Монгол Улсын хөгжлийн хамгийн чухал тулгуур нь уул уурхайн салбар. Энэ салбарын гол хөдөлгөгч хүч нь ашигт малтмалын хайгуул, олборлолтын үйл ажиллагаа явуулж буй хувийн хэвшлийн компаниуд. Төрөөс хууль, журмын дагуу ашигт малтмалын лиценз олгож, тэдгээр компаниуд тодорхой газар нутагт хөрөнгө оруулалт хийж, эрсдэл хүлээн ажиллах эрхээ авдаг. Гэтэл сүүлийн үед төр өөрийн олгосон эрхийг хамгаалах бус, эсрэгээрээ тухайн компаниудыг олон нийтийн эсэргүүцэл, улстөрийн дарамтад орхиж, хамгаалалгүй үлдээж байгааг анхаарах цаг болжээ.

Дэлхийн их гүрнүүд ГХЭ-ийн төлөө геополитикийн тэмцэл өрнүүлж буй.

Харин манай төр засаг хуурамч эх орончдын эсэргүүцэлд хувийн хэвшлээ хаяж, өөрсдийн гараар эдийн засгаа боомилж буй үйл явдлууд ар араасаа хөвөрсөөр... Ховд аймгийн Мянгат суманд хэрэгжүүлж буй Халзан бүрэгтэй төслийг эсэргүүцэгчдийн шаардлагаар зогсоож байсан. Үүнд Монгол Улсын Ерөнхий сайд буруутай. Хувийн хэвшлийн хөрөнгө оруулалт хийгдсэн төслийг Ерөнхий сайд орон нутгийн иргэдтэй сонгуулийн үеэр уулзахдаа “ төсөл явах эсэхийг та нараас асууна” гэж улстөрдөө ашигласан нь сүүлдээ нутгийн иргэд хувийн хэвшлийн эд хөрөнгө, ажилчдын биед халдах хүртэл хууль дүрэмгүй аашлах боломжийг олгосон. Үүний дараа ч буруутай этгээдүүдэд одоо хүртэл ямар ч арга хэмжээ аваагүй нь хэт даврагсдыг өөгшүүлсээр байгаа нэг жишээ.

Дэлхийн ГХЭ-ийн хэрэгцээ 2040-2050 онд оргил үедээ хүрнэ. Тиймээс бид хэрэгцээ нь улам бүр өсөж буй ГХЭ-ийн төслийг хэрэгжүүлэхгүй бол дэлхийн хөгжлөөс хэдэн арван жилийн хойно хоцорч, тамын тогооны үлгэр шиг амьдарч, ГХЭ хог болж үлдэх эрсдэлтэй нүүр тулна. Тэр үед Халзан бүрэгтэйн төслийг урагшлуулъя гэж чарлаад ч оройтсон байх болно. Учир нь ГХЭ-ийг орлох өөр нэгэн эх үүсвэр гарч ирэх нь тодорхой. Улс эх орноо бодсон шийдвэрийн талд Монгол Улсын Засгийн газар гарсан бол хуурамч эх орончдын галзуурал тэгэсхийгээд намжих байсан. Гэтэл Бадрах Энержи компанийн гүйцэтгэх захирал руу бүлэглэн дайрсан хэрэг дахин гарав. Уг нь уулзаж, ойлголцохыг хүссэн ч эсэргүүцэгчид гал өрдөв. Энэ бол Франц, Монголын хооронд байгуулсан Засгийн газрын хэлэлцээрийг, Франц хийгээд олон улсын хөрөнгө оруулагчдыг үргээсэн үйлдэл болж байна. Хууль ёсоор олгосон эрхийг төр өөрөө хамгаалах учиртай. Компаниуд лицензээ төрийн байгууллагаас, хууль журмын дагуу авч, үүний үндсэн дээр олон сая, тэрбум долларын хөрөнгө оруулалт хийж, эрэл хайгуул явуулж, зарим нь олборлолтын шатанд хүрч байна. Энэ бүхэн тухайн компанийн зүгээс асар их эрсдэл, цаг хугацаа, хөрөнгө мөнгөний төлөвлөлт шаарддаг. Тийм ч учраас лиценз нь хууль зүйн хувьд компаниудын өмчийн нэг хэлбэр гэж үздэг юм. Төр энэ эрхийг олгосон бол хамгаалж, хариуцлагатай байр суурь баримтлах үүрэгтэй.

Хувийн хэвшилд итгэл өгч байж эдийн засаг өснө.

Компаниудын үйл ажиллагаа тасалдсанаар зөвхөн тухайн аж ахуйн нэгж хохироод зогсохгүй. Орон нутгийн хөгжил, ажлын байр, татварын орлого, гадаадын хөрөнгө оруулалт зэрэг олон чухал зүйлд шууд болон шууд бусаар нөлөөлдөг. Хэрэв төр өөрийн гаргасан шийдвэр дээр тууштай зогсохгүй, олон нийтийн эсэргүүцлээс эмээж, хууль ёсны лицензтэй компаниудын үйл ажиллагаанд саад учруулбал Монгол Улс гадаад, дотоодын хөрөнгө оруулагчдад итгэл төрүүлэхгүй. Улмаар эдийн засгийн тогтворгүй байдал гүнзгийрэх эрсдэлтэйг ч мартаж болохгүй. Улс төрийн ашиг хоножоо хайсан хэсэг бүлгийн шаардлагаар хууль ёсоор ажиллаж байгаа компаниудын эрхийг хязгаарлах нь шударга ёсонд ч нийцэхгүй. Төр бол хамгийн түрүүнд хууль сахигч, мөн сахиулагч байх ёстой. Өөрийн олгосон лицензийг хамгаалж чадахгүй төрд хөрөнгө оруулагчид итгэхгүй. Харин хариуцлагатай төрийн байр суурь, хуулийн хэрэгжилт нь Монголын уул уурхайн салбарыг тогтвортой хөгжүүлэх үндэс суурь болно.