Дээд шүүхийн гадаа жагсаж тэмцэж байж 17 шүүгчийн эрхийг түдгэлзүүлсэн хүн би шүү гэж өнгөрөгч гуравдугаар сарын 9-нд Сонгонохайрхан дүүргийн иргэний хэргийн анхан шатны шүүх хуралдааны үеэр “Бүрэн цутгамал” компанийн захирал шүүгчид дарамт үзүүлжээ. Өмнө нь шүүгч нарын хууль бус ажиллагааг олонтаа шүүмжилж байсан ч энэ явдлыг сонсоод тэднийг өмгөөлж дуугармаар санагдлаа. Хэдийгээр нэг л хүний хэлсэн үг, үйлдэл боловч энэ нь даамжирвал нийтлэг буруу хандлага, жишиг тогтох учраас сануулж сэрүүлэх үүднээс цөөн хэдэн үг хэлье.

Үйл ажиллагаа нь хараат бус, хөндлөнгийн дарамтгүйгээр явж байж зөв шударга байдаг ажил албаны нэг бол Шүүх, шүүгчийн ажил. Тийм ч учраас шүүгчийн хараат бус байдлын асуудал чухлаар тавигддаг. Гэтэл шүүх, шүүгч нарын үйл ажиллагаанд хөндлөнгөөс нөлөөлөхийн тулд хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл болон  нийгмийн сүлжээгээр тэдний тухай худал мэдээлэл, гүтгэлэг түгээх, сэтгэл зүйн дарамт үзүүлэх явдал нэлээд гардаг байсан бол  одоо шүүх хурал дээр ил шулуун сүрдүүлж дарамталдаг болж эхэлжээ. Энэ бол хэрхэвч өөгшүүлж болохгүй үйлдэл. Хэн хэл амтай, нийгэм олон нийтийн дунд дуулиан шуугиан үүсгэж байгаад нь шүүх үйлчлэх ёсгүй ч иймэрхүү дарамтаас болоод хувийн болон ажил хэргийн нэр хүнддээ санаа зовсон шүүгч дутуу дулимаг шийдвэр гаргахыг үгүйсгэж болохгүй.

Монголын 500 гаруй шүүгчийн дийлэнх нь ажил мэргэжилдээ үнэнч, ёс суртахуунтай, мянга мянган эгэл жирийн иргэдийн нэгэн адилаар цалингаараа амьдарч байгаа хүмүүс гэдэг нь ойлгомжтой ч хуулийг гууль болгодог цөөн хэдэн этгээдийн улмаас нийтээрээ муу хэлүүлж, муухайгаар дуудуулж байна. Манай хэвлэл мэдээллийн салбарт ч яг ийм байдал үүсч, өөрийн ажил мэргэжлээ хэн нэгнийг дарамтлах, эсвэл хэн нэгний захиалгаар худал мэдээ, гүтгэлэг үйлдвэрлэх хэрэгсэл болгосон тоотой хэдхэн хүний улмаас салбараараа хараалгаж, муучлуулдгийн зовлонг сайтар мэдэх хүний хувьд дээр өгүүлсэн тохиолдлыг битгий л буруу жишиг болж дэлгэрээсэй гэж хүсч байна.  

Шүүхийн салбарт өөрчлөлт хийх, эрх зүйн шинэтгэлийг эрчимжүүлэх  төрийн бодлогыг би уухайлан дэмждэг. Энэ ажил үр дүнгээ өгч, хуйвалдан үгсэж бусдыг бүлэглэн хохироодог зарим шүүгчдийн хууль бус ажиллагаа ил болж, энэ салбарынхны үйл ажиллагаа тунгалагшиж эхэлж байгаад иргэн хүнийхээ хувьд талархдаг. Гэхдээ сайны хажуугаар саар гэгчээр шүүгчдийг илэрхий сүрдүүлж байж хүссэн шийдвэрээ гаргуулах оролдлого, шүүгчдийн хариуцлага сахилга батыг дээшлүүлэх төрийн бодлогыг хувийн ашиг сонирхлоо хангах арга хэрэгсэл болгох санаархлыг харин яавч зөв гэж бодохгүй байна.

Монголын нийгэмд өнөөдөр нэг үзэгдэл их тодорхой ажиглагдаж байна. Аль ч салбарын өөрт таалагдаагүй албан тушаалтны алдар хүндийг гутаах үйлдэл гудамжны жагсаал цуглаан нэрийн дор нэг хэсэг явсан. Захиалгатай, тодорхой зорилготой, сайтар найруулсан жагсаал цуглаан, тэдгээрийг санхүүжүүлэгчид, тэндээс цалинжигч мэргэшсэн жагсагчид бий болсон. Энэ үзэгдэл улам бүр архагшин боловсронгуй болж байгааг бүгд харж байна.  Дараа нь технологийн хөгжил дагаад нийгмийн сүлжээ буюу сошиал орчин бий болсноос хойш мэдлэг, мэдээлэл харилцан солилцох, үзэл бодлоо илэрхийлэх энэхүү өргөн талбарыг гүтгэлэг, доромжлол үйлдвэрлэн нийгэмд түгээх орон зай болгож хувиргаснаар нэг хэсэг хүмүүс хэлмэгдэн хохирч, бусдыг увайгүй гүтгэж доромжилж чаддаг ёс зүйгүй этгээдүүд дураараа дургиж, нийгмийн сэтгэл зүйг булингартуулан буртаглаж эхэлсэн. Одоо энэ үзэгдэл хорт хавдар мэт тархаж, нийгмийн сэтгэл зүйг өвчлүүлж, монголчууд хэрэгтэй чухал мэдээлэл биш, хэн нэгний тухай хов жив, худал үгээр тархи оюунаа хооллодог боллоо. Оюун санаа нь ч түүндээ дасал болж байна. Гэтэл дараагийн гажуудал араас нь түрж, шударга ёс тогтоож, нийгмээ эрүүлжүүлэхийн төлөө төрөөс хэрэгжүүлж байгаа эрх зүйн шинэтгэлийн бодлогыг нийтлэг эрх ашгийн үүднээс биш, харин хувийн явцуу зорилгын төлөө ашиглах сонирхол бий болж, шүүх хурлын үеэр шүүгчдийг ил цагаан дарамтлах болсныг дээрх баримт харуулж байна.

Юманд учир, суманд гичир бий гэж монголчууд эртнээс хэлэлцсээр ирсэн дээ. Ардчилал, анархизм хоёр өдөр шөнө шиг ялгаатайг сануулж сэрүүлэхэд үүнээс оновчтой үг үгүй билээ. Арай л дэндээд байх шиг...

Урианхан Б.Галаарид