Хичээлийн жил дуусч, хаврын төгсөлт эхлэхтэй зэрэгцэн амар хялбар аргаар мөнгө олох гэсэн этгээдүүдийн ид шидийн гэмээр үйлчилгээ явагддаг. Энэ нь иргэдэд хүссэн сургуулийнх нь диплом, ромбо, мэргэжлийн үнэмлэх зэргийг гаргаж өгөх ажил. Өчигдөр нэгэн зарын сонин эргүүлж суутал “их дээд сургуулийн диплом, ромбо найдвартай гаргаж өгнө” гэсэн зар байх юм. Зах зээл дээр эрэлт байж бүтээгдэхүүн борлогддог. Тэгэхээр хуурамч диплом хэрэгтэй хүмүүс байсаар л байна гэсэн үг.

5 

Ингэхээр хуурамч дипломтой мэргэжилтнүүд хаана ажиллаж, юу хийх вэ гэдэг асуулт гарч ирнэ. Албаны хүмүүс дипломыг хуурамчаар үйлдвэрлэх ямар ч боломж байхгүй, үйлдвэрлэсэн байлаа ч хуурамч диплом сугавчилсан этгээд Төрийн албанд лав шургалж чадахгүй болохыг хэлдэг. Тэдний хэлснээр тухайн байгууллага ажилд орохыг хүсэгчийн дипломыг, хуулбартай нь БШУЯ руу явуулахад тухайн хүний ямар сургуульд хэдэн онд сурч, ямар мэргэжлээр төгссөн, хэдэн кредит цагийн хичээл судалж, хичнээн төгрөгийн төлбөр төлсөн зэрэг мэдээллийг нь ирүүлдэг байна. Ийм учраас хуурамч дипломтой мэргэжилтэн уг шалгалтад бүдэрч ажилд орж чадахгүй болсон ба ар өврийн сиймхийгээр ажилд орсон зарим нь Төрийн албаны зөвлөлийн шалгалтаар илэрч, ажлаа орхидог аж.

5

Тиймээс улсын аль нэг томоохон сургуулийн дипломыг мөнгөөр “зодож”, хуурамчаар үйлдвэрлүүлж аваад төрийн албанд ажиллах хүсэл “хоосон мөрөөдөл” болсон гэсэн үг. Нийтээр мэдэх нэг жишээ бий. Нийслэлийн Авто замын газрын дарга асан, одоогийн Чингэлтэй дүүргийн ИТХ-ын дарга Д.Бат-Эрдэнийг АТГ-аас шалгаж, ХААИС, СЭЗДС-ийг төгссөн гэх хуурамч диплом ашиглан төрийн албанд орсон болохыг тогтоосон. Тэгээд түүнийг Төрийн албаны зөвлөлд мэдэгдэл хүргүүлж, хуурамч гэрчилгээг хүчингүй болгуулж, ажлаас нь чөлөөлөх арга хэмжээ авч, хууль бус үйлдэлд нь эрүүгийн хэрэг үүсгэж байсан. Энэ хэргээс болж тухайн үед бүх төрийн албан хаагчийг шалгалтад хамруулахад хуурамч диплом ашиглан, ажилд орсон 1000 гаруй хүн халагдсан гэдгийг холбогдох эх сурвалж тэмдэглэсэн. Мөн өнгөрөгч оны 12 дугаар сард Говь-Алтай аймгийн Цогт сумын Засаг дарга Н.Самбын “Шинэ цагийн Удирдлагын академи”-ийг бакалаврын зэрэгтэйгээр, ИТХ-ын нарийн бичгийн даргын үүргийг түр орлон гүйцэтгэгч Л.Пагмадуламын 2000-2004 онд МУИС-ийн Хууль зүйн сургуулийг эрх зүйч мэргэжлээр тус тус төгссөн диплом нь хуурамч болохыг Мэргэжлийн хяналтын ерөнхий газрын хяналт шалгалтаар тогтоосон. Энэ асуудал нь гэмт хэргийн шинжийг агуулж байх тул Говь-Алтай аймгийн Цагдаагийн хэлтэст шалгуулахаар харьяаллын дагуу шилжүүлсэн тухай баримт байна.

6

Энэ мэтчилэн хуурамч дипломыг балаг илэрсээр байгаа билээ. Хуулийн дагуу зөвшөөрөлтэй газраас олгох албан ёсны бичиг баримтыг хуурамчаар үйлдвэрлэсэн, ашигласан, борлуулсан бол Эрүүгийн хариуцлага хүлээдэг. Эрүүгийн хуульд хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг 51-250 дахин нэмэгдүүлсэнтэй тэнцэх хэмжээний төгрөгөөр торгох буюу 5-10 жил хүртэлх хугацаагаар хорих ял шийтгэнэ гэж заасан байдаг. Өнгөрсөн хугацаанд цагдаагийн байгууллагад энэ төрлийн нэлээн хэргийг шалгажээ. Гэхдээ ихэнх тохиолдолд худалд мэдээлэлд итгэн хуурамч бичиг баримт гаргуулж авсан иргэд өөрсдөө хохироод үлддэг байна. Иймээс иргэд хуурамч зар мэдээлэлд итгэж, мөнгө төгрөгөө алдахгүй, эрүүгийн гэмт хэрэгт холбогдохгүй байхыг цагдаагийн байгууллагаас анхааруулдаг.

6

Дипломтой л болчихвол ажилтай болно хэмээн сэтгэж, ямар ч аргаар хамаагүй диплом олж авахаар хөөцөлдөж буй танд хандан хэлэхэд, таны өчнөөн сая төгрөгөөр худалдаж авсан хуурамч диплом хэнд ч хэрэггүй. Хуурамч диплом өвөртөлснийхөө хариуд та хэн нэгэн мэхлэгчид мөнгөө залилуулж, өөрөө эрүүгийн хэргийн оролцогч болоод л үлдэнэ.

6

Б.Буд