Хотгойдын ван Чингүнжавын хөшөөт цогцолборын нээлт боллоо

img

Манжийн дарлалыг эсэргүүцсэн үндэсний эрх чөлөөний хөдөлгөөн, зэвсэгт бослогын гол удирдагчдын нэг болох Хотгойдын шадар ван Чингүнжав Хотгойдын шадар ван Чингүнжавын дурсгалыг мөнхөлсөн хөшөөт цогцолборын нээлт өнөөдөр боллоо. Энэхүү хөшөөт цогцолбор нь Баянгол дүүргийн 19 дүгээр хороо Чингүнжавын өргөн чөлөөнд буюу 25 дугаар эмийн сангаас дээш өгсөх зам дагуу "Петровис"-ийн ШТС-ийн хажууд баригджээ.

Хотгойдын шадар ван Чингүнжав нь 1710 онд одоогийн Хөвсгөл аймгийн Бүрэнтогтох сумын нутаг Сангийн далайн Биндэртийн өвөр гэдэг газар Хотгойдын Засаг ноён бэйл Бандийн ууган хүү болон төрсөн. Чингүнжав эцгийгээ 1737 онд нас барахад төрийн бэйл зэргийг залгамжилж, Хотгойд хошууг захирах болжээ. Энэ үеэр Ар халх манжийн эрхшээлд бүрэн орсон байв. Чингүнжавын дээд өвөг Чингис хааны удмын хиад боржигон овгийн Батмөнх даян хааны отгон хүү Гэрсанз жалайр хун тайж байсан юм. Манж нар Чингүнжавыг өөртөө татахын тулд хэргэм зэргээр шагнаж, Засагтхан аймгийн туслагч жанжнаар томилж байв. Гэвч Чингүнжав хэргэм зэрэг, албан тушаалд хууртагдсангүй Манжийн эсрэг тэмцэж байжээ.

Хойдын ван Амарсанаа, Хотгойдын шадар ван Чингүнжав, Өмнөд хорчиний эфү Сэвдэнбалжир нар элч довтолгон урьдаас үгсэн тохирсноор Манжийн эсрэг тэмцлээ 1755 онд эхлэж Монгол түмний гурван жилийн эх оронч их тэмцэлийг өрнүүлсэн гэдэг. Шадар ван Чингүнжав Хан голоос мянган цэрэгтэйгээр алба хаян Халх нутгаа зорин довтолгож, улмаар манжийг эсэргүүцэн бослого гаргаж байжээ. Түүний эх оронч тэмцлийг Халх түмэн төдийгүй, II Жавзундамба хутагт, түшээт хан Ямпилдорж, засагт хан Балдир, сэцэн хан Манибадир, Сайн ноён Дэчинжав, гүн Дамиран зэрэг нөлөө бүхий хүмүүс дэмжиж эр цэрэг, унаа хөсөг, зэр зэвсэг, хүнс хоол зэрэг ар хангалтын хэрэгтэй бүхнээр сэлбэн туслаж байв. Ар халхад хүчээ авч буй энэ бослогын тухай дуулсан Манжийн хаан бослогын гол удирдагчийн хүчийг салган ганцаардуулах аргыг сүвэгчлэн, Халхын бүх ноёдод Чингүнжавыг даруй барихыг зарлиг болгож, Улиастайн жанжнаар Чин ван Цэнгүнжавыг томилж, их цэргийг авч Чингүнжавын цэргийг дарж, түүнийг барихыг даалгасан аж.

1757 оны нэгдүгээр сарын 17ны үүрээр Чингүн жав бүслэлтийг сэт дайран гарахыг завдаад чадалгүй баригджээ.  Мөн оны гуравдугаар сарын 11-нд цогт эх оронч Чингүнжавыг хоёр хүү болон түүний гэр бүлийн нь хамт Бээжинд цаазлан хөнөөжээ. Түүний үнэнч албад эзнийхээ эрхий хурууг авч, өртөөлөн явсаар төрсөн нутагт нь очиж оршоосон гэдэг. Өдгөө хотгойд түмэн түүний дурсгалыг хүндэтгэж Жанхас Бор толгойг-Ван толгой хэмээн нэрийдэж, Хөвсгөл аймгийн Арбулаг сумын нутагт Чингүнжавын хөшөөг босгожээ. Улаан голоо тасартал, эцсийн амьсгалаа хураатал Манж, Хятадын өмнө сөхрөө үгүй Чингүнжавыг эх орондоо үеийн үед дуурсагдан амьд үлдсэн гэрэлт хөшөө мөн хэмээн түүхэнд тэмдэглэн үлдээсэн байдаг. Монгол улсын түүхийн IV ботид "Манжийн ноёрхолын эсрэг цусны эцсийн дуслыг зарах зоригтой тууштай тэмцсэн жинхэнэ эх оронч баатар мөн" хэмээн түүний үйл хэргийг мөнхлөн үлдээсэн аж.

Монголчууд 2010 онд Чингүнжавын мэндэлсний 300 жилийн ойг тэмдэглэсэн бөгөөд харин өнөөдөр түүний гэгээн дурсгалыг хойч үедээ мөнхөлж байна. Түүний энэхүү хөшөөт цогцолборын ажлыг “Монгол уран цутгуур” ХХК-ний хамт олон хийж гүйцэтгэсэн бол Хотгойдын ван Чингүнжавын хүрэл хөшөөг уран барималч Ш.Тэнгисболд урласан байна.

П.Наран

Гэрэл зургийг Б.Мөнх-Эрдэнэ

 

СЭТГЭГДЭЛ БИЧИХ

зүрхний хилэн:
монголчууд нэгэн сэтгэлийн үзүүрт нэгдэж чадаагүйн нэгэн гашуун туршлага. үүнийг бүү март мартвал бид.....!!!!.цогтой эх оронч чин зоригт б.чингүнжав минь уу!. "чингисийн үрийг язгуураас яллах хууль үгүй" хотогойдын шадар ван б.чингүнжав 1710-1758
2015-02-16
ih hunuu ulmiid ni sugdun murgii:
Ene ih hunii umnu uwdug sugdun bayarlaa gej helii. ene hunii tuhai uguulsen zurehnii hilen gedeg raman bdag ter ramanaar ni laitai kino hiih yumsan odoo huuhduud nom unshahaa bolison tsagt ene yah gej bidnii tuluu ingej yawasniig yadaj saihan kino hiigeed zaluuchuuddaa kinoogoor ch gesen msj hurgeh heregtei
2013-01-19
Zuliin gol bolj shataj baigaa Tuvdiin xushuug Xyatadiin elchingiin umnux sadnd bosgovol yasan yum
2012-11-28
MAN iin xeden teneg uursduu barisan yum shig yu xiij baigaa yum bol yg xelex durtai yum bol ard tymen xaana xynd amidarch baina tend bid iim bolgoson yum geed mikrofon bariad zogsoj baigaasai
2012-11-28
ИРГЭН:
ХОТЫН ТӨВД ТЭНҮҮЛЧИН ТАГНУУЛ ИТАЛИЙН ХӨШӨӨГ БОСГОХЫН ОРОНД ӨӨР САЙХАН ХААН И ХАТДЫН ХӨШӨӨГ БОСГ_ОЖ БОЛООГҮЙ ЮМУУ, ТЭНГИСБОЛДОО,БАТҮҮЛЭЭ, МАРКО ПОЛОГ СОЛЬЖ ӨГӨӨЧ ГУЙЯ.
2012-11-28
байрлал нь ямар тэнэг юм бэ.
2012-11-28
За дээр нь юм бичиж, боов зурах вий дээ энэ хүмүүс. Гоё зүйлийг гоё хүндэтгэе
2012-11-28
монгол:
ЭЦЭГ ӨВГӨД МИНЬ ДЭЭД ТЭНГЭРЭЭС ХАРЖ БАЙГАА БАЙХАА. ХУРАЙ ХУРАЙ. 200 ГАРУЙ ЖИЛИЙН ӨМНӨХ ТЭМЦЭЛ АМЬ НАСАА ӨРГӨСӨН НЬ БОДИТ БАЙДАЛ БОЛООД ЯВЖ БАЙГАА НЬ САЙХАН Л БАЙНА. МУНДАГ ХҮМҮҮСИЙН ҮР САД, АГУУ ТҮҮХИЙН ХОЙЧИС ДОО БИД ЧИНЬ
2012-11-27
mongol orniihoo hoimor zulaid ni gishgej tursun hiimorilog ard tumen dee HUVSGULCHUUD
2012-11-27
Hariu:
Zugeer ch yum uzej chadahgui archaagui amitan be? Urlag gesen nudeer haraach. tuuhee ch medehgui bgaa daa
2012-11-26
zochin:
Sain saihniig hurtel uls torjuulehee bolioch ene archaagui yum bichsen ulsuud. Baharhamaar l bna shuu dee. Ene hoshoog haraad yamarch mongol ogshij baharhahgui gej uu? Ene hun mongolchuud bidnii amidarch bgaa ene nutag usnii toloo ooriigoo ur huuhed hani ijilteigee zoliosloson hun bna shuu dee. Tuuhiig n unshij omogshloo. Mongolchuud oorsdoo hiij chadaj bgaagaar n bas baharhaj bna. Bayar hurgie. Bas tuuhiig taniulsand bayarlalaa. Mongolchuud evtei bhdaa huchtei
2012-11-26
Khotgoid:
Khotgoiduud augaa udirdagchaaraa baharhaj bn. Deed tengeres butsaj irne gesen zarligt tani unench baij odoo hurtel bid huleej baigaa.
2012-11-26
komunistuud ene hogshin enhtuvshind hezee hariutslaga tootsoj zailuulah yum bol?
2012-11-26
Hariu:
Zugeer ch yum uzej chadahgui archaagui amitan be? Urlag gesen nudeer haraach. tuuhee ch medehgui bgaa daa
Hotgoidinvan Chingunjav arai komunist namin gishuun baisan yum bolov uu?udahgui songuulid namaa oligtoi beltgeegui ovgon komunist enhtuvshin,nogoo huja tsarait nar zogsoj bauh yum...
2012-11-26
мэдэгч:
удахгйү ШТС-ыг нь зайлуулна. тэгэхээр бүр гоё болно доо.
2012-11-26
зочин:
хөшөө харагдах байдал нь сайхан байна. гэхдээ царай нь 48-тай хүн гэхэд арай л өвөө царай биш үү.
2012-11-26
монгол:
сайхан байна ЭХ ОРОНЧИДОО хойч үедээ мөнхөлж үлдээе баярлалаа
2012-11-26
zochin:
Uneheer saihan hushuu bn Baharhah ym negeer nemegdlee Ur huuheddee uzuulj taniulahad
2012-11-26
зочин:
хөшөө харагдах байдал нь сайхан байна. гэхдээ царай нь 48-тай хүн гэхэд арай л өвөө царай биш үү.
zochin:
huvsguld bosgoson hushuug n udamiinh n huuhduud bosgoson shuu bas. ene huneer bid baharhah yostoi.
2012-11-26
jazi:
Монгол хүний ур ухаан 2-оор бүтсэн бол сайн байна даа.Зарим нэг хөшшөг урд цутгуулж ирээд тавиад байдаг нь таалагддагүй юмаа.Одоо Чингис хаанаа солиорой,толгой нь жижигдсэн инээдтэй хужаагийн хийц
2012-11-26
хөх монгол:
САЙХААН САЙХАН. МОНГОЛ ОРОН МИНЬ ҮҮРД МӨНХ ОРШИГ.
2012-11-26
zochin:
mash saihan hushuu boljee.
2012-11-26
зочин:
Заавал Баянгол дүүрэгт босгодог нь ямар учиртай юм бол оо?Сайхан л хөшөө байна.Чингэсийн удмын хүний хөшөөг 4ОООО-т босгохгүй дээ за яахав.
2012-11-26
мэдэгч:
удахгйү ШТС-ыг нь зайлуулна. тэгэхээр бүр гоё болно доо.