С.Баяр Ерөнхий сайдын ажлаа өгсний яг маргааш Лондонгийн хөрөнгийн бирж дээр “Рио Тинто”-гийн хувьцааны ханш унаж байлаа. Хуучнаар бол “Москвад найтаахад Монголд хамрын ханиад тусна” гэдэг шиг л үйл явдал тэгэхэд болсон. Яагаад гэвэл С.Баяр бол Оюутолгойн гэрээг батлуулсан Ерөнхий сайд байсан. Энэ хүний огцролтоос болж Оюутолгойн хувь заяа хөдөлж мэдэх учраас хувьцааны ханш хөдөлсөн нь тэр байв.

1

Н.Алтанхуяг Ерөнхий сайдын ажлаа өгсний яг маргааш “Туркойз хилл”-ын хувьцааны ханш бас л уналаа. Монголын улс төрийн тогтворгүй байдал нь Оюутолгойн зах зээлийн үнэлгээнд нөлөөлж буй нь энэ. Гэхдээ С.Баярын эмийн чөлөөний үеийнхээс ялгаатай нь Н.Алтанхуягийн огцролтыг эерэг дохио болгох гэсэн мэдэгдлийг хөрөнгө оруулагчид эхэлж хийв. “Рио Тинто”-гийн гүйцэтгэх захирал Сэм Уолшийн хийсэн “Шинэ Засгийн газар байгуулагдсанаар Оюутолгой төсөл дээр нааштай үр дүн гарна гэж найдаж байна” гэсэн мэдэгдэл үүнийг илтгэнэ.

1

Монголын Засгийн газартай нэг завинд сууж явсан хөрөнгө оруулагчид яагаад ийм мэдэгдэл хийсэн нь сонирхолтой. Улс төрийн тогтворгүй байдал үргэлж л Оюутолгой төсөлд тушаа болж ирснийг тэд уг нь хамгийн сайн мэднэ. Гэвч энэ удаад Ерөнхий сайд Н.Алтанхуягийн огцролтыг өөрсдөдөө олдсон боломж болгож харсан нь “Харилцан ойлголцлын санамж бичиг”-тэй холбоотой байжээ. Тодруулбал, Н.Алтанхуяг Ерөнхий сайдыг огцрохоос нэг сарын өмнө хөрөнгө оруулагч талаас Монголын Засгийн газарт энэхүү санамж бичгийн төслийг ирүүлсэн юм байна.

1

Энэ бичигт дурдсанаар бол Монголын талаас өнөөг хүртэл Оюутолгой төсөл дээр тавьж байсан асуудлуудад буулт хийх агуулга тусчээ. Анхны хөрөнгө оруулалт их хэмжээгээр нэмэгдсэнийг шууд хүлээн зөвшөөрөх тухай агуулгатай ганцхан заалтаас нь л энэ бүхнийг харж болох нь. Хөрөнгө оруулагчдын Засгийн газарт тулгасан “Харилцан ойлголцлын санамж бичиг”-ийн 2.4.b-д “Зардлын зөрүүний талаар хангалттай тайлбар хийгдсэн бөгөөд талуудын хооронд 1-р шатны зардалтай холбоотой шийдэгдээгүй ямар нэгэн асуудал болон сөрөг дүгнэлт байхгүй болно” гэжээ. Өөрөөр хэлбэл, Оюутолгойн анхны хөрөнгө оруулалт анх төлөвлөж байснаас бараг гурван тэрбум ам.доллараар нэмэгдснийг зүгээр л сөрөг дүгнэлтгүйгээр хүлээн зөвшөөрөх тухай энд туссан байх юм. Түүнчлэн Оюутолгой төслийнхөн 130 сая ам.долларын татвар төлөөгүй асуудлыг орхих ёстой гэсэн агуулга энэхүү санамж бичигт дурдагджээ. Юу гэхээр, Оюутолгойн далд уурхай буюу хоёр дахь шатны санхүүжилтийг хийхийн тулд “Хувьцаа эзэмшигчдийн дунд үлдсэн эсвэл хүлээгдэж байгаа хувьцаа эзэмшигчийн аливаа асуудал, маргаан, санал зөрөлдөөн байхгүй байх” гэсэн заалт байна. Энэ нь Монголын тал маргалдаж байгаа бүх асуудлаараа буулт хийгүй бол Оюутолгой төслийн хоёр дахь шатны санхүүжилт хийгдэхгүй гэсэн сануулга ч гэж уншигдаж байна.

1

Энэ мэт багагүй шахалтууд уг “Харилцан ойлголцлын санамж бичиг”-т тусгагджээ. Хамгийн гол нь хөрөнгө оруулагчдын зүгээс түрүүчийн Засгийн газрын үед тавьсан энэхүү саналаа одоо ч дахин зүтгүүлж буй аж. Өөрөөр хэлбэл, Монголд нэг Засгийн газар огцорч, нөгөө нь байгуулагдсан ч тэдний хувьд “Санамж бичиг” нэртэй шаардлагаа өөрчлөхгүй байхаар шийдсэн бололтой. Саяхан энэ талаар УИХ-ын гишүүн Г.Уянга чуулганы нэгдсэн хуралдааны үеэр мэдэгдсэн нь анхаарал татсан юм. Тэрээр “Зарим нь голоо тасартал бүсээ чангалж байхад зарим нь бүсээ тасартал гэдсээрээ таргалж байна” гээд энэ бүхний учиг шалтгааныг УИХ хэлэлцэх ёстой гэж онцолсон. Түүний үзэж буйгаар нэг шалтгаан нь Оюутолгой аж. Тэрээр энэ тухайгаа “Энэ бол хэдхэн хүний биш, нийт монголчуудын зовлон. С.Баярцогт сайд аа, Оюутолгойнхон харилцан ойлголцлын санамж бичиг нэртэй шаардлага явуулсан гэж сонссон. Тэр нь чухам юу юм бэ. Бидэнд үзүүлээч. Та ганцаараа л зовоод байх юм, наадахь чинь Монголын зовлон” гэж хэлсэн.

1

Уг нь Оюутолгой төслийг Монголыг хөдөлгөх хүч гэж бүгдээрээ харж байсан. Улсын Ерөнхийлөгч нь хүртэл энэ төслийг эхлэх үед “Монголчууд улсаараа урагшаа нэг алхлаа” гэж мэдэгдэж байсан нь саяхан. Харин одоо Г.Уянга гишүүний хэлсэн шиг улсын маань зовлон нь Оюутолгой болсон гэж үү.

1

"Үндэсний шуудан сонин" Ч.Сансар