-АТГ-ын  анхны дарга  Б.Дангаасүрэн агсан амь насаа алдсанаас хойш өнөөдөр яг дөрвөн жил өнгөрчээ. Өнгөрсөн хугацаанд уг хэргийг шалгах,шийдвэрлэх явц ямар шатандаа явна вэ?

-Ах бурхан болсноос хойш 1460 хоног өнгөрчээ. Энэ хугацаанд талийгаачийн  үхлийн шалтгааныг тодруулах гэж би олон хуульч, мэргэч төлөгчтэй уулзлаа. Энэ хэргийг нийслэлийн Прокурорын газраас гэмт хэргийн бүрэлдэхүүнгүй гэж үзэн хэрэгсэхгүй болгосон.  Чухам ямар үндэслэлээр ахын нас барсан шалтааныг тодруулж чадахгүй хэргийг нь хаах болов гэдгийг би Ерөнхийлөгчөөс эхлээд сайд, шат шатны бүх прокуророос асуусан. Тэд надад  хэлэхдээ “ Австрали Монгол Улсаас нутаг дэвсгэрийн хувьд алслагдмал учраас хэргийг шалгах нь  төвөгтэй. Хүлээх хэрэгтэй ” гэсэн утгатай  хариулт өгч  байв. Хүн хорвоод төрөөд ертөнцийн жам ёсоор буцах нь үнэн. Гэхдээ учир битүүлгээр өнгөрсөн бол ар гэрийнхэн нь гомдолтой  байна биз дээ.  Учир шалтгааныг нь заавал олох учиртай. Ахын үхлийн талаар  би хэд хэдэн үндэслэлүүдийг хэлж байсан өмнө. Одоо ч хэлмээр байна.   Нэгдүгээрт  ахын цогцос яагаад хоёр нүдгүй монголд ирэх болов.  Хоёрдугаарт талийгаачийн задлан шинжилгээгээр хавирга нь хугарсан гэсэн дүгнэлт гарсан. Хэн энэ зүйлийг хийв. Гуравдугаарт Сиднейд Олон улсын хуралд явсан АТГ-ын албан хаагчдын зочид буудалд байрлах эрхийг хэн цуцлав. Дөрөвдүгээрт  талийгаачтай хамт явсан хүмүүс ахын цогцост задлан шинжилгээ хийхэд  орохоос татгалзсан байгаа юм. Сидней  хотын эмнэлэгт задлан шинжилгээ хийхэд Энхтуяа, Гунгаа, Доржпалам, Ал­тан­гэрэл нарын  хэн ч ороогүй юм билээ.  Тавдугаарт  Монголын засгийн газраас байгуулагдсан комиссын гаргасан  задлан шинжилгээний хариу зөрүүтэй гарах болсон учир юу вэ. Энэ задлан шинжилгээний хариугаар бол  Б.Дангаасүрэн  тархины цусан хангамжийн дутагдлаар нас барсан гэсэн дүгнэлт  гаргасан бол   өндөр хөгжилтэй орон буюу Австрали улсын эмнэлгийн дүгнэлт уургийн дутагдалтай  гэсэн  онош гаргасан. Бас нэг ноцтой асуудал  нь талийгаачийн цогцос Сиднейд байхад монголд задлан шинжилгээний хариуг  комиссын гишүүд гаргачихсан сууж байлаа.

-Талийгаач ахынхаа цогцсыг та монголд авчирсан. Яг хэдний өдөр задлан шинжилгээний хариу гарсан юм бэ?

-Би Буянт-Ухаа олон улсын нисэх онгоцны буудалд 2007 оны арваннэгдүгээр сарын 3-ны өдөр ахынхаа цогцсыг аваад бууж байсан юм. Гэтэд монголд гарсан задлан шинжилгээний хариу 2007 оны арваннэгдүгээр сарын 1-ны өдөр гарсан байгаа нь маш ноцтой асуудал. Тэд Б.Дангаасүрэн өвчний улмаас нас баржээ гэсэн дүгнэлтийг цогцсыг нь Сиднейд байхад л гаргачихсан хүмүүс шүү дээ. Бид тухайн үед задлан шинжилгээний комиссын дарга Жамбалжавтай уулзаад “Та нар яагаад ийм хариуцлаггүй зүйл хийж байгаа юм бэ” гэж асуухад тэрбээр “Бидний гаргасан задлан шинжилгээний хариу үнэн зөв” гэсэн хариулт өгч байсан. Гэтэл цогцос монголд ирээгүй байсан шүү дээ гээд биднийг хэлэхэд ямар ч хариулт өгч чадаагүй өнгөрч байлаа. Тухайн үед  тус комиссын дэд дарга байсан Дагиймаа гэх эмэгтэй маш их будлиан хутгасан хүн. Одоо бүр Шүүхийн шинжилгээний төвийн дарга болчихсон байна. Ажлаа хийдэггүй, хууль завхаруулдаг Дагиймаа мэтийн хүмүүс төрийн өндөр алба хашаад явж байгаа нь харамсалтай. Хохирогчид бидний зүгээс хууль хяналтынханд тавьж буй гол хүсэлт бол ахын минь амь насаа алдсан шалтгааныг олоод өгөөч гэсэн  юм. Ямар нэгэн зарга зальхай хийсэн юм алга.

-Та дээр  ярьлаа. Ахын тань цогцос хоёр нүдгүй байсан гэж. Нүд нь алга болсон талаар  ямар хууль зүйн тайлбарыг хууль хяналтынхан  өгч байна вэ?

-Манай гэр бүлийнхэн  өнгөрөгч 2007 оны арваннэгдүгээр сарын 3-ны өдөр ахын цогцсыг монголд авчрахдаа нүдгүй болсныг нь мэдсэн л дээ. Цогцсыг нь шууд шарил хадгалах газарт аваачаад үр хүүхэд, ар гэрийнхэн нь хайрцгыг нь нээхэд нүднийнх  зовхи нээгдсэн цаанаас нь ягаан өнгийн хуванцар цухуйж байсан. Тэгээд тухайн үед хүнд хэлээгүй. Задлан шинжилгээ хийсэн өдөр нь  миний шүүгч эмэгтэй дүү хамт орсон. Дүү  хэлэхдээ” Ахын хоёр нүд алга” гээд маш их гайхсан цочирдсан байдалтай гарч ирж байлаа. Сиднейд бол  ахын шарилыг Христийн шашны чиглэлээр үсийг нь зассаад хувцасласан байсан. Би монгол хүний ёсоор шарилд нь хүрч нүд шүдийг нь шалгасангүй. Ахыгаа таниад л шарилыг нь авч байлаа. Цаанаа ийм аймшигтай зүйл хийсэн байсныг бид яаж мэдэх билээ дээ.

-Та хэргийг нь сэргээн шалгуулах талаар олон газарт хандсан гэсэн. Хариу ирэв үү?

-Би өнөөдрийн байдлаар 150 гаруй өмгөөлөгч, ГХЯ, Ерөнхийлөгч, УМБГ гэх мэт хандаагүй хууль хяналтын байгууллага  гэж  алга. Тэд “Та  тэвчээртэй хүлээж бай, Хэрэг болсон газар  нутаг дэвсгэр  хол учраас шууд шийдвэрлэж болохгүй” гэсэн хариулт өгч ирлээ.  Энэ хэрэгт хяналт тавьж байсан нийслэлийн Прокурорын газрын хяналтын прокурор н.Өлзийжаргал гэж эмэгтэй бий. Түүнтэй 2008 онд  ахын хэргийг хэрэгсэхгүй болгох үеэр нь уулзсан. Түүнээс бид хэд хэдэн асуултад хариулт авах гэж.  Ахын хоёр  нүдийг нь хэн авсан юм бэ, хавиргыг нь хэн хугалсан юм, мөн цогцос Сиднейд байхад гаргасан задлан шинжилгээний хариуг хэлсэн. Бүр комиссын бүх гишүүд гарын үсэг зурчихсан баримт бий. Бүр тамга дарсан, баталгаатай албан ёсны бичиг байна шүү гэхээр огт юу ч дуугарахгүй ямар  хариулт хэлж байгаагүй. Бүр сандарсан байдалтай байсан. Сүүлд сонсоход ажлаасаа халагдсан гэж дуулсан. Энэ хэргийг шалгаж байсан хэд хэдэн прокурорыг халж, сольсон байх юм билээ.  Тэгэхээр прокуроруудыг халж солихдоо гол нь биш. Тухайн асуудлыг үнэн зөвөөр шийдээд монголын ард түмэнд үнэнийг  хэлээч гэдгийг бид  хүсээд байна.  Төрийн өндөр дээд албан тушаалтан амь насаа алдчихаад байхад өнөөдрийг хүртэл хэрэгтэнг илрүүлж чадахгүй байгаа нь  хуулийн байгууллагад хууль үйлчлэхгүй болсныг харуулж байна. Ийм тодорхой асуудлыг хуулийнхан шийдвэрлэж чадахгүй байгаа нь хардлага төрүүлэхээс өөр аргагүй юм л даа.

-Та бүх шатны хуулийн байгууллагад ханджээ. Энэ хэргийн илрэхгүй, учиг зангилаа нь  тайлагдахгүй байгаа шалтгаан  юу бол?

-Захиалгаар хөнөөсөн байх гэсэн гомдол бий.  Сиднейд зохион байгуулалтайгаар аваачаад алчихсан юм шүү дээ.

-Ахтайгаа хамт явсан хүмүүстэй уулзаж тухайн үед ямар процесс болсныг асууж байв уу?- .н.Гунгаа гэж хурандаатай би дөрвөн жил уулзах хүсэлт тавьсан. Надтай нэг ч удаа уулзаагүй. Бүгд утсаа хаагаад зугтдаг юм.

- Талийгаач агсны нас барсан  хэргийг шалгаад прокурорын хяналтын шатанд   хэрэгсэхгүй болгосон үндэслэл нь?

-Хоёр улсаас гаргасан эмнэлгийн задлан шинжилгээний хариуг үндэслэл болгоод хэргийг шалгах явцад гэмт хэргийн бүрэлдэхүүнгүй юм байна гэсэн шийдвэрийг хяналтын шатанд гаргасан юм билээ. Гэхдээ би хэргийг сэргээн шалгуулах хүсэлтийг дээд шатны  хуулийн байгууллагад дахин  тавина. Энэ хэргийг дахин шалгуулна.

Н.Түвшин