаагүй, аливаад ноён нуруутай, алсын хараатай... байх ёстой хэмээнд олон сайн шинж чанарыг жагсааж болно. Гэвч бид хамгийн шилдэг 76 эрхмийг л сонгох учиртай. Тийм учраас Shuud.mn “Нэг сэдэв-Нэг долоо хоног”-тоо төрийн хүний тухай онцолж байна. Х.Аянга