Эрчим хүчний хараат байдлаас гарах асуудал Монгол Улсын Засгийн газрын хамгийн чухал мега зорилтуудын нэг байсаар ирсэн. Гэвч улс төрийн нөлөө, ашиг сонирхлын зөрчлөөс үүдэн ДЦС-5 төсөл сүүлийн 25 жил гацсан. Харин одоо олон жилийн хүлээлт ДЦС-5 төсөл гараанаасаа гарах ойртжээ. Сайн хэрэг...

Төслийн тендерт анх дотоод, гадаадын найман аж ахуйн нэгж сонирхлоо илэрхийлсэн ч эцэст нь дөрөв нь албан ёсоор саналаа ирүүлж. Урьдчилсан шалгаруулалтад гурван компани тэнцэж, эцсийн шатанд хоёр өрсөлдөгч үлдсэн. Нэг нь үндэсний тодотголтой, олон салбарт нэр хүндтэй Шунхлай Холдинг ХХК. Нөгөө нь Камбожид бүртгэлтэй "цаасан компани" Митайм Интернэшнл ХХК.

Митайм Интернэшнл ХХК "Цаасан компани” хэмээн нэрлэж буйн учир нь тус компани  ердөө нэг захирал, дөрөвхөн ажилтантай.  

Гэхдээ ч огтын туршлагагүй биш л дээ. Завханд 22 МВт-ын “Тосон” станцыг барьж Баруун бүсийн сүлжээнд холбосон, мөн Сэлэнгийн Сүхбаатарт 70 МВт-ын станц барьж энэ онд Төвийн системд залгахаар ажиллаж байна. Гэвч энд нэг сонин зүйл байна...

Зарим эх сурвалжийн мэдээлснээр, Митаймын ард Эрчим хүчний сайд Б.Чойжилсүрэн байдаг гэнэ. Баруун бүсийн хоёр гишүүн байгаа гэх нь ч бий.  Тендерийн шаардлагад үл нийцэх Камбожийн тус компани олон тендер яажшуухан шалгараад  ирсэн нь анхаарал татна. Мэдээж улс төрийн өндөр дэмжлэггүй бол бүтэшгүй л асуудал. Ийм нөхцөлтэй, дөрөвхөн ажилтантай, нууцлаг компанийн ард үнэхээр Монголын улстөрчдийн оффшор сонирхол нуугдаж байж ч мэднэ. Логикоор бодоод үзье л дээ....

Камбож улс бүхэлдээ оффшор бүс биш ч татварын хөнгөлөлт, өмчлөгчийн мэдээллийг нууцлах боломж зэргээрээ “offshore-friendly” орчин санал болгодог. Тэнд компанийн бүртгэл олон улсын ил тод байдлын шаардлагыг сулхан мөрддөг тул эцсийн ашиг хүртэгчийн (UBO) мэдээлэл олон нийтэд ил гарахгүй. Мөн 100% гадаад эзэмшилд байж болдог, орлого, хөрөнгөө чөлөөтэй оруулж гаргах боломжтой, Зүүн Өмнөд Азийн зах зээлд ойр байрлалтай. Энэ бүхнээс болоод Камбожид бүртгүүлсэн компанийн өмч, санхүүгийн мэдээллийг Монголын төр авахад тун төвөгтэй. 

Митайм ХХК өмнө нь Тавантолгойн ДЦС-ын тендерт орж, бүтэн жил гаруй гомдол гаргасаар уг төсөл одоо шүүх дээр гацсан. Тодруулбал,  

2023 онд Тавантолгойн 450 МВт-ын дулааны цахилгаан станцын тендерт оролцож, “Моннис”-ыг ялж шалгарсан байна. Гэвч уг шалгаруулалт нь тендерийн шаардлага хангаагүй гэсэн үндэслэлээр Сангийн яамнаас хүчингүй болгосон байна. Митайм компанийн хувьд Эрчим хүчний яам болон төрийн зарим байгууллагатай нягт харилцаатай бөгөөд Тавантолгойн ДЦС-ын ажил цааш хэрэгжээгүй нь энэ компанийн оролцоотой холбоотой гэх хардлага зарим эх сурвалжид гарч байна. Түүнчлэн одоо хэрэгжихээр төлөвлөгдөж буй ДЦС-5 төслийн явцад ч иймэрхүү нөхцөл байдал давтагдаж болзошгүй гэсэн болгоомжлол гарч байна. Улс төрийн хүрээнд энэ мэт томоохон төслүүдийг гацааж, өөр компанийн төслийг дэмжих оролдлого гарч байгаа гэх таамаг бий. УИХ-ын гишүүн С.Цэнгүүн ч мөн энэ талаар анхааруулж, бодит нөхцөл байдлыг олон нийтэд мэдээлэх хэрэгтэйг онцолжээ.

Митайм ХХК мөн Тавантолгойн станцын зураг төслийг “Power China Hebei Electric”-ээр хийлгэсэн гэх боловч “Power China” группын төв мэдээллийн санд уг ажлын бүртгэл огт алга нь анхаарал татна. Хэрэв ийм нөхцөлтэй компани ДЦС-5-ын тендерт ялбал Монгол Улс "цаасан компанитай" олон жил шүүхдэх эрсдэлтэй болж мэднэ.