Ажилласан жил нийгмийн даатгалын шимтгэлийг нөхөн тооцох тухай хууль хэрэгжээд 9 сар гаруйн хугацаа өнгөрсөн. “Сүх далайтал үхэр амар” гэгчээр манайхан он дамнасан хуулийн хэрэгжилтийн эхний хэдэн саруудыг тоолгүй өнгөрүүлсэн. Харин хуулийн хэрэгжилт дуусах дөхсөн энэ үед бөөн бөөнөөр очин Нийгмийн даатгалын ерөнхий газар/НДЕГ/-т ихээхэн ачаалал үүсгээд байгаа билээ. Бид дээрх хуулийн хэрэгжилтийн талаар НДЕГ-ын дарга Ц.Уртнасангаас зарим зүйлийг тодрууллаа.

.

-Одоогийн байдлаар нийгмийн даатгалын шимтгэлээ нөхөн тооцуулах хичнээн хүсэлт танайд ирээд байна вэ?

-Ажилласан жил нийгмийн даатгалын шимтгэлийг нөхөн тооцох тухай хуулийн хүрээнд хамгийн сүүлийн мэдээгээр 345 мянган иргэн ажилласан жил, нийгмийн даатгалын шимтгэлийг нөхөн тооцуулах хүсэлтээ гаргасан байгаа.

.

-Энэ тоо та нарын өмнө нь төлөвлөж байсантай нийцэж байгаа юу?

-Төр захиргааны аль ч байгууллагад энэ талаар судлагаа байгаагүй. 500 орчим мянган хүн байх болов уу гэсэн прогнозыг манай анхан шатны нэгж дээр ажиллаж байгаа мэргэжилтэн гаргасан байсан. Энэ дүнтэй харьцуулахад 70 орчим хувийн гүйцэтгэлтэй байна.

.

-Сүүлийн үед энэ хуульд хамрагдах хүсэлтэй иргэдийн тоо эрс нэмэгдэж, орон нутаг, дүүргүүдийн хэмжээнд нэлээд өндөр ачаалалтай байгаа гэсэн?

-Энэ хуулийг бид өнгөрсөн 11 дүгээр сарын 15-наас хойш хэрэгжүүлсэн. Хуулийг хэрэгжүүлэх явцад оны эхэнд хүн цөөтэй байсан. Хуулийг хэрэгжүүлэх талаар Хүн ам, нийгэм хамгааллын сайдын баталсан журмаар 8 дугаар сарын 1-нийг хүртэл бүртгэлийн ажлыг явуулж байгаа. Өнгөрөгч 6 дугаар сараас эхлээд ачаалал нэлээд ихэссэн. Хуулийг хэрэгжүүлэхтэй холбоотойгоор бидэнд төсөв, орон тооны нэмэгдэл ирээгүй. Бид байгаа төсөв орон тоогоороо хуулийн хэрэгжилтийн хэвийн үйл ажиллагааг хангаж байна.

Ирэх 8 дугаар сарын 1-нийг хүртэл манайхаас нэг ч ажилтан ээлжийн амралтаа аваагүй, оройн 20 цаг хүртэл ажиллаж байна. Хагас сайн өдрийг бид ажлын өдөрт тооцон ажилласан.

.

-Энэ хуулийн хэрэгжилт маргааш дуусах гэж байна. Та хуулийн хэрэгжилтийн талаар дүгнэж хэлвэл?

-Энэ хуулийг гаргасан шаардлага бол үнэхээр нийгмийн хэрэгцээ байсан. Шинэ нийгмийн шилжилтийн үед ажилласан жил нь тасарсан, ажил мэргэжил нь таарахгүй байсан гэх мэт өөрөөс үл хамаарах нийгмийн шалтгаанаар олон мянган хүний нийгмийн даатгал тасарсан байсан. Иймээс төр иргэдээсээ уучлал хүсэх замаар өршөөлийн арга хэмжээ авч, ойролцоогоор 80 мянган төгрөг төлөөд 10 жил улсад ажилласан, нийгмийн даатгалын шимтгэлийг төлснөөр тооцогдож байгаа. Ийм том өршөөлийн шинжтэй, нийгмийн хамгааллын бодлогыг хэрэгжүүлж байхад манай иргэд санаачлага муутай, өөрийн ирээдүйн нийгмийн хамгааллын баталгааг хангахад хойрго хандлаа л гэж хэлэхээр байна. Өөрөөр хэлбэл, бид байгаа боломжийг ил тод тавьж, бололцоо нөөцийг шавхаж ажиллаж өглөө. Иргэд ч өөрсдийн сонголтоор үүнд оролцлоо.

Гадаадад оршин сууж байгаа монголчууд, хорих ангид байгаа иргэдээ хуульд хамруулах чиглэлээр Нийгмийн даатгалын ерөнхий газар төсөв орон тооныхоо хүрээнд нэлээн чармайлт гаргаж ажилласан.

.

-Хуульд хамрагдаж хараахан амжаагүй яваа хүмүүс нэг өдрийн дотор материалаа бүрдүүлээд өгөх боломж бий юу?

-Бид бүрдүүлэх материалыг маш хялбарчилсан. Иргэний цахим үнэмлэх, оршин суугаа газрын Засаг даргын тодорхойлолт, нийгмийн даатгалын дэвтэртэй байхад болно. Нийслэлийн хэмжээнд автомат тодорхойлолт гаргадаг машинуудыг ажиллуулж байна. Аль болох олон иргэнийг хамруулах зорилгоор Засгийн газрын зүгээс хялбарчилсан арга хэмжээнүүдийг авсан.

.

-Сүүлийн жилүүдэд нийгмийн даатгалд хамрагдах хүсэлтэй иргэдийн тоо нэмэгдэж байгаа гэсэн. Энэ талаар тодруулаач?

-Одоогийн байдлаар манай эдийн засгийн идэвхтэй хүн амын 70 орчим хувь нь нийгмийн даатгалд хамрагдсан. Хувиараа даатгуулагчдын тоо жил бүр өсч байгаа. Энэ бол сайн үзүүлэлт. Иргэд маань нийгмийн даатгалд итгэж, нийгмийн даатгалынхаа баталгааг хангаж байгаа нь манайд гарсан нэг дэвшил гэж хэлэхээр байгаа.

.

-Нийгмийн даатгалын сангийн хөрөнгийг зүгээр хадгалах бус эдийн засгийн эргэлтэд оруулж, өсгөх талаарх саналыг олон хүн дэмждэг. Үүнд та ямар бодолтой явдаг вэ?

-Бид нар хийх гэж мөрөөдөж байгаа олон зүйл бий. Гэхдээ өнөөдрийн байдлаар ийм боломж хязгаарлагдмал байна. Нийгмийн даатгалын санд хуримтлагдаж байгаа хөрөнгийн эх үүсвэрийг үр ашигтай хөрөнгө оруулалтад оруулах, эрсдэл багатай ирээдүйн иргэдийнхээ нийгмийн баталгааг алдагдуулахгүй авч явна гэдэгт их сайн засаглал шаардлагатай. Үүний тулд Нийгмийн даатгалын тухай хууль тогтоомжийг сайжруулах, хариуцлагатай хууль эрх зүйн орчныг бүрдүүлэх ёстой. Өөрөөр хэлбэл, эхний ээлжинд энэ чиглэлийн хууль тогтоомжийг сайжруулж, энэ үйл ажиллагаанд удирдах менежментийг явуулах хариуцлагыг нэлээд тодорхой болгох хэрэгтэй. Үүний дараа нийгмийн томоохон бүтээн байгуулалтад энэ хөрөнгө оруулалтыг зарцуулах гарцаагүй шаардлагатай байгаа.

.

А.Энхжаргал