chonoo alahaa zogsoox heregtei har aznuudaa. chongui gazar obchin zoblon ixesdeg yumshdee har aznuudaa

ene gev genet yagaad ingej ih garav,gadna dotnoos avchirch taraagaad bgaa yum bish beez.mongoliin uher uhne max exportlohgui bolgoh sanaa hen negend bgaa yum bish beez shalgadag gazar ni shalgaarai ho

"шүлхий өвчин” гамшгийн үеийн бэлэн байдлыг шалгаж “f” дүн тавилаа. өвчний нууц үе ихэнхдээ 3-14 хоног ба зарим тохиолдолд 21 хоног хүрдэг. шүлхийгээр өвчилсөн мал, амьтны ам, хамар, буйл, тагнай, завьж, хэл, дэлэн хөх, турууны салааны арьсанд үлхий, яршил үүсэх, доголох, ус, тэжээлдээ дургүй болох, халуурах зэрэг үндсэн шинж тэмдгүүд илэрдэг аж. тэгвэл сүхбаатар аймгийн онгон суманд энэ оны 1 дүгээр сарын 26-нд илэрснээр мэдээлэгдэж, мөн сарын 28-ны өдөр онош нь тогтоогдож, шүлхий өвчний голомт онгон, наран, баяндэлгэр, түвшинширээ сумдын нутаг дэвсгэрийг хамарсан бөгөөд сүхбаатар аймгийн цагдаагийн хэлтэс, аймгийн засаг даргын 2014 оны 02 дугаар сарын 03-ны өдрийн а/54 дугаар захирамжаар онгон, наран, дарьганга сумдын нутаг дэвсгэрт 2014 оны хоёрдугаар сарын 03-ны өдрөөс эхлэн өндөржүүлсэн бэлэн байдлын зэрэгт шилжүүлж, хорио цээрийн дэглэм тогтоож, мал, амьтны гоц халдварт шүлхий өвчин гарсантай холбогдуулан шүлхий өвчний нөхцөл байдал, тархалтаас урьдчилан сэргийлэх, халдваргүйжүүлэх, хяналт тавих зэрэг ажлыг цаг алдалгүй шуурхай арга хэмжээ авч, аймагт 24 цагийн шуурхай жижүүр ажиллуулан онцгой байдлын ерөнхий газар, мал эмнэлэг, үржлийн газар, байнга мэдээлэл солилцож иржээ. шүлхий өвчин нэгэн зэрэг олон суманд илэрснээс үзэхэд нэлээн эрт буюу 1 дүгээр сарын 26-аас өмнө илэрсэн тодорхой байна. малчид шүлхий өвчнийг мэргэжлийн лабортороос өмнө мэдсэн байх ёстой гэж мэргэжлийн хүмүүс үзэж байна. үйлдвэр, хөдөө аж ахуйн сайд х.баттулга засгийн газрын хоёрдугаар сарын 7-ны өдрийн хуралдаанаар сүхбаатар аймагт гарсан гоц халдварт шүлхий өвчин 5 сумыг хамарч, нийт 143 үхэр өвчилснийг устгасныг мэдээлж, энэ талаар цаашид авах арга хэмжээний талаар засгийн газрын гишүүдэд танилцуулсан байна. мөн өдөр улсын онцгой комиссын дарга тэрбишдагва улсын онцгой комиссыг хуралдуулж, холбогдох мэргэжлийн байгууллагуудад шүлхий өвчний тархалтыг хурдан хугацаанд зогсоох, өвчнийг хязгаарлах, сумдад хүн, мал, тээврийн хэрэгслийн шилжилт хөдөлгөөнийг хязгаарлах, хорио цээрийн дэглэмийг үргэлжлүүлж чанд хатуу мөрдөж ажиллах, чиглэлээр тодорхой үүргүүдийг өгчээ. гэтэл улсын онцгой комиссын дарга тэрбишдагва олон улсад зартай “а” зэрэглэлийн өвчинтэй тэмцэх, хорио цээрийн дэглэмийг сахиулахын оронд, онцгой комиссыг хуралдуулчихаад сэтгэл нь амарсан бололтой тэр өдөр буюу хоёрдугаар сарын 7-нд обег-ын дарга дуламдоржийг дагуулаад бнсу-д зугаалж, намын даргатайгаа золгож, намын хурал хийж яваад ирлээ. мөн улсын онцгой комиссын нарийн бичгийн дарга энх-амар ч дарга дуламдоржтоноос шүлхий өвчнөөс золголт чухал гэдгийг сурч албаны автомашин хөлөглөн 2014 оны 2 дугаар сарын 7-9-ний өдрүүдэд өвөрхангай аймагт айл хэсэн золголтоо үргэлжлүүлсэн байна. гамшигтай тэмцэх ажилд, тэр тусмаа хүн, малын “а” зэрэглэлийн гоц халдварт өвчний үед цаг алдаж болдоггүй. цаг л алдах юм бол тухайн өвчний аюулын харанга маш хурдан тархдаг гэдгийг обег-ын дарга дуламдорж (тэрбишдагвын туслахыг олон жил хийсэн), энх-амар (дунд сургуулийн шугам зургийн багш) нар мэдэхгүй байх ч, тэрбишдагва хуучнаар хаая-ны сайд байсан хүн шүлхий өвчнийг эс тоож, зугаалж цэнгэж, нам төрийн ажлаа ялгаж, салгаж чадахгүй, хариуцлага гэдгийг мэдэхгүй хүн биш л баймаар. эрхэм шадар сайдтануудыг дотоод, гадаадын золголт, намын хурал хийж явах хойгуур нь 1 аймгийн 3 сумыг хамарсан байсан шүлхий өвчин нь сүхбаатар аймгийн наран, онгон, дарьганга, баяндэлгэр, түвшинширээ, хэнтий аймгийн галшар, дорноговь аймгийн дэлгэрэх, алтанширээ, өргөн зэрэг 3 аймгийн 10 орчим сумыг хамарч өвчний хүрээ 7 хоногийн дотор 3 дахин өсөж, 2014 оны 2 дугаар сарын 14-ний өдрийн байдлаар дээрх 3 аймгийн 9 сумын 831 толгой мал өвчилснөөс 657 толгойг нь зориудаар устгажээ. энэ байдлыг засгийн газрын 2014 оны 2 дугаар сарын 14-ний хуралдаанаар дахин хэлэлцэж, зүүн бүсэд гарсан мал, амьтны гоц халдварт шүлхий өвчний тархалтыг зогсоох, урьдчилан сэргийлэх ажлыг эрчимжүүлэх, мөн өдрөөс эхлэн шүлхий өвчин тархсан орон нутгийн төрийн захиргааны бүх шатны байгууллага, аж ахуйн нэгжүүдийг өндөржүүлсэн бэлэн байдлын зэрэгт шилжүүлж, хорио цээрийн дэглэм тогтоолоо. монгол улсын шадар сайд д.тэрбишдагва 2014.02.19-нд обег-т ажиллаж, сүхбаатар, хэнтий, дорноговь аймгийн зарим сумдын нутаг дэвсгэрт мал, амьтны гоц халдварт шүлхий өвчин гарсантай холбогдуулан тус аймгуудын онцгой байдлын газар, хэлтсийн удирдлагуудтай видео хурал зохион байгуулж шүлхий өвчинтэй тэмцэх талаар авч хэрэгжүүлж буй ажлын мэдээллийг сонсчээ. энэ мэдээгээр “нийтдээ 264 цэгт 1352 хүн, 255 тээврийн хэрэгсэл буюу байнгын хяналтын 160 цэгт 762 хүн, 129 тээврийн хэрэгсэл, хөдөлгөөнт хяналтын 57 цэгт 242 хүн, 53 тээврийн хэрэгсэл, үзлэг тандалтын 11 цэгт 31 эмч мэргэжилтэн 12 тээврийн хэрэгсэл, устгалын 19 цэгт 165 хүн, 36 тээврийн хэрэгсэл, ариутгал халдваргүйжүүлэлтийн 17 цэгт 47 хүн, 15 тээврийн хэрэгсэл үүрэг гүйцэтгэж байна. мөн шүлхий өвчин гарсан 3 аймгийн халдварын голомтод онцгой байдлын газар, хэлтсээс давхардсан тоогоор 105 албан хаагч, 10 тээврийн хэрэгсэл үүрэг гүйцэтгэж байгааг тодотгож, мөн хэнтий аймгийн галшар сумын халдварын голомтод онцгой байдлын ерөнхий газрын харъяа аврах тусгай ангийн албан хаагчид “арс” автомашин, дорноговь аймгийн шүлхий өвчин гарсан 4 сумдын халдварын голомтод тус аймгийн нутагт байрлалтай зх-ний 336 дугаар ангийн 2 ширхэг “арс”, сүхбаатар аймгийн 4 сумын халдварын голомтод хил хамгаалах ерөнхий газрын харъяа хилийн цэргийн 0184, 0146 дугаар ангиас давхардсан тоогоор 58 албан хаагч, 10 тээврийн хэрэгсэл тус тус үүрэг гүйцэтгэж байгааг дурьдсан байна. гэвч дээр дурдагдсан хүн хүч, техник хэрэгслийг ашиглаж арвайх тарвайхаараа зүтгээд байхад нөгөө шүлхий өвчний тархалт ихсэж, энэ өдрийн байдлаар шадар сайд д.тэрбишдагвын мэдээлснээр 3 аймгийн 11 сумын халдварын голомтод бүгд 1886 мал өвчилсний 1816-г устгажээ. улсын онцгой комиссын орлогч дарга, обег-ын дарга, онцгой байдлын хурандаа т.дуламдорж, улсын онцгой комиссын нарийн бичгийн дарга, онцгой байдлын хурандаа м.энх-амараар ахлуулсан шуурхай ажлын хэсэг шүлхий өвчний улмаас хорио цээрийн хязгаарлалтын дэглэм тогтоож, өндөржүүлсэн бэлэн байдлын зэрэгт шилжүүлээд буй хэнтий, сүхбаатар, дорноговь аймагт шүлхий өвчинтэй тэмцэж буй ажлын явцыг шалгах, хяналт тавих, удирдлагаар ханган ажиллах зорилгоор 2014.02.25-ны өдөр шүлхийн голомт бүхий аймгуудад хэдэн цаг ажиллаж, “ариутгал халдваргүйжүүлэлт, шүлхий өвчнөөр өвчлөмтгий мал, тэжээвэр амьтдыг вакцинжуулах ажлыг тогтоосон хугацаанд зааврын дагуу хэрэгжүүлэхийг үүрэг болгож, арга хэмжээний хүрээнд гарсан зардлыг засгийн газрын хуралдаанаар шийдвэрлүүлэх”-ээр болжээ. эрхэм онцгой байдлын хурандаа нар энэ өдрийн байдлаар “3 аймгийн 12 сумын нутагт 2681 үхэр шүлхий өвчний ил шинж тэмдэгтэйгээр өвчилснийг зориудаар устгасан, шүлхий өвчний халдвараас сэргийлэх ажлын хүрээнд 1410 хүн, 285 тээврийн хэрэгсэлтэйгээр үүрэг гүйцэтгэж байна” гэж мэдээллээ. шүлхий өвчин 2014.02.25-ны сүхбаатар аймгийн онгон, наран, халзан, дарьганга, баяндэлгэр, асгат, түвшинширээ, хэнтий аймгийн галшар, дорноговь аймгийн дэлгэрэх, алтанширээ, иххэт, өргөн, айраг, сайншанд сумдыг хамраад байна. (шүлхий өвчний тархалтын хүснэгт) дээрх байдлаас дүгнэж үзэхэд мэргэжлийн болон гамшгийн үед бэлэн байх ёстой байгууллагуудын дарга нарын хүнд суртал, мэргэшээгүй, турлагагүй байдал, гамшгаас урьдчилан сэргийлэх ажлыг нэр төдий шоу хэлбэрээр хэрэгжүүлдэгээс шалтгаалсан гэж үзэхээр байна. наад захын жишээ нь шүлхий өвчин өөрөө өндөр зэрэглэлийн тархалттай учир илэрсэн үед нь нам арга хэмжээ авч, цагаан сар өнгөрөөгөөд, гадаад дотоод золголтоо дуусахаар өндөр арга хэмжээ авна гэсэн асуудал байдаггүй. энэ нь өвчний тархалтаар гэрчлэгдэж байна. хэрвээ мэргэжлийн байгууллагуудын удирдлага мэргэшсэн, ажлын дадлага туршлагатай хүн байсан бол энэхүү шүлхий өвчнийг зөвхөн анх илэрсэн тэр нэг, хоёр хот айлын хүрээнд нь нам дарж болдгийг өмнөх түүх гэрчилдэг. албаны хүмүүсийн хэвлэлд өгсөн ярилцлагаас үзэхэд: мал эмнэлэг, үржлийн газрын дарга м.галбадрах, монголын мал эмнэлгийн холбооны ерөнхийлөгч ц.өлзийтогтох нар "асуудлыг шийдэх вакцины нөөц дууссан, тийм учраас өвчний шинж тэмдэг илэрсэн бүхнийг шууд л устгах буюу буудахаас өөрөөр авах арга хэмжээ алга. энэ бүхэн вакцин нөөцөлж чадаагүйтэй холбоотой” гэсэн үгийг шууд хэлээд байгаа. улсын онцгой комиссын дарга д.тэрбишдагвын өгүүлснээр “2013 онд улсын төсвөөс зөвхөн шүлхий өвчний голомтыг арилгахад зориулж гурван тэрбум төгрөг зарлагадсан аж. үүний тодорхой хувийг вакцин импортлоход зориулсан байж таарна. харамсалтай нь, үнэн бол өнгөрсөн онд оруулж ирсэн вакцины хугацаа дууссан байж таараад байгаа” юм. ххаахү-ийн сайд х.золжаргал нэгэнт тархсан шүлхийн тухай баахан мэдэмхийрч ярихдаа шүлхийтэй малын махыг хүнсэнд хэрэглэж болох, бараг л улсын нөөцийн махыг бэлтгэж болох юм шиг ярилаа. гэтэл обег-ын дэд дарга дарь.сүхбаатар хоёр хөршөөс санаатайгаар шүлхийн вакцин оруулж ирээд байгаа тухай ярьж, арьсаа хамгаалсан арчаагүй, дээр нь улс орны гадаад харилцаанд сэв суулгахаар хариуцлагагүй үг, үйлдэл гаргалаа. үүнээс болоод оху манайд нийлүүлдэг вакцины нийлүүлэлтдээ бараг л хориг тавихдаа тулаад байгаа аж. ажлаа хийж чадахгүй, тэгсэн атлаа арьсаа хамгаалах гэж санаанд орсноо бурдаг сайд, дарга нар мэргэшсэн байгууллагыг удирдаж байгаа нь харамсалтай. шадар сайдын эрхэлсэн байгууллагуудын онцгой байдлын хурандаа нар нэг өдрийн цөөхөн цагийн дотор 3 аймгийн 14 сумаар явж, шүлхий өвчинтэй тэмцэж буй ажлын явцыг шалгаж, хяналт тавьж, удирдлагаар хангаж, амны фигүүрээр уралдаж, цэц мэргэнээ шалгаж, улсын нөөцийн махаа бэлтгэх гэж ухаан зарж явахад улсын онцгой комиссын дарга д.тэрбишдагва увс аймгийн худалдааны төвийн нээлтийн ёслын арга хэмжээнд оролцож, энэ төвөөрөө өргөнөөр үйлчлүүлж байхыг аминчлан захиж явна. бодит байдлаар гадаадаас ирэх вакциныг хүлээгээд, өвдсөн бүхнээ устгаж булаад, устай найруулсан хлормин цацаж суухаас өөр гарц одоогоор харагдахгүй байна. шүлхийн голомтод ажиллаж буй албан хаагч, техник хэрэгсэл, шатахууны зардлыг төсвөөс гаргахаас гадна эцэст нь устгасан үхрийн үнийн 90%-ийг төсвөөс олгоно. тэртэй тэргүй төрийн албан хаагч нар ажилласан ажиллаагүй цалингаа авна энэ байнга гардаг зардал гэж үзэх хүмүүс байгаа ч онцгой байдалд уртасгасан цагаар ажиллаж байгаа албан хаагчдад олгох хөдөлмөрийн хөлс өндөр шүүдээ. сүүлийн мэдээгээр 2681 үхэр устгасны үнэлвэл, үхрийн том жижиг гэж ялгхлгүй, дундажаар нэг үхэрт ногдох 90%-ийн төлбөр 500000 төгрөг гэвэл 1.3 тэрбум төгрөг, тэр олон тээврийн хэрэгслийн шатах тослох материал, хүмүүсийн цалин, гээд нэлээд олон тэрбум төгрөг гарах бололтой. дээрх зардлуудыг шүлхий өвчнөөс-гамшгаас урьдчилан сэргийлэх, гамшгийн үеийн бэлэн байдлыг хангах, гамшгийн хохирлыг барагдуулах агентлагуудын удирдлагуудаас гаргуулж, улсын төсвийг хохиролгүй болгох нь зүйтэй. тэгж байж ар өврийн хаалгаар төрийн албанд шургалж, даам гарагчид хариуцлага гэдэг асуудал байдгийг мэдэж авна. нэгэнтээ шадар сайд д.тэрбишдагва хэвлэлээр “...би т.дуламдоржийг онцгой нөхцөлд маш сайн ажиллаж байгаа гэж хэлэх байна. т.дуламдорж дарга миний төрсөн ах д.пүрэвдаавуугийн ажлын туршлага, шударга үнэнч зан чанарыг нь үнэлж, тодорхой хугацаанд өөрийн зөвлөхөөрөө ажиллуулж байгаа” гэж хэлж, түүнд хурандаа цол олгосон нь шоу байжээ. бодит байдалд шүлхий өвчний үед гадаад золголт хийж яваа нь обег-ын дарга т.дуламдоржийн гамшгийн “а” ч үгүй, онцгой нөхцөлд ажиллах мэдлэг, мэргэжил, чадвар туршлагагүй нь тодорхой харагдлаа. обег-ын дарга т.дуламдорж танд шадар сайд д.тэрбишдагвын хэрэглэгч та хаан гэсэн формын “дэгтэй монгол дэлхийд манлайлна” гэсэн данагар нэртэй илтгэлд“ “төрийн алба гэдэг бол мэдлэггүй, чадваргүй, дадлага туршлагагүй, зүтгэл сэтгэлгүй хэн нэгний дамжин өнгөрөх туршилтын талбай биш, харин эх орон, ард түмнийхээ төлөө хоёргүй сэтгэлээр зүтгэх өндөр шалгуур, өндөр босготой алба. төрийн аль ч байгууллагад мэдлэг мэргэжил дадлага туршлагаараа тухайн ажлын байранд тавигдсан шалгуурыг бүрэн хангасан хүн байх ёстой. ийм байж эс чадваас төрийн албанд зууралдахын хэрэг юун...” гэсэн сүржин уриалгыг сануулмаар байна. эрхэм эрхэлсэн сайд тэрбишдагва ч “илтгэл, эрх туслах 2-ынхоо шалгуур үзүүлэлтийн агууламжийг нэгтгэнэ гэдэгт иргэд найдаж байна. энэ нь шударга ёсны эхний алхам шүү дээ. хамгийн харамсалтай нь улсын онцгой комиссын дарга тэрбишдагва, холбогдох байгууллагуудад үүрэг чиглэл өгчихөөд өөрөө т.дуламдоржийг дагуулаад солонгос улс явж, золголт хийсэн, одоо увс аймагт худалдааны төвийн нээлтийн ёслолд оролцож яваад малаа буудуулж байгаа иргэдийн дургүйцлийг хүргэж байна.