Уул уурхай, хүнд үйлдвэрийн сайд Ж.Ганбаатар цаг үеийн асуудлаар мэдээлэл хийлээ. Тэрбээр “Нийлүүлэлтээс шалтгаалж, дизелийн түлш болон АИ92 шатахууны тасалдал үүсэж, иргэдэд хүндрэл учруулж байгаад хүлцэл өчье.

Шатахуун тасалдсан гурван шалтгааныг хэлье.

1. Манай гол ханган нийлүүлэгч ОХУ дотооддоо өвлийн дизель түлш, автобиензиний хомстолтой байсаар байна. Энэ нөхцөл байдал манай улсад шууд болон шууд бусаар нөлөөлж байна.

2. ОХУ-ын экспорт баруун тийшээ байдаг байсан бол одоо БНХАУ, Энэтхэг зэрэг Зүүн өмнөд Азийн улс руу төвлөрсөн. Ингэснээр Зүүн Сибирь болон Алс Дорнодод төмөр замын бөөгнөрөл их байна. Үүнээс шалтгаалж вагон ачигдсан ч орж ирэх хугацаа хоцрогдолтой байна.

3. Манай дотоод асуудал байна. Манай экспорт түүхэнд байгаагүй өндөр хэмжээнд хүрч, дизелийн хангамжид шууд нөлөөлсөн. Бид дундажаар 30 сая тонн нүүрс гаргадаг байсан бол өнөөдөр 65 сая тонн нүүрс экспортолж, оны эцэст 70 сая тонн хүрэх магадлалтай. Томоохон 5-6 уурхайн хэрэглээ манай нийт дизель түлшний хэрэглээний 60 хувийг бүрдүүлдэг. Манай улс сардаа 90-100 мянган тонн дизель түлш хэрэглэдэг. Үүний 60 мянган тонныг томоохон уурхайнууд хэрэглэдэг. 

Гаалийн мэдээгээр 2022 онд манай улс 987 875 тонн дизелийн түлш импортолсон байна. Харин энэ оны эхний 11 сарын байдлаар ОХУ-аас 1.2 сая тонн түлш авсан. АИ92 автобиензинийг 2022 онд 626 395 тонныг авсан бол 2023 оны эхний 11 сарын байдлаар 636 719 тонныг импортолсон. Нийлүүлэлт явагдаж байгаа ч манай дотоод хэрэглээ маш өндөр болсон байна. Бид үүнд бэлдсэн.

ОХУ 09 дүгээр сард тавьсан хоригийн улмаас манайд 21 хоног шатахуун огт орж ирээгүйгээс шалтгаалаад нөөц бүрэн барагдсан. Энэ байдлаас бид гарч чадахгүй байна. 

ОХУ дизель түлшийг өгөх хэмжээгээрээ өгнө. Илүү өгч чадахгүй байна. Манай улсын нэмэгдсэн 30 хувийн хэрэглээг давж өгч чадахгүй байна. Үүнийг шийдвэрлэхийн тулд 12 дугаар сараас БНХАУ-аас 31 500 тонн дизель түлш захиалсан. Эхний 5 000 тонн түлш өнөөдөр урдаас ирж байгаа. 

Дизель түлшийг ихээр нөөцөлж байна. Мөн  ШТС-уудаар бөөний үнээс хямд үнээр зарж байгаа. ШТС-уудаас бөөнөөр нь авч, цаашаа дамлаж шаглах асуудал байгаа учраас  өнөөдрөөс эхлэн Улаанбаатараас падаангүйгээр дизель түлш гаргахыг хориглож байна. Бид нийлүүлэлтээ нэмж, дотоод зохицуулалт хийхээр байдал тогтворжино. 

Манай улсын АИ 92 автобинзений 90 хувийг ОХУ-ын Ангарскийн үйлдвэрээс нийлүүлдэг. Ангарскийн үйлдвэрээс ачигдсан бүтээгдэхүүн 4-5 хоногийн дотор Монголд орж ирдэг. Өнөөдрийн байдлаар 18 000 тонн шатахуун замд явж байна. 

Цаашид АИ92 болон дизелийн түлшний үнэ өсөхгүй. Дэлхийн зах зээл дээр дизель түлш, бинзений үнэ маш ихээр унаж байгаа. ОХУ-аас 11 дүгээр сард нийлүүлсэн үнэ 930$ байсан бол 12 дугаар сард 855$-аар авч байгаа. БНХАУ-аас 1080$-аар авч байна.

АИ92 шатахууны 705$-аар авах таван жилийн хатуу гэрээтэй. Би сайд болоод, аж ахуй гадарладаг хүний хувьд нүүрээ улалзуулж байж энэ гэрээг байгуулж чадсан. Үнэ өсөх ямар ч шалтгаан байхгүй. Болж өгвөл очер дараалал үүсгэхгүй байхыг ард иргэдээсээ хүсэж байна" гэв.

Харин нөхцөл байдал хэзээнээс сайжрах вэ гэсэн сэтгүүлчийн асуултад Ж.Ганбаатар "АИ92 шатахууны хувьд өнөөдөр, маргаашдаа сайжирна гэсэн хүлээлттэй байна" гэсэн хариултыг өглөө.

Б.Хэрлэн