“Төмрийн хүдрээ боловсруулж, ган үйлдвэрлэхгүйгээр хөгжлийн тухай ярих боломжгүй” хэмээн ҮХААЯ-ны Хүнд үйлдвэрийн бодлогын хэрэгжилтийг зохицуулах газрын дарга Д.Ганболд өчигдөр болсон хэвлэлийн хурлын үеэр мэдэгдсэн. Хэрэв Сайншандын аж үйлдвэрийн цогцолборт баригдах гангийн үйлдвэрийн гэрээ хэлцлийг энэ онд дуусгаж, 2016, 2017 онуудад үйлдвэрээ барьчихвал 2018 оны сүүлээр бүтээгдэхүүнээ гаргаад эхлэх боломжтой аж. Энэ бүхэн саадгүй бүтвэл хамгийн багаар бодоход ДНБ 10 мянган ам.долларт хүрэх бололцоо байгааг салбар яамныхан хэллээ. Энэ нь ДНБ өнөөгийн түвшингээс 2,5 дахин өснө гэсэн үг юм.

7

Өнөөдрийн байдлаар дэлхий нийт гангаар цангаж эхэлж байгаа гэж хэлэхэд болох аж. Тодруулбал, дэлхийд жилд дунджаар 1.5 тэрбум тонн ган хайлуулж байгаа бөгөөд үүний тал нь Хятадын зах зээлд ноогдож буй юм. Ойрын 30 жилийн  дотор гангийн хэрэглээ 50 хувиар өсөх тооцоо байгаа аж. Үүн дотор Хятадын хэрэглээ 30 орчим хувиар өсөх гэнэ. Дэлхийн гангийн зах зээлийн 50 хувийг дангаар бүрдүүлдэг Хятад улс дөрвөн том эх үүсвэрээс түүхий эдээ татаж байна. Тодруулбал, Энэтхэгээс 80, Бразилаас 100, Австралиас 180 сая орчим тонн хүдрийн импорт хийдэг аж. Үлдсэн хэрэглээг мэдээж дотоодын нөөц боломжоо ашиглан бүрдүүлж байгаа юм. Тэгвэл Хятадын дотоодын төмрийн хүдрийн үйлдвэрлэл жилээс жилд буурч, дээрээс нь энэ жилээс Энэтхэг улс тус улс руу төмрийн хүдэр экспортлохоо зогсоосон байна. Шууд хориогүй ч экспортын татварын хэмжээг 30 хувь хүртэл өсгөснөөр Энэтхэгийн компаниуд дотоодын зах зээлдээ нийлүүлэхийг илүүд үзэх болжээ. Мөн Хятадад төмрийн хүдэр нийлүүлэх зах зээлээс Бразил ойрын хугацаанд гарна гэсэн таамаглалыг олон улсын шинжээчид хийж байгаа аж. Эндээс үзвэл Хятад улс ойрын жилүүдэд төмрийн хүдрийн хомсдолд орох эрсдэлтэй нүүр тулжээ.

7

Энэ цаг үед Монгол Улс дэлхийн гангийн хэрэглээг мэдэрч, дотооддоо гангийн үйлдвэр байгуулах ажлыг нэн даруй эхлүүлэх шаардлагатай болжээ. Сайшандын аж үйлдвэрийн ТЭЗҮ-ээр Дархан, Сэлэнгийн бүсийг төмрийн хүдрийн ордыг түшиглэн жилд 15 сая тонн төмрийн хүдэр олборлож, үүнийгээ Дарханд авчnран нойтон аргаар баяжуулах аж. Улмаар нойтон аргаар баяжуулсан 8 сая тонн баяжмалыг Сайшандын аж үйлдвэрийн цогцолбор руу төмөр замаар тээвэрлэн боловсруулж жилд 5 сая тонн ган үйлдвэрлэх бололцоотой гэсэн тооцоо гарсан байна. Үүнийг дагалдаад хоёр сая тонн кокс, 1 сая тонн цемент боловсруулах үйлдвэр байгуулагдахаас гадна 450 МВТ-ын хүчин чадалтай цахилгаан станц босох аж. Гангийн үйлдвэр байгуулахад нийт 5.5 тэрбум ам.долларын хөрөнгө оруулалт шаардлагатай. Үүний 3.5 нь үндсэн хөрөнгө оруулалт 2 тэрбум нь дэд бүтцийн хөрөнгө оруулалт аж. Хөрөнгө оруулалтыг ерөнхийдөө хувийн хэвшил хийнэ. Гэхдээ дэд бүтцийн хөрөнгө оруулалтын дор хаяж 15 хувийг төр хийж байж, гадны хөрөнгө оруулалтыг энэ салбар руу татах нөхцөл бүрдэнэ гэж байна. Учир нь шууд өгөөжөө өгөхгүй дэд бүтэц рүү хөрөнгө оруулах сонирхол хөрөнгө оруулагчдад байхгүй байгаа юм. Иймээс төр дэд бүтэц рүү хөрөнгө оруулахаас өөр аргагүй аж.

7

Гангийн үйлдвэрийн ажлыг эхлүүлэхийн тулд эхний ээлжинд Хөгжлийн банкнаас дор хаяж 500 сая доллар авах шаардлагатай хэмээж байна. Үүний 300 сая нь үйлдвэрийн эхний бүтээн байгуулалт, 100 сая нь Дархан Сэлэнгийн бүсийн дэд бүтцэд, 100 сая нь төмрийн хүдрийг Дарханд нойтон аргаар баяжуулах Нано метал компанийн үйлдвэрлэлд зориулагдах аж.

7

Гангийн үйлдвэртэй холбоотойгоор усны асуудал хөндөгдөж байна. Усны хувьд хоёр ч удаагийн хайгуулын дүнд жилд 15 сая шоо метр усыг ашиглах боломжтой гэсэн тооцоо хийсэн байна. Харин гангийн үйлдвэр жилд 10 орчим сая шоо метр ус ашиглах тул усны асуудлыг шийдэх бололцоотой, усны нөөц хүрэлцээтэй гэсэн тайлбар хийж байна.

7

А.Жаргал