Хил гааль дээр гарсан зөрчлүүдийн дунд нэг уламжлал болсон шахуу мэдээ явдаг байлаа. Энэ бол гулдмай алтыг хилээр гаргах гээд бүтэлгүйтсэн нөхдийн тухай. Хураагдсан алт нь улсын орлого болоод л дуусдаг. Юуны учир ийн эрсдэл үүрч хилээр азаа үзэн баригддаг байв. Мөн юуны учир ийм мэдээ телевиз, сайтаар харагдахаа болив. Энэ бол ерөөсөө л татвартай холбоотой. Тухайн үед манайд татвар өндөр байхад, урд хөршид татвар ердөө 2 хувь байлаа. Ашиг харж яваа хэн ч татварын зөрүүнээс зайлсхийж ашиг харах нь бизнесийн л дүрэм. Алтны наймаанд эх оронч үнэр ч хүлээх хэрэггүй байдаг.

Хэдэн жилийн өмнө оргил үедээ 15 тонн алт Монголбанкинд тушаагддаг байв. Гэтэл тухайн үеийн эрх баригчдын барилгүй шийдвэрээр алтны татвар болоод худалдах худалдан авах ажиллагааны шат дамжлагыг нэмэгдүүлснээр 15 тонн хүрч байсан алт нь 3 тонн болтлоо буурсан. Үүнийг засах зорилгоор 2014 оны нэгдүгээр сард Ашигт малтмалын хуульд хоёр заалтад нэмэлт, өөрчлөлт оруулсан.

Нэгдүгээрт, алтны роялтийг 2.5 хувь болгож бууруулсан бол өсөн нэмэгдэх роялтийг тэглэсэн. Хоёрдугаарт, алт цэвэршүүлэх, экспортлоход зөвхөн Төв банкаар дамжуулахаар заасан. Ингэснээр Монгол улсад олборлож буй бүх алт Монголбанкаар дамжих боломж нээгдсэн. Мэдээж үр дүн нь эдийн засагт ус агаар шиг хэрэгтэй буюу Монголбанкны валютын нөөцийг нэмэгдүүлэх том дэмжлэг болсон. 

Өмнөх жилүүдэд нь 6 тонн, 3 тонн зэрэг хязгаар тогтоон алт худалдан авч байх үед иргэд Монголбанкинд алт тушаадаггүй байсан. Төрөөс эрх зүйн орчныг дээрдүүлэхэд анхаарснаар зөвхөн алтны нийлүүлэлтээр 2014 онд 500 гаруй сая ам.доллар улсад орсон бол 2015 онд 600 гаруй сая ам.доллар оруулаад байгаа мэдээ гарч байсан санагдана.

“Зээл, өр биш дотоод нөөц бололцоогоороо энэ хэмжээний доллар олчихож байна гэж” Монголын алт үйлдвэрлэгчдийн холбооны Удирдах зөвлөлийн дарга Т.Ганболд олзуурхан ярилцлага өгч байсан нь саяхан. Энэ хөшүүргээрээ яваад байвал цаашид алтнаасаа тэрбум байтугайг олох боломжтой гэж ашигт малтмалын салбарынхан саяхан дуу чангатай байлаа. Одоо харин алт олборлогч 300 гаруй аж ахуйн нэгж, түүний дотор тогтмол алт тушаадаг 120 гаруй компани дуу нь бүр цаашаа орохоор боллоо.

Засгийн газраас Их хурлаар оруулж хэлэлцүүлэн дэмжүүлээд байгаа татвар нэмэх багц дотор Алтны татварыг 5 хувь болгон нэмэгдүүлэх шийд гараад байна. Бүх зүйл эргэх дүр зураг харагдаж байна. Хууль бусаар алт хил давуулах, алтны наймааны далд сүлжээ үүсэх орчин бий боллоо гэхэд хатуудахгүй.

Валют олж ирдэг ганц хөрвөх чадвартай эрдэс баялаг ингээд НО-той наймааны цэст орох бол алсдаа хол сүүдэртэй. Манайд валютын нөөц бүрдүүлэх үндсэн 3 суваг л бий. Гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт, зээл тусламж тэгээд АЛТ.

Гадаадын хөрөнгө оруулалт шалдаа буусан. Зээл тусламжийг тултал авсан. Гурав дахь нөөц алтны татварыг нэмсэнээр нууц наймаанд түлхлээ.

Засгийн газар энэ шийдвэрээ эргэн харах ёстой. 2014 онд ашигт малтмалын хуульд өөрчлөлт орж алтны татварт хөнгөлөлт оруулж байхдаа төр таван жилийн баталгаа амлаж байна гэж мэдэгдэж байсан санагдана. Энэ баталгааг одоо хэнээс нэхэх вэ...

Пүрэвжавын Баярхүү /тоймч/