Монгол Улсын Ерөнхийлөгч асан Халтмаагийн Баттулга “Монгол ялна” Ард түмний хөдөлгөөнөөс ирүүлсэн “Төгрөг нуурын орд газраа ард түмэнд буцааж авах шаардлага”-д хариу өглөө. Түүний мэдэгдэл нь зөвхөн нэг ордыг тойрсон асуудал бус, байгалийн баялгийн талаар төр, ард түмний харилцааг Үндсэн хуулийн хүрээнд тодорхойлсон, улс төрийн томоохон байр суурь болж байна.

Тэрээр мэдэгдэлдээ:

“Монгол Улсын Үндсэн хуулийн 6.1-д зааснаар, газар, түүний хэвлий, ой, ус, амьтан, ургамал болон байгалийн баялаг нь гагцхүү ард түмний мэдэлд, төрийн хамгаалалтад байх ёстой. Улс төрийн замналаа чухам энэ заалтыг хэрэгжүүлэхэд зориулж ирсэн. Төгрөг нуурын орд миний болон миний хамаарал бүхий хэний ч мэдэлд байхгүй. Хэрвээ байгаа нь тогтоогдвол ямар ч болзолгүйгээр төрд шилжүүлнэ” хэмээн онцолсон юм.

Энэхүү мэдэгдэл нь улс төрийн хүрээнд олон талын тусгалтай. Учир нь:

• “Төгрөг нуурын орд” нь стратегийн ач холбогдолтой, нүүрс ба төмрийн хосолсон нөөц бүхий орд бөгөөд сүүлийн жилүүдэд олон удаа төр, хувийн хэвшлийн хооронд лицензийн маргааны сэдэв болсоор ирсэн.

• 2022 оны Ашигт малтмал, газрын тосны газар (АМГТГ)-аас гаргасан тайланд дурдсанаар, тус ордын ашиглалтын лиценз нь “Хувийн эзэмшлийн” ангилалд бүртгэгдсэн байгааг тэмдэглэжээ.

• Ард иргэд болон иргэний нийгмийн байгууллагууд сүүлийн үед байгалийн баялаг дээр суурилсан шударга бус хуваарилалтыг эсэргүүцэх хөдөлгөөн өрнүүлж байгаа нь Төгрөг нуурын асуудлыг илүү “улс төрийн халуун сэдэв” болгож буй.

Эндээс харахад, Ерөнхийлөгч асан Х.Баттулгын мэдэгдэл нь зөвхөн өөрийгөө хамгаалах үүднээс бус, улс төрийн шинэ орон зайд Үндсэн хуулийн заалтад суурилсан “үндэсний баялгийн менежмент”-ийн тухай үзэл санааг дэвшүүлж байгаа үйлдэл гэж харж болох юм.

Түүхэн параллель:

2006 онд “Эрдэнэт”-ийн 51 хувийг төрд авсан шийдвэртэй ижил утгатайгаар, стратегийн ордуудыг төрийн мэдэлд шилжүүлэх санаачилга үе үеийн улс төрчдийн гол хөзөр байсаар ирсэн. Гэвч эрх мэдэлд байх үедээ биш, харин эрх мэдлээс буусныхаа дараа энэ мэт “ард түмний төлөөх” мэдэгдлүүдийг хийх нь нийгмийн дунд “улс төрийн популизм уу, эсвэл жинхэнэ эх оронч үзэл үү?” гэсэн маргааныг дагуулдаг.

Төгрөг нуурын орд бол зөвхөн байгалийн баялаг биш. Энэ бол Монгол Улсын төр, ард түмний хоорондын итгэлцэл, баялгийн шударга хуваарилалт, Үндсэн хуулийн хэрэгжилтийн толь юм. Х.Баттулгын энэ мэдэгдэл улс төрийн хувьд тайлбар шаардах олон асуултын үүд хаалгыг нээж байна:

• Яагаад яг одоо?

• Яагаад энэ орд?

• Ямар баримтаар өөрийгөө хамгаалав?

Монголын ард түмэн үнэнтэй нүүр тулах хүсэлтэй. Үнэн бол зөвхөн үг биш, харин баримтаар нотлогдох ёстой. Харин улстөрчдийн хэлсэн мэдэгдэл бүр Үндсэн хуульд нийцэж, ард түмний баялаг ард түмэндээ очихын төлөө бодит ажил болон хэрэгжих цаг аль хэдийнэ болсон.