Улс төрийн уур амьсгал хурцдаж, Ерөнхий сайдын итгэл үзүүлэх асуудал УИХ-д “том сорилт” болно.

Монголын улс төр өдрөөс өдөрт хурцдаж, хэрүүл тэмцэл гаарч буй энэ үед Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ УИХ-д өөртөө итгэл үзүүлэх тогтоолын төслийг өргөн барьж, 14 мега төслөө хэрэгжүүлэх “итгэлцлийн” босгыг давж гарахыг хүсэж байна. Гэвч уг оролдлого нь улс төрийн хариуцлага, эрх мэдлийн бүлэглэлийн шахалтад хавчигдсан “нэгдүгээр хүний” хувьд эрүүл зам биш харин “эцсээ хүртэл тэмц” гэдэг хамгийн хүнд замыг сонгосон мэт харагдаж байна.

Эрх мэдлийн дундах талцал ба Үндсэн хуулийн хүрээнд итгэл үзүүлэх механизм

Үндсэн хуулиар Засгийн газрын бүрэн эрхийг хянах, ажилд нь итгэл хүлээлгэх, хариуцлага тооцох гол үүрэг УИХ-д ногддог ч Ерөнхий сайдад итгэл үзүүлэх тухай тусгай заалт хууль эрх зүйн тодорхой зохицуулалттай биш гэдгийг хүлээн зөвшөөрөх ёстой. Иймд Ерөнхий сайдын итгэл үзүүлэх асуудал парламентын улс төрийн хариуцлагын сорилт болж хувирч, бүлэглэлүүдийн шахалт, эсэргүүцэлтэй нүүр тулж байна.

Энэ удаагийн оролдлого нь зөвхөн Засгийн газрын ажлын үр дүнгийн талаар бус, улс төрийн хүчний харьцаа, нэгдсэн нам доторх зөрчил, мөн Ерөнхийлөгчийн институтийн байр суурьтай салшгүй холбоотой.

Итгэл үзүүлэх асуудлын улс төрийн эргүүлэг

Парламент дахь улс төрийн хүчний тэнцвэр хамгийн анхаарал татаж буй цэг юм. АН, МАН, бусад жижиг намуудын байр суурь итгэл үзүүлэх асуудал дээр бараг тэнцүү буюу 50:50 хувьтай байгаа нь ямар ч шийдвэр амаргүй байхыг харуулж байна. Тэр дундаа АН дотроо ч эсрэг талууд бий бөгөөд тус намын зарим гишүүд Ерөнхий сайдтай эвлэрэхэд бэлэн бус, харин бусад нь албан тушаал, эрх ашигтай холбогдуулан дэмжих төлөвтэй байгаа нь энэ асуудлыг улам төвөгтэй болгож байна.

Итгэл үзүүлэх асуудлыг парламент дэмжсэн тохиолдолд Ерөнхий сайд үргэлжлүүлэн ажиллана.  Харин дэмжихгүй кноп илүүрхвэл Засгийн газар огцорно. Энэ нь улс төрийн гогцоонд хүчтэй хөл тавьж, иргэдийн эсэргүүцэл парламентад эргэх боломжийг нээж буй хэрэг. Үүний хариуд “УИХ ТАР” гэсэн уриатай жагсаал зохион байгуулах бэлтгэл ажил эрчимжиж буйг ч анхаарах хэрэгтэй.

Үндэсний аюулгүй байдал, нийгмийн тогтвортой байдалд учрах эрсдэл

Энэ улс төрийн эргэлт нь зөвхөн намын дотоод асуудал төдийгүй бүхэлдээ төрийн институцийг сорьж, нийгмийн дэмжлэгийг алдагдуулж байна. Итгэл үзүүлэх асуудлыг хэлэлцэж, эсвэл няцаах үеэр парламентын эв нэгдэл алдагдаж, хууль батлах, төсвийн асуудал зогсонги байдалд орох эрсдэл өндөр. Улс төрийн ийм нөхцөлд төрийн үйл ажиллагаа доголдож, нийгмийн тогтвортой байдалд сөргөөр нөлөөлөх эрсдэлтэй.

Ерөнхий сайдын хувь заяа

Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнийн хувьд эрх мэдлийн тэмцлийн төвд орсон нь тодорхой. Түүний хувийн асуудал, нам дотроо бүлэглэлүүдийн үл ойлголцол, мөн Ерөнхийлөгчтэй харилцан зөрчилдөөн нь түүнийг улам бүр ганцаардмал байдалд оруулж байна.

Өмнөх Ерөнхий сайд нарын туршлагаас үзэхэд, ийм сорилтод амжилттай даван гарсан нь ховор бөгөөд улстөрчдийг улс төрийн хариуцлагын түвшинд шинэ сорилттой нүүр тулахад хүргэдэг. Л.Оюун-Эрдэнийн шийдвэрт анхаарал хандуулахдаа улс төрийн тоглоомын илүү өргөн хүрээг харж, энэ нь зөвхөн хувь хүний асуудал биш, Монголын улс төрийн институтүүдийн шинэчлэл, хариуцлагын тогтолцооны сорилт болж байгааг ухамсарлах ёстой.

Итгэл үзүүлэх асуудал нь Монголын улс төрийн хямралын шинэ шат болж, Засгийн газрын тогтвортой байдлыг эрсдэлд оруулж байна. Үндсэн хуульд тодорхой зохицуулалтгүй, улс төрийн хүчний харьцаанаас шууд хамаарах энэ сорилтыг УИХ зөвхөн бүлэглэл, эрх ашигт захирагдахгүйгээр нийгмийн ашиг сонирхлыг дээдэлсэн, төрийн институцийн эрх мэдлийн тэнцвэрт байдлыг хадгалах үүднээс шийдвэрлэх шаардлагатай.

Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнийн хувь заяа Монголын улс төрийн ирээдүйг тодорхойлох “том сорилт” болох нь дамжиггүй. Улс төрийн энэ уур амьсгалд нийгэм, намууд хэрхэн хариу үйлдэл үзүүлэх нь цаашдын хөгжилд томоохон нөлөөтэй байх болно.