Эрх баригчдын амлалт ажил хоёр алд дэлэм зөрсөн өдрүүд үргэлжилж байна. Ажлын байрыг шинээр бий болгон, цалин тэтгэврийг нэмж, эдийн засгийг сэргээх МАН-ын амлалт Засгийн газрын мөрийн хөтөлбөрт тусгагдаж амжилгүй сонгуулийн сурталчилгааны өдрүүдтэй хамт ард хоцорлоо.

Эрх баригчид улс мөнгөгүйдэж, санхүү данс улайж, эдийн засаг муугийн муу байгааг толгой сэгсрэн ярьцгааж байна лээ. “Бидний төсөөлж байснаас ч доогуур үзүүлэлттэй улс орныг хүлээж авлаа. Одоо цалинг хасч, татвар нэмэхээс аргагүй байдалд байна” хэмээн халаглацгаахыг нь харахаар “өнгөрсөн парламентад МАН засагт хамтарч, өнөөдрийн Ерөнхий сайд Сангийн тамгыг барьж байсан”-ыг олон нийт мартаагүй, мартах ч үгүй. УИХ-ын сонгуулиар мөрийн хөтөлбөрөө боловсруулахдаа улс төсөв, мөнгийг нь бодолцсон баймаар. Өнөөдөр МАН хүүхдээ харж байгаа эхчүүдийг цалинжуулах байтугай хүүхэд бүрт мөнгө олгож чадахгүй, зорилтот 60 хувьд нь өгнө нэгдсэн байр суурь хүрчихээд байна.

Энэ оны төсвийг тодотгохдоо хэд хэдэн өөрчлөлт хийхээр тусгажээ. Ингэхдээ иргэд оршин суугаа байшин, авдаг цалингаасаа хамаарч татвар төлөхөөр болоод байгаа.

Улс баян бол иргэн баян гэсэн соц хэллэг ардчилсан нийгмийн тогтолцоотой зэрэгцэн өөрчилөгдөж, “Иргэн баян бол улс баян” болсон. Тиймээс ч өнгөрсөн 20 гаруй жилийн хугацаанд хүч хөдөлмөрөөрөө хөлжиж, хөрөнгөжсөн хэсэг ч бий, хэн нэгнийг царайчлахгүйгээр амьдралаа авч яваа зарим ч бий. Нөгөөтэйгүүр төрөөс төрсөн тэрбумтнуудын бүлэглэл ч бий, төр, засгийн халамж шаардагдах хэсэг бүлгийнхэн ч байдаг гэдэгтэй хэн ч маргахгүй. Харин 2.5 сая төгрөгнөөс дээш цалинтай иргэд, 150 ам метрээс дээш талбайтай орон сууцтай өрх давхар татвар төлөхөд хотойгоод байх зүйлгүй гэж эрх баригчид тэдний өмнөөс ам бардам дуугарч байгаа. Түүнчлэн архи, тамхи, дарсанд ногдуулах онцгой албан татварыг нэмэхээр “65-ын бүлэг” санал нэгдсэн байна лээ.

Ер нь төсвийн тодотголын төсөл УИХ, Засгийн газар хооронд хэрүүл алим дэгдээж, албан тушаал горилоогүй заримынх нь шантаажийн бай болж байгаа бололтой.

Энэ оны төсвийг тодотгон батлахаас өмнө тэтгэврийн нас нь хүрч байгаа албан хаагчид өндөр насны тэтгэвэртээ гарах хүсэлтээ байгууллагадаа хүргүүлээд байна. Учир нь тэтгэвэрт гарч байгаа албан хаагчдад олгодог тэтгэмжийг 36 хүртэл сар байсныг 12 сар болгон бууруулж байгаа юм. Тухайлбал, Авлигатай тэмцэх газарт 10-аас доошгүй жил ажилласан албан хаагч өндөр насны тэтгэвэр тогтоолгох бол түүнд албан тушаалынх нь 36 сар хүртэл цалинтай тэнцэх хэмжээний нэг удаагийн буцалтгүй тусламж олгодог байсныг 12 сар хүртэл болгохоор Авлигын эсрэг хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөлд өөрчлөлт оруулж байна. Мөн төрийн албанд 25 ба түүнээс дээш жил, түүнээс сүүлийн 10 жилийг нь байгаль хамгаалах албанд ажилласан байгаль орчны хяналтын улсын байцаагч, байгаль хамгаалагч нарыг тэтгэвэрт гарагахад нь 12 сарын үндсэн цалинтай тэнцэх хэмжээний мөнгөн тусламжийг ажиллаж байгаа байгууллагаас нь нэг удаа олгодог байсныг өөрчилж 1-12 сар болгохоор Байгаль орчныг хамгаалах тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөлд тусгасан байна.

Боловсролын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөлд нийтийн тээврийн хэрэгслээр хичээлдээ явах зайлшгүй шаардлагатай сурагч, оюутны нийтийн тээврийн хэрэгслээр зорчих зардлыг 100 хувь төрөөс санхүүжүүлж байсныг 50 хувь болгон бууруулахаар тусгасан байна. Мөн  улс төрийн, төрийн өндөр, төрийн захиргааны албан хаагчийн цалинг 20-30 хувь бууруулах, төрийн албан хаагчийн цалингийн нэмэгдлийн дээд хэмжээг 40 хувиас хэтрэхгүй байхаар, төрийн албан хаагчийн гэнэт халагдсаны тэтгэмжийг 6 сар байсныг 3 сар болгон бууруулахаар Төрийн албаны тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийг боловсруулаад байгаа. 

Ирэх өдрүүдэд төсвийн тодотголын хэлэлцүүлэг үргэлжилнэ. Шинэ төр, засаг эдийн засгийг сайжруулах арга хэмжээ авч хэмнэлтээ иргэдийн цалин, орон байрны татвар нэмэгдүүлж, тэтгэмжийг бууруулахаас  эхлүүллээ. Уг нь яам, агентлагийн “дэд”-ийн албан тушаалыг хасч, дарга нарын хэрэглээг бууруулах гээд өч төчнөөн үргүй зардлуудыг танаж болохоор л харагддаг.  Эцэстээ таналт, хасалт зөвхөн эгэл иргэдээс эхлэлтэй байдаг аж.

Ийнхүү намрын навчис шарлахтай уралдан МАН-ын амлалт салхинд хийсч, улсын эдийн засгийн хямралын ачааг олон нийт л үүрч дүүрсээр хатуу өвөлтэй золгох нь.

Н.Энхлэн