-Хаалгаа гаднаас нь хаах арай болоогүй шүү, Оюук аа! Бууж өгснөөс ялагдсан нь дээр- 

Хараад байхнээ нь юу юугүй энэ Засгийн газрын “алтан хайрцаг”-ийг нээгээд хамгийн удаан тэссэн Ерөнхий сайдаар тодруулчихаж. Хөшөөн дээр нь оны нь сийлэхэд арай эртдэхгүй юу. Гав зүүх ёстой хүмүүс бөгж зүүсэн хүүхдүүдийн орлогыг нотолно гэнэ үү? Бүр түүнээс болж Засгийг огцруулна гэнэ үү?

Уг нь чимээгүй ажиглая гэж бодсон юм. Увайгүй хэдхэн хөрөнгөтөн их хөрөнгөө нуух гэж залуу хөвгүүний сүйн бэлзгэн дээр улс төр хийхийг хараад цээжинд цэр болж торсон хэдэн үгээ хэлчихье. Энэ нь өнгөрсөн бүтэн дөрвөн сар УИХ-аас өргөн барих тов горьдсон, өчигдөр татаж аваад маргааш өргөн барих гэж буй Хөрөнгө хураах хуулийн төсөлтэй ч холбоотой байж болох юм. Үүнтэй өрсөж адал явдал зохиож эхэлсэн.

Ерөнхий сайдын хүү нэг охинд бөгж өгчээ. Бусад нь батлагдаж нотлогдоогүй явган шоу. Хүү нь өнөөдөр ирнэ гээд төр эргүүлэх “сошиал хувьсгалчид” отолт хийж буй бололтой юм. Энэ юу болж дуусах вэ? Одоо мөрдөж буй хуулиудаас ямар шийдэл харагдаж байна вэ гэдэг талаас нь харцгаая.

Нийтийн албанд нийтийн болон хувийн ашиг сонирхлыг зохицуулах, ашиг сонирхолын зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх хуулиар одоогоор нийтийн албанд ажиллаж буй этгээдүүд хөрөнгө орлогын мэдүүлэгтээ мэдүүлсэн орлого зарлагаа тайлагнах үүрэг хүлээдэг. Харин Ерөнхий сайдын хамаарал бүхий этгээд болох хүү О.Тэмүүлэн нь 23 настай учраас хаанаас, ямар хэмжээний орлого олж, хэнд хэр өртөгтэй бэлэг авч өгсөнөө хэн нэгэнд нотлох шаардлага хуульд байхгүй. Сүйт бүсгүйн хувьд ч мөн адил 26 настай иргэн, нийтийн албанд ажилладаггүй учраас АТГ-т бэлгийнхээ талаар тайлбарлах үүрэг алга. Энэ бүхэн Монгол Улсын Үндсэн хуулиар хамгаалагдсан хүний эрх.  Харин Ерөнхий сайдын хүү АТГ-т өөрийн тайлбар мэдүүлгээ гаргаж өгсөн бөгөөд сайн дураараа ирж хөрөнгийн орлого, зарлагаа тайлбарлаж болох хуулийн заалттай аж. Тиймээс гадаадын улсаас ирж тайлбар мэдүүлэг өгөхөөр болсон нь түүний хуулиар үүрэг хүлээгээгүй сайн дурын үйлдэл юм. Өөрөөр хэлбэл, нийтийн албанд ажилладаггүй иргэний хөрөнгө орлогыг хянана гэдэг нь Үндсэн хуульд заасан өөрийн хөрөнгөтэй байж болох эрхийг зөрчиж буй хэрэг бөгөөд хуулиар ингэж л тайлбарлагдаж байна. Бүх улс оронд ийм л зарчимтай. Тэгэхээр Ерөнхий сайд орлогоо нотлохдоо ХОМ-т мэдүүлсэн орлого, зарлагаа тайлбарлана. АТГ түүнийг нь хянаж дүгнэлт гаргана. Ийм л зүйл хийгдэх юм байна.

Ингээд Ерөнхий сайдыг Гашуунсухайт-Ганцмод хил холболтын төмөр замын нээлтийг хийж барилгын ажлыг эхлүүлсэн тэр өдөр газрын хаанаас ч юм урган гарч ирсэн, бараан намтараар баялаг хэн нэгэн худ, гэнэн гэх үү, зохимол ч гэх үү ямар нэгэн сүйт бүсгүйн романсаар эхлүүлсэн “улс төр”-ийн цаана ямар зорилго байв? Юуны өмнө нүүрсний тээврийн бизнес эрхлэгчдэд “онц ноцтой” хохирол учруулж мэдэх хил холболтын төмөр замын ажлыг гацааж, цаашилбал Ухаа худаг ордыг гаднын банкны барьцаанд тавьсан, Төгрөг нуурын ордыг гадны этгээдэд зарсан асуудалд хариуцлага тооцох ажлыг мартагнуулах, чадвал үүрд мартуулах нь. Ядаж л Ерөнхий сайд, түүний баг солигдож тохиролцож болох хүмүүсээр цус сэлбэж цаг хожих, товчхондоо уг асуудлыг царцаах гэж байгаа юм. Үүний цаана уг ордыг болон ерөнхийдөө стратегийн ач холбогдол бүхий 39 болон хавсралтын 16 нийт 55 ордын жагсаалтыг УИХ-аар батлуулах ажлыг өнөөдрийг хүртэл хав дарсан бүлэглэлийн эрх ашиг бий. Энд хувийн эзэмшлийн гэх стратегийн 9 ордыг хараад л хэний эрх ашиг буй, тэдний төлөөлөл улс төрд, УИХ-д хэн байгааг сонгогчид танина.  

Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэтэй хоёр цаг гаруй уулзлаа. Уулзалтын хугацааг уур амьсгалын таагүй байдлаар тайлбарлах гэж оролддог, хүн ам цөөнтэй, хэл ам ихтэй орны ард иргэдийн хувьд энэ бол сонирхолтой бөгөөд хариу тайлбар хийгээгүй учраас дуртайгаа зохион цуурах факт мөн. Гэтэл “хөшигний цаана” яг ингэж бодуулах гээд нэгэн цагийн Ерөнхий сайд, ЗГХЭГ-ын дарга нар нэг танхимд ажиллаж байсан үеэ дурсан “аяга цай” ууж суусан бол яах вэ? Хооронд нь “яс хаяж”, тохиролцоо, толхилцооны сэдэв зохиосоор л байх уу.

Цуурхал үнэн байсан гэж бодъё л доо. Үндэсний эв нэгдлийн билэг тэмдэг маань хамтарсан Засгийн газраа хамтраагүй Засгийн газар болгочих, тэгвэл Ерөнхий сайд хэвээрээ байж болно гэж хэлэх хүн мөн үү. Аль эсвэл юун бэлзэг, бэр, худ болоод явчихав аа гээд тас тас инээлдэж суусан ч юм бил үү, хэн нотлох юм бэ. Тэгэхээр нь Оюука толгойгоо гудайлган танхимынхнаа дуудаад та нарыгаа яаж хөөх вэ дээ, би л огцоръё гэх юм уу?

Битгий горьд гэж хэлье. Алсын хараа-2050, Шинэ сэргэлтийн бодлого, 14 мега төсөл, энэ бүхэн Төрийн дээд байгууллага УИХ-аас баталсан төрийн бодлого болохоос хажуу айлын нохойны нэр огт биш. Заавал хэрэгжих ёстой хуулиуд! Тийм учраас гадны хөрөнгө оруулагчид сонирхож санал өгч, тендерт оролцож, харилцан ашигтай хамтран ажиллах тухай олон улс орны төр, засгийн тэргүүнүүд албан ёсны хэлэлцээр, айлчлалуудыг хийж бас шинээр товлоод байна. Энэ тал дээр Ерөнхийлөгч, Ерөнхий сайд хоёр нэг завин дээр суусан. Хөмрөх хүмүүс нь үүнд саад хийгчид, 14 мега төсөл хэрэгжчих вий гэж айсан бүлэглэл л байгаа юм.

Харин яагаад УИХ-ын дарга сүүлийн үед айхавтар догширч Засгийн газрын гишүүд рүү онцлон ноцох болов? Анзаарваас, зөвхөн Засгийн газрыг л зад загнаж, сайд нарт л агсам тавьдаг боллоо. Ирцийг нь харахаар өнөөх эх оронч, шударга ёсыг эрхэмлэгч гишүүд чуулганы танхимд үгүй, хэдэн сайд л яаж ийгээд ажлаа амжуулаад Засгаа загнуулахгүй санаатай торойж байх аж.

Гурилын импортын татварын асуудлаар Ерөнхий сайд дээр орж гуйсан хүн нь УИХ-ын дарга өөрөө. Тухайн үед ЗГХЭГ-ын дарга байв. Туршлагатай улстөрчийн хувьд хэр гал дуудахыг мэдсээр байж улс төр хийсэн нь тэр. Үнэнд гүйцэгдэж, талхаараа тоглуулахыг хүсээгүй олон түмэн энэ шийдвэрээ засахыг шаардсан. Нэгэнт улс төрийн үүргээ гүйцэтгээд, өөрөө сонгогдоод зогсохгүй УИХ-ын дарга болчихлоо. Тухайн шийдвэр нь сөрөг үр дагавар үзүүлсэн бол алдаагаа засах ёстой шүү дээ. Ингээд хууль орж ирсэн. Загнаж байгаад унагадаг юм байна.

УИХ-ын санаачилсан дараагийн “галтай” асуудал нь “Шинэ хоршоо”. Тэр ч бас удахгүй том асуудал дагуулах нь тодорхой. Цаг хугацааны л хэрэг шүү дээ. Шинэ хоршоон дээр олон факт гарч ирж байна. Асуудал яригдахад тэрбээр бас л 126-г тас загнаад хамгаалж чадах эсэх нь тодорхойгүй.

Ингээд Ялалтын баяраар Ерөнхийлөгчийн айлчлалд Кремлийн бэлэг болгох монголчуудын дургүйцсэн асуудлуудыг ч, сонгуульд бэлдсэн шоуны санаачилгатай хуулийн төслүүдийг ч Засгийн газар өргөн барьдаг, өмнөөс нь сонгогчдод загнуулдаг буруутан, “хойд зүгийн хар овоохой” болж хувирав. Энэ асуудлаар бол  хэрэв зөв хөндвөл харин Засгийн газрыг огцруулж болох юм. Гэхдээ “олсыг нь хөөгөөд” үзвэл үзүүрт нь өнөөх Ерөнхийлөгчийн маань л ОХУ-ын Ерөнхийлөгч В.Путинтай “дандаа ярьдаг” асуудал шүү дээ. Нэг төр юм бол хөтлөлцөөд буруудах хэрэгтэй. Тийм ч учраас өчигдрийн уулзалтын “дессерт” нь зайлшгүй Кремлийн айлчлалын сэдэв байсан болов уу гэж таамаглаж байна.

Эдгээрийг харахад Д.Амарбаясгалан маань УИХ-ын дарга болоход арай эртдээ юу ч гэж бодох шиг. Харин тэрбээр сайн генсек байсан юм шүү. Лав л өнөөгийн Я.Содбаатар шиг намын даргаа түймэрт хормойгоо шатааж байхад хуруугаа ч хөдөлгөхгүй арваад хонож тэсдэггүй, сайн “гал хамгаалагч” байв. Гэтэл Монгол Ардын Намын даргатайгаа бус Хятадын коммунист намын төв хорооны Улс төрийн товчооны байнгын хорооны гишүүн, нарийн бичгийн дарга нарын газрын  Цай Чи гэдэг даргатай уулзаад намаа ч биш хоёр улсын стратегийн түншлэлийн харилцааг ярьчихаад ирсэн тухай хятадын хэвлэлд мэдээлэгджээ. Тэр мэдээнд зөвхөн “У.Хүрэлсүхийн стратегийн удирдлага дор” гэж л тухай дурдагдсан байв. Гэтэл эрх баригч намыг төлөөлж яваа байж ядахдаа намын даргынхаа мэндчилгээг уламжилдаггүй юм уу? Дээрх мэдээнээс харахад Монгол Улсыг зөвхөн У.Хүрэлсүх стратегиэр удирдаж яваа юм болов уу гэж ойлгохоор байна.

Хаа очиж хятадын талын албан мэдээнд манай дотоодын мэдээнүүдээс ч илүү “энэ сарын 14-нд нээлтээ хийсэн Ганцмод-Гашуунсухайт хил дамнасан төмөр замын шавь тавих ёслол гадаад талдаа бол хоёр орныг хөгжлийг холбох шинэ гүүр, аж үйлдвэрийн хөгжил, интеграцчлалыг гүнзгийрүүлсэн харилцааны түүхэн үйл явдал болсон” гэж бичицгээж байна. Харин Монголд бол нүүрсний машины бизнест том гай тохиолоо гэхээс наахнуур “хав дарж” царцаалаа. Наад зах нь энэ. Шившигтэй, хардлага төрүүлэхгүй байхын аргагүй байгаа биз? Цаашилбал, одоо гаргах гэж байгаа байтугай гаргасан шийдвэрийг нь худалдаад авч болдог Засгийн газартай тохиролцож чадаж байсны улмаас худал хуурмаг, хулгай үүрлэн 18 жил гацсан бүтээн байгуулалтын төсөл ажил хэрэг болсон нь эрх баригч намын баярлах сэдэв биш байж гэхээр гайхалтай. Ордны хуйвалдаан гэгч ийнхүү олон нийтийн эрх ашгийг дандаа сөрж оршдог аж.

Яг энэ цаг үед МАН сохор, дүлий, амьгүй байна. Цагаан байраа түрээслүүлдэг шигээ намаа түрээслүүлчихээ юу гэмээр эзэнгүй. Уг нь Бага, Их хурлуудаа зарлаад амьтай байх ёстой. Эрх баригч нам, түүний генсек, Удирдах зөвлөл гэдэг чинь том интитуци шүү, базарваань. Гэтэл зөвхөн сонгуулиар хэрэглэдэг сальфетка аятай таг чиг. Л.Оюун-Эрдэнийн хүүгийн асуудлыг биш юм аа гэхэд олон нийт яагаад ингэж бухимдаж байна, намын даргын хөрөнгө орлого нь үндэслэлтэй юм уу гээд Хяналтын хороо нь ёс зүй, хяналт тавих эрх яагаад байхгүй гэж?  Түүнийг сонгосон шигээ татан буулгах, эсвэл итгэл үзүүлсэн шигээ хамгаалах зэрэг аль ч эрх үүрэг нь эрх баригч намын удирдлагад бий. Гэтэл намын дарга Л.Оюун-Эрдэнэ нь өөрийнхөө холбогдсон асуудлыг намаараа шүүлгэхээр Бага хурлаараа хэлэлцүүлэх санал гаргаж байх юм.

Өнөөдөр МАН-ын гишүүд дараагийн Ерөнхий сайдаар хэн болох тухай булагнах, талцаж фракцлах бус улс орны эрх ашгийн төлөө хийсэн болон хийж буй ажилд олон нийтийн анхаарлыг хандуулах үүрэгтэй. Яагаад гэвэл Төрийн ажил, Төрийн бодлого учраас тэр!

Хил холболтын төмөр зам барих нь Л.Оюун-Эрдэнэд л хэрэгтэй юм уу, Монгол Улсад хэрэгтэй юм уу? Хил холболтын нээлтээ хийнгүүт барилгын ажил нь эхэлсэн. Баялгийн сангийн хуулийг ганц хүн батлаагүй, УИХ баталсан. Тэгээд хэрэгжилтэд нь хяналт тавих үүргээ биелүүлдэггүй юм уу?

Эдгээр асуудал дээрх сүйн бэлзэгтэй хүйн холбоотой л яваад байгааг олон нийт анзаарч л байгаа. Гашуунсухайт Ганцмодыг холбохоор бэртэй, худтай болгож бэлзгээр засгийг унагаана гэдэг хэний зохиол вэ? Л.Оюун-Эрдэнийн хажууд Ж.Оджаргал суугаад зурагаа авахуулчихаар Засгийн газар, MCS хоёр ямар ч маргаангүй, хайр сэтгэлтэй байгаа гэж хэн итгэх юм бэ? Ухаа худагийг төрд өгөхгүй, хил холболтоос болж нүүрс тээвэр нь балраад байгаа, Баялгийн сангийн тухай хууль таалагдахгүй байна гэж нийтийг турхирч жагсаах юм уу? Хармын юм бүхэн халхавчтай байдаг. Унахгүй Засгийн газар, огцордоггүй Ерөнхий сайд гэж байдаггүй. Явж л таарна. Харин хэн ирэх вэ? Энэ хамгийн чухал нь. Яг одоо Л.Оюун-Эрдэний Засгийн газрыг унагачихвал орыг нь залгах хэнтэй ч тохирч болох учраас л эхний асуудал нь “явуулах” болчихоод байгаа юм. Тэгвэл Баялгийн сангийн хуулийг хийдүүлж болно. Ухаа худаг руу хэн ч өнгөлзөхгүй. Тавантолгойг өгөхгүйгээр хил холболтын төмөр замыг барьж буйг гацааж чадна. Хөрөнгө хураах хуулийг мартуулж ч чадна. Үүнийгээ тэд шударга ёс гээд байгаа юм.

Тэгэхээр Л.Оюун-Эрдэнийн Засгийн газрын “алтан хайрцаг”-ийг нээх нь олон бүлэглэлийн ашиг сонирхлын нэгдэл байгаа биз? Тэрэн дээрээ тулбал Л.Оюун-Эрдэнэ өөрөө танхимынхаа “алтан хайрцаг”-ийг нээчих хэрэгтэй. Яг л У.Хүрэлсүх шиг. Суудлаасаа зууралдсандаа биш, “Бууж өгснөөс ялагдсан нь дээр” учраас Л.Оюун-Эрдэнэ өнөөдрийг хүртэл огцрох өргөдлөө УИХ-д гаргаагүй байна. Нөгөөтэйгүүр эр хүнийхээ хувьд ч, улстөрчийнхөө зангарагийн хувьд ч, хамтарсан АН, ХҮН-ынхантай хамт дуусахыг зөв гэж үзэж буй бололтой. Үүнд нь хамтрагчид буюу олны шоолж буйгаар “гэрээгээр гэрлэгсэд” нь итгэж буй. Цаашид ч дээрх төрийн бодлогын баримт бичгүүд, 2050 он хүртэлх хөгжлийн бодлогоо бодит ажил хэрэг болгохын тулд хамтарсан Засгийн газар байх л болно. Эс тэгвээс хашааны завсраар хялайгаад шүлсээ хаялаад буй зарим нэг нөхөд үе үе шүдэнз зураад шидлээд байх л болно. Энэ удаагийнх анхных ч биш, сүүлчийнх ч биш.

Улс төрд цагаа олж цэг тавих ухаан хувийн шуналгүй улстөрчид л байдаг. У.Хүрэлсүх, Л.Оюун-Эрдэнэ нарыг хувийн шуналгүй гэдэг юм билээ. Харин нуун дарагдуулах ухаанд хэр суралцсаныг бүү мэд. Тэдний шуналыг хэмждэг ч гэх үү, сориод сууж байдаг хүмүүс нь манай бизнесмэнүүд. “Учраа ололцож” явсаар 18 жил Ухаа худагийг хав дараад үлдсэн. Стратегийн ордуудын жагсаалтыг ч батлаагүй өдийг хүрсэн нь үүний нотолгоо. Гэтэл Л.Оюун-Эрдэнэ торсонгүй, зүтгээд байдаг. Тиймээс өнөөдөр нам дотроо олон “дайсан”-тай, намын хамгаалалтгүй Ерөнхий сайд болчихож. Шуналгүй эрх мэдэлтэнтэй тохиролцох хамгийн хэцүү. Тиймээс шуналтайг нь үзүүлэх гэж хүүд нь сүйт бүсгүй, худ, сүйн бөгж хүртэл бэлджээ. Монголчуудын мэргэн ухаан хэрхэн шийдэх юм бол доо. Явсан ч хорогдох зүйлгүй Л.Оюун-Эрдэнийн сэтгэлзүйн зураглалыг харвал улс орны нийтлэг эрх ашигт л хохирол ихтэй харагдаж байна. Цаг хугацааны уртад ялаа хэн байсныг, яагаад ялаатай тэмцэж байсныг ард түмэн минь ойлгох биз ээ.