Өнгөрч буй зун “Эрдэнэт” үйлдвэрийн Оросын талын эзэмшиж байсан 49 хувийг Монгол Улс өөрийн болгоод байгаа билээ. Ингэснээр “саалийн үнээ” гэгддэг “Эрдэнэт” үйлдвэр маань 100 хувь Монголын мэдлийнх болов. Харин энэ асуудалтай холбоотой хэрүүл маргаан, элдэв хардлага сэрдлэг тасрахгүй нь.

Нөгөө талдаа “Эрдэнэт”-ийн талаас болоод бусад холбогдох газрууд нь дорвитой мэдээлэл өгөхгүй байгаатай холбоотой байж мэдэх. Гэхдээ тэд дуугарвал гал дээр тос нэмсэн хэрэг болж мэднэ. Тиймээс энэ асуудал хэн дуртайгийнх нь барьж авах сэдэв, шуугиан тарих хэрэгсэл нь болчихоод байна. Саяхан УИХ-ын гишүүн Ц.Нямдорж “Эрдэнэт” үйлдвэртэй холбоотой сэдвийг барьж авч, баахан мэдээлэл өглөө.

Тэрбээр Монгол Улс төрийн мэдлийн 51 хувиа ч алдсан. Өнгөрсөн жил 284 тэрбумын татвар өгсөн бол энэ жил 20-ыг төлсөн. Дээрээс нь энэ бүх ажиллагааны цаана ХХБ, Улаанбаатар банкны ТУЗ-ийн дарга Д.Эрдэнэбилэг гэдэг хүн байна гээд л нэлээд юм ярьсан. Мөн “Эрдэнэт” үйлдвэрийг улсын мэдэлд үлдээх хэрэгтэй гэж ярьсан юм. Түүний энэ үйлдлийг Ерөнхийлөгчийн сонгуулийн өмнөх “алаан” гэж дүгнэх хүмүүс цөөнгүй байна. Ерөөсөө ирэх жилийн Ерөнхийлөгчийн сонгуульд нэр дэвшихээр горилогчид өнөөдрөөс өөрсдийгөө тодруулж байгаа юм.

Тодорхой болсноор бол МАН-аас УИХ-ын дарга М.Энхболд өрсөлдөнө. Харин АН-аас түүний эсрэг Э.Бат-Үүл өрсөлдөхөөр үзэж байгаа ч нам дотроо намнуулаад байгаа нь үнэний хувьтай. Тэгвэл МАН дотор М.Энхболдтой арсалдах хүн нь Ц.Нямдорж гишүүн гэнэ. Тиймээс энэ арсалдаандаа  “Эрдэнэт”-ийг хавчуулж эхэллээ хэмээн сошиалаар цуурч байна. Үнэхээр “Эрдэнэт” энэ жил 20-хон тэрбумын татвар улсад өгсөн бол шалгах л хэрэгтэй. Цаашлаад шаардлагатай зүйл байвал Монгол Улсын төр шалгаад, тогтоох зүйлээ тогтоох л байх. Түүнээс биш арай ч Монгол Улс төрийн мэдлийн 51 хувиа тавиад туучихсан нь юу л бол.

Нөгөө талаар Оросын мэдэлд байсан “Эрдэнэт” үйлдвэрийн 49 хувь манайд ирж байгаа нь сайн хэрэг биш үү. Монголчууд “саалийн үнээ”-гээ 100 хувь мэдэлдээ авч байвал бидэнд л хэрэгтэй. Орох орлого нь 100 хувь Монголдоо үлдэнэ. Хувь хувьсгал нь хамаа юу байна. Монгол хүн л хүртэж байвал. Тэгээд татвар мөнгө нь ч гэсэн 100 хувьд улсад орно биз дээ. Муу хэлээд байх юм алга. Ер нь “Эрдэнэт”-ийн 49 хувийг хувийн хэвшил авсан нь ч сайн хэрэг. Ерөөсөө “Эрдэнэт” үйлдвэр үе үеийн эрх баригчдын өөрийнхөө төлөөллийг даргаар нь аваачиж тавьж, олсон хэдэн төгрөгийг нь хувааж “иддэг” л газар байсан биз дээ.

Тэнд очиж ажилласан хүмүүс нь баяжиж, намдаа мөнгө авчирч өгдөг байсан талаархи элдэв хардлага, яриа, мэдээ, мэдээллийг өдийг хүртэл хангалттай л сонссон, уншсан. Засгийн газар байгуулагдаад, сард 20, 30 сая төгрөгийн цалинтай дарга нарын халаасалдаг мөнгийг танах талаар дуугарсан. Түүний дараа “Эрдэнэт” үйлдвэрийн дарга нар ямархуу хэмжээний цалин авдаг нь илэрсэн. Сардаа л хэдэн арван саяар нь цалин, жилдээ хэдэн зуун саяар нь урамшуулал авдаг. Гадаадад зугаалахдаа хүртэл үйлдвэрээс мөнгө гаргадаг нь илрээ биз дээ.

Өнөөдөр бидний “саалийн үнээ” гээд байдаг “Эрдэнэт” үйлдвэр “сүү”-гээ иргэдэд биш дарга нарт л өгөөд байгаа нь гашуун үнэн. Ийм байхад яагаад хувийн хэвшилд 49 хувь нь очиж болдоггүй юм. Харин ч эрх барьж байгаа намынхны “хошуугаа” зоож байгаад сордог байдал л алга болно биз дээ. Ерөөсөө Монголд авлига, хээл хахууль дээд цэгтээ хүрч, дарга нар төрийн өмчийн компани, үйлдвэрийн “шим”-ийг өөрсдөө хамж “иддэг” л болчихсон. Хувийн компанид хэн нэгэн дарамтлагч хэдэн саяар бэлгэвч шахаж чадах уу. Үгүй. Улсынхад бол харин ч шахаж болно. Тиймээс л улсын үйлдвэр, компаниудыг хувьчилж байж л энэ бохир зүйлээс салах нь гарцаагүй.

Түүнээс биш дарга нарыг үнэнч шударга ажиллаж, эх орноо хөгжүүлэхийн төлөө зүтгэхийг хүлээвэл хэдэн үеэрээ ч амьдраад хүрэлцэхгүй нь тодорхой байна. Ийм үед “Эрдэнэт”-ийн 49 хувь Монголд, тэр дундаа хувийн хэвшилд очиж байгаа нь харин ч сайн хэрэг. Төр 51 хувь дээрээ нэмээд 49-ийг аваад, 100 хувь болгочихвол ялсан намынхан харин ч нэг дураараа дургиж, дунд чөмгөөр нь жиргэх байлгүй. Бүх мөнгийг аваад сонгуулийн өмнө тараагаад өгчихөж ч магадгүй. Ийм завхарсан улстөрчидтэй үед хувьд очсон нь харин ч баярламаар хэрэг юм аа.

Нэг ч хүнд цалин өгч, улсад ганц ч төгрөгийн татвар өгдөггүй улстөрч нэртэй нэг муу “хувалз” Монголын хамгийн том үйлдвэрийн “цус”-ыг сорж, баяжиж сууснаас л хамаагүй дээр байх.
Нөгөөтэйгүүр энэ бүх хэрүүлийн дунд Д.Эрдэнэбилэг гэдэг хүний нэр яваад байгаа. За энэ хүн “Эрдэнэт” үйлдвэрийн 49 хувийг хувьчилж авсан байя гэж бодъё.

Тэглээ гээд бас муудаад байх юм юу байна аа. 2014 оны үед “Дархан төмөрлөгийн үйлдвэр” ТӨХК-ийг 30 жилийн хугацаатайгаар хувьчлах шийдвэрийг засгаас гаргаж, Д.Эрдэнэбилэг хувьчилж авсан гэдэг. Тухайн үед “Дарханы төмөрлөгийн үйлдвэр”  ердөө л арматур цувьдаг байсан гэхэд болно.

Ер нь зогсох дээрээ тулаад, дампуурахын ирмэгт байсан гээд хэлчихвэл худлаа ярьсан болохгүй байх. Тэгвэл одоо олон төрлийн төмөр бэлдэц хийж байна. Иржгэр, гөлгөр ган туйван, ган бэлдэц, ган булан гээд л нэрлээд байвал олон. Мөн Хөтөлийн цементийн үйлдвэрийг авсан гэдэг. Тэгвэл бас л зогсох дээрээ тулаад, хоцрогдсон техник технологитой байсан Хөтөлийн цементийн үйлдвэр одоо ямар болсон билээ. Жилдээ сая тонн цемент үйлдвэрлэх хүчин чадалтай болсон.

Ингэснээр цементийн хувьд Хятадаас хараат байсан манай улс дотоодынхоо хэрэгцээг хангаж чадахуйц болчихоод байгаа. Гэх мэтээр том үйлдвэрүүд хувьд очоод өөдөлсөн үү гэхээс уруудсан юм алга. Тэгвэл жил ирэх тусам нөөц нь буурч, өгөөж нь багасч байгаа “Эрдэнэт”-ийг ч гэсэн одоо байгаагаас нь илүү өөд татах ч юм бил үү, хэн мэдлээ. Асуудлыг нөгөө өнцгөөс нь харахад нэг иймэрхүү л байна.  Ер нь Монголоо чирч яваа хэдэн бизнесмэнээ дэмжихээ байг гэхэд дарамтлахгүй байвал сайнсан.

Эх сурвалж: mminfo.mn