Түвдийн оюун санааны удирдагч, Дээрхийн гэгээнтэн XIV Далай лам өчигдөр 60 жилийн өмнө өөрийг нь аюулгүй Түвдээс гаргасан хамгаалагчтайгаа уулзсан байна. 1959 оны гуравдугаар сард БНХАУ-ын армийн 150 мянган цэрэг зөвшөөрөлгүйгээр Түвдийн хилийг даван орж ирж, тус улсыг хяналтадаа авсан билээ. Түвдийн цэргүүд эх орноо хамгаалахаар тэмцсэн боловч ялагдал хүлээжээ.

Хятад цэргүүд Далай ламыг барьж, амь насыг нь хохироохоос урьтаж, тэрбээр хилийн дээс алхсан юм.

Тэрбээр үнэнч туслахуудын хамтаар олон бэрхшээлийг даван туулсаны эцэст Энэтхэгт аюулгүй хүрч чаджээ. Далай ламыг аюулгүй оргуулж чадсан цэргүүдийн нэг өнөөдөр амьд сэрүүн байгаа юм. Далай лам саяхнаас Энэтхэгийн зүүн хэсэг буюу Түвдтэй хиллэдэг хотуудад шашны айлчлал хийх үеэрээ өөрийг нь хамгаалан Энэтхэгт хүргэсэн хамгаалагчтайгаа уулзжээ.

Өдгөө 79 настай Нарен Чандра Дас гэгч Гувахати хотноо Далай ламтай уулзах үедээ уйлсан байна. Тэрбээр 1957 онд Энэтхэгийн тусгай албанд ажилладаг байжээ.

БНХАУ-ын цэргүүд Түвдэд нэвтэрсний дараахан Энэтхэгийн Засгийн газар “Далай ламыг хамгаалах, аюулгүй хил давуулах” үүргийг хэсэг цэрэгт даалгасан байна. Нийт есөн дайчид Далай ламыг хамгаалахаар Түвдийн Лхас хотноо нууцаар нэвтэрч, амжилттайгаар Далай ламыг оргуулсан аж.

Далай ламыг Энэтхэгт хүргэх амаргүй байсан бөгөөд энэ үеэр хамгаалалтын хэсэг цэрэг амиа алдсан байна.

Энэ тухайгаа Дас дурсан ярихдаа “Биднийг Далай ламыг заавал аюулгүй авчир хэмээн үүрэгдсэн” гэв. Далай лам “Бид 58 жилийн дараа уулзаж байна. Би үнэхээр баяртай байна. Тэр үйл явдлыг өчигдөр мэт санаж байна. Таныг хараад л би өөрийгөө ямар их хөгширсөн гэдгээ мэдлээ” гэж ярьсан байна.

"Би одоо хүртэл баярладаг. Энэ гайхалтай эрхмийг аюулгүй оргуулсандаа. Тиймээс хойч үе минь бидний үйл хэргийг талархан хүлээн авна гэдэгт итгэж байна. Бид Далай ламыг амь насаараа хамгаалж байлаа. Хэрвээ Далай ламыг оргуулах ажиллагаа бүтгэлгүйтвэл бид амиа хорлохоор төлөвлөж байсан. Бид Далай ламд сум нэвтэрдэггүй хантааз өмсүүлж, улмаар очих газар хүртэл өргөж авч явсан. Хүнд хэцүү замыг туулах тусам дайчин нөхөд минь нэг нэгээрээ золгүйгээр амиа алдаж, бид Энэтхэгт очиход Далай ламаас гадна дөрвөн хүн эсэн мэнд үлдсэн байсан” хэмээн Дас ярьжээ.

Б.Дэлгэрцэцэг