УИХ-ын Нийгмийн бодлого, боловсрол, соёл, шинжлэх ухааны байнгын хорооны хуралдаан Төрийн ордоны “Б” танхимд болж байна. Өнөөдрийн хуралдаанаар О.Баасанхүү гишүүний өргөн барьсан “Тамхины хяналтын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай” хуулийн төслийг хэлэлцэж байна. Тэгвэл Л.Эрдэнэчимэг гишүүн энэхүү өөрчлөлтийг дэмжихгүй байгаа талаараа тайлбар хийснийг хүргэж байна.

ы

Тэрбээр хэлэхдээ “Иргэдийг тамхины утаанаас хамгаалах, дам тамхидалтаас урьдчилан сэргийлэх нь маш чухал асуудал. Учир нь дам тамхидалтанд өртөгч нь яг адилхан уушигны хавдар болон амьсгалын замын хурц өрөвсөлд өртөх магадлал өндөр байдаг. Тамхи хүн бүрийн амьдралд өдөр бүр ямар нэг хэмжээгээр нөлөө үзүүлдэг. Насанд хүрсэн иргэдийн 40 хувь нь тамхи татдаг гэсэн үзүүлэлт байсан. Жилээс жилд тамхи татдаг хүмүүсийн тоо, ялангуяа 13-15 насны хүүхдүүд мөн 25-35 насны төрөх насны эмэгтэйчүүдийн тамхидалт эрчимтэй нэмэгдэж байсан нь санаа зовоох асуудал болж байгаа. Ер нь хэн гомдол шүүмжлэл гаргадаг вэ гэхээр өөрийнх нь эрх ашиг хөндөгдсөн үед л гомдол гаргадаг. Тамхи татдаг хүмүүс, түүнчлэн тамхины бизнес эрхлэгчдийн эрх ашиг хөндөгдөж байгаа учраас шүүмжлэх болсон. Тамхи татаж болох газрууд цөөрсөн нь тамхи татдаг хүмүүсийн хувьд тав тухгүй байдал үүсгэсэн учраас маш их бухимдалтай байдаг. Үүнээс улбаалан өдөрт татдаг тамхины тоо нь буурсан. Өдөрт нэг хайрцаг тамхи татдаг хүн  одоо тал хайрцаг татах жишээтэй. Гэхдээ энэ нь нөгөө хуулийн зорилт маань давхар биелж байна гэсэн үг. Өөрөөр хэлбэл, тамхи татдаг хүний эрүүл мэндэд үзүүлэх нөлөө хоёр дахин буурч, эдийн засгийн хувьд дэмий зүйлд зарцуулж байгаа мөнгөө мөн хоёр дахин хэмнэж байгаа гэсэн үг.

ч

Одоо хийгдэх гэж байгаа өөрчлөлт нь Тамхины цэг байгуулах тухай асуудал. Бид хуулиар тамхи татах хориотой газруудыг л заасан. Бусад газар чөлөөтэй. Үүнд гудамж талбай, хувийн эзэмшлийн байр, автомашин бүгд орж байгаа. Тамхины хяналтын конвенцид зааснаар дотоод орчинд тамхины цэг байгуулах нь хаалга онгойх үед тамхины үтаа нийтийн заал руу алдагдсаар байх ба хүмүүс үргэлжлүүлэн дам тамхидалтад өртсөөр байх болно. Иймд тамхины цэгийг гадаад орчинд байгуулах нь зүйтэй гэж үздэг. Агааржуулалтын систем нь тамхины утаанаас хамгаалж чаддаг систем биш. Зөв агааржуулалтын системтэй тамхины өрөө байгуулах зардал 20000 доллар буюу 35-40 сая төгрөг.

ы

Манай аж ахуйн нэгжүүд ийм хөрөнгөөр тамхины өрөө гаргаж чадахгүй, ийм агааржуулалтын системтэй өрөө нь цахилгаан маш ихээр иддэг учраас зардал нь эрс нэмэгдэнэ. Тэгэхээр байгуулсан ч гэсэн агааржуулалтын системээ ажиллуулахгүй байх магадлалатай гэсэн үг. Жижиг өрөөндөө олноороо суугаад тамхи татаж байгаа хүмүүсийн дүр зургийг төсөөлөөд үз дээ. Тэр хүмүүсийн уушиг, хувцсанд шингэж үлдэх тамхины утааны үнэр бидэнд хамаагүй байж болно. Гэхдээ хууль хэрэгжсэн нэг жилийн хугацаанд тамхины импортын хэмжээ 30 хувь буурсан гэсэн мэдээ байгаа. Энэ бол өөрөө үр дүн юм.

ы

Сургуулийн хүүхдүүдийг тамхи татахаас сэргийлж, нийслэлийн цагдаатай хамтран “School police” арга хэмжээг зохион байгуулж байна. Нийслэлд сургуулийн гадаа тамхи татдаг явдал байхгүй болсон. Тамхи татах газар олддоггүй учраас эмэгтэйчүүдийн тамхидалт эрс багассан. Төрөх насны эмэгтэйчүүдийн тамхидалтаас шалтгаалсан ургийн гажиг, дутуу төрөлт, ураг өсөлтгүй болж байгаа эрсдэл буурч байгаа гэсэн үг. Иймэрхүү эерэг үр дүнгүүдийг бодож бид шийдвэр гаргах ёстой. Эрүүл мэндэд чиглэсэн хуулийн үр дүн таван жилийн дараагаас нийтэд мэдрэгдэж эхэлдэг.

уб

Монгол хүний уушигны хавдар өвчний бууралт, эрэгтэй эмэгтэй хүмүүсийн дундаж насны зөрүү ойртсон зэрэг үр дүнгээс энэ үзүүлэлт харагдана. УИХ-ын гишүүн хүн өөрөө тамхи татдаг байгаад энэ заалтыг дэмжих нь тамхи татдаг хүний эрх ашгийг хамгаалж буй гэдэг утгаараа ашиг сонирхлын зөрчилтэй гэсэн үг. УИХ-ын гишүүн өөрийн тойргийн нийт сонгогчдын эрх ашгийг хамгаалагч байх ёстой. Энэ утгаараа тамхи татдаггүй хүмүүст зориулсан, шинээр тамхичин бий болохоос урьдчилан сэргийлсэн, тамхичин хүний өөрийнх нь эрүүл мэндийн төлөө зориулагдсан энэ хуульд оруулах гэж байгаа зарчимгүй өөрчлөлтийг дэмжих ёсгүй гэж үзэж байна” гэлээ.

бы

П.Наран