Монгол Улс ОУВС-гийн “Extended fund facility” буюу “Өргөтгөсөн санхүүжилтийн хөтөлбөр"-т хамрагдахаар болжээ.  Энэ талаар  Сангийн яам, Монголбанк болон ОУВС-гийн төлөөлөгчид Төрийн ордонд хэвлэлийн бага хурал хийлээ. Сангийн сайд Б.Чойжилсүрэн:

-Өнөөдөр манай улсад төсвийн болон төлбөрийн тэнцлийн гэсэн хосолсон хүндрэл үүссэн учраас энэхүү хөтөлбөрийг сонгосон юм. Монгол Улс нийт 5,5 орчим тэрбум ам.долларын хөнгөлөлттэй санхүүжилтийг донор орнуудаас авна. Хөтөлбөрийн хүрээнд нэгдүгээрт төсвийн бодлогыг авч хэрэгжүүлнэ. Хоёрдугаарт мөнгөний бодлого дээр цогц арга хэмжээ авна. Гуравдугаарт Монголбанкинд тухайлсан арга хэмжээ авч хэрэгжүүлэхээр боллоо.

Тус хөтөлбөр нь ОУВС-гийн Захирлуудын зөвлөлөөр хэлцэгдэж байж баталгаажина. Үүний өмнө бид эхний ээлжинд төсөвт тодотгол хийнэ.  Монголбанк ипотекийн хөтөлбөр рүү шинэ санхүүжилт хийхгүй. Гуравдугаарт Монголбанк төсвөөс гадуурх төсвийн чанартай санхүүжилтийг хийхгүй байх гэсэн үндсэн гурван бодлого дээр байр суурь нэгдсэн.

Хөтөлбөр хэрэгжсэнээр 2017 онд эдийн засгийн өсөлт -0.0 хувиар, 2018 онд 1.8 хувиар, 2019 онд 8.1 хувиар өснө гэж тооцсон. Мөн хэрэглээний индекс, гадаад худалдааны тэнцэл, экспорт, импортыг шат дараатай нэмэгдүүлэхээр тооцлоо. Харин валютын нөөцийг 2017 оны төгсгөл гэхэд  1.6 тэрбум, 2018 онд 2.7 тэрбум, 2019 онд 3.5 тэрбум, 2020 онд  3.8 тэрбумд хүргэж нэмэгдүүлсэн байх болно" хэмээлээ.

Татвар нэмнэ, цалин нэмэхгүй

Ингээд төсвийн орлого, зарлага болон концессын тал дээр зохицуулалт хийхээр болжээ. Үүнд:

Төсвийн орлогыг нэмэгдүүлэх хүрээнд доорх 8 арга хэмжээг авч хэрэгжүүлэхээр болжээ. Шатахууны онцгой албан татварыг манай улс өмнө нь хоёр удаа бууруулаад байсан. Энэхүү бууралтыг 2017 оны 7 дугаар сараас болон 2017 оны 10 дугаар сараас хоёр шатлалаар буцаан нэмэгдүүлнэ.  Хувь хүний орлогын татварыг шатлалтайгаар нэмэгдүүлнэ.  Одоогийн нөхцөлд Нийгмийн даатгалын шимтгэлийг ажил олгогч 10 хувийг нь, ажилтан 10 хувийг нь төлдөг байсныг 2018 оноос тус бүр нэг хувиар нэмэгдүүлэх юм.   Суудлын жижиг автомашины насжилтаас хамаараад 3-15 хувиар, мөн цлиндрын багтаамж 4500 1см3 –ээс илүү бол  /насжилт/ 40-250 хувиар татвар нэмэгдүүлнэ.

Архи, тамхи, согтууруулах ундааны онцгой албан татварыг 2018 онд 10 хувиар, 2019 онд 5 хувиар, 2020 онд 5 хувиар нэмэгдүүлнэ.   Хадгаламжийн хүүгийн орлогод 2018 нэгдүгээр сарын нэгнээс татвар ноогдуулах байсныг  наашлуулж, 2017 оны 4 дүгээр сарын 1-нээс татвар оногдуулна.  Одоо 5 хувьтай байгаа импортын тамхинд ноогдох гаалийн албан татварыг 30 хувь болгож өсгөхөөр боллоо.   Татварын орлогын удирдлагыг сайжруулна. Цалинг 2017, 2018 онд нэмэхгүй.

Эм, эмнэлгийн хэрэгслийн худалдан авалтыг нэгдсэн тендерээр явуулж, өртөгийг 10 хувиар бууруулна.м  Тэтгэвэрт гарах насыг нэмэгдүүлэх, тодруулбал 2026 оноос эрэгтэй 65 нас, 2036 оноос эмэгтэй 65 насанд тэтгэвэрт гардаг болна.  Хүүхдийн мөнгийг зөвхөн зорилтот бүлэгт олгох үүднээс одоогийн түвшинд 60 хувьд нь хүүхдийн мөнгө олгодог байсныг  40 хувь болгон багасгана. Гэхдээ бууралттай холбоотой үлдэж байгаа мөнгийг хоолны талон хэлбэрээр олгоно. Нийгмийн халамжийг давхцуулахгүй.  50 тэрбум төгрөг шаардагдаж байсан Цэргийн албан хаагчийн эрхзүйн  байдлыг хангах хуулийг хүчингүйд тооцно.  Өөрөөр хэлбэл тус хуулинд цэргийн албан хаагчдад төрөөс орон сууцаар хангах эсвэл орон сууцны түрээсийг төрөөс хариуцна гэснийг хүчингүй болгоно.

Концессын тухайд одоо байгуулсан концессын гэрээнд хөндлөнгийн аудит оруулж, дараа онд нөхөн төлбөр олгоно.  Төсөв хэлэлцэх үед УИХ зардлыг нэмэгдүүлэхгүй. Хэрэв зардал нэмэгдүүлэх болвол өөр нэг зардлыг хасах бөгөөд төсвийн зөвлөлийг байгуулах гэсэн чиглэлүүд дээр тогтжээ.

Энэ удаагийн хөтөлбөрөөр өмнөхөөсөө 20 дахин их хэмжээний санхүүжилт орж ирнэ

 ОУВС-гийн Ажлын хэсгийн ахлагч Коши Матай:

-2009 онд хэрэгжиж байсан ОУВС-ийн хөтөлбөрийн хүрээнд Монгол Улс 300 сая ам.доллар хүрэхгүй хэмжээний санхүүжилт авч байсан бол түүнээс 20 дахин их хэмжээний санхүүжилт энэ удаагийн хөтөлбөрөөр орж ирнэ. Монгол Улстай Өргөтгөсөн санхүүжилтийн хөтөлбөр хэрэгжүүлэхээр тохиролцоонд хүрлээ. Хөтөлбөр нь 3 жилийн хугацаатай хэрэгжинэ. ОУВС-аас хэрэгжүүлдэг зээлийн хөтөлбөрүүд дундаа том байр суурь эзэлдэг.

ОУВС-аас 440 сая ам.долларын санхүүжилт үзүүлнэ. Үүнээс гадна Япон, Солонгос, Азийн хөгжлийн банк, Дэлхийн банк гэх мэт хоёр талт болон олон талт доноруудаас нийт 3 тэрбум ам.долларын санхүүжилт авах нөхцөл бүрдсэн.  Түүнээс гадна БНХАУ-ын Ардын банкнаас Монголбанкинд нээсэн байгаа юаны своп шугамын хугацааг дор хаяж 3 жилээр сунгах боломжтой. Хөтөлбөрийн хүрээнд 5,5 тэрбум ам.долларын санхүүжилт туслалцаа дэмжлэг хэлбэрээр орж ирнэ.

Өнөөдрийн зарлаж байгаа тохиролцоо бол ОУВС-ийн ажлын хэсгийн түвшинд хүрсэн тохиролцоо. Энэхүү тохиролцоог баталгаажуулахын тулд юуны түрүүнд санхүүжилт өгөхөө мэдэгдсэн олон талт болон хоёр талт байгууллагуудаас албан ёсны баталгаа гаргуулах ёстой. 

Монгол Улсын Засгийн газрын зүгээс урьдчилсан 3 арга хэмжээ авах ёстой. Нэгдүгээрт, Монгол Улсын 2017 оны төсөвт тодотгол оруулна.  Хоёрдугаарт, банкны салбарт хийх ёстой үнэлгээний үйл явцыг эхлүүлнэ. Гуравдугаарт, Монголбанкнаас санхүүжүүлдэг төсөвтэй адилтгах үйл ажиллагааг зогсоох гэсэн ажлыг хийх шаардлагатай. Эдгээр шатлал бүхий ажлууд хийгдсэний дараа ОУВС-гийн Захирлуудын зөвлөл хуралдана. Зөвлөл ирэх сард хуралдаад шийдвэрээ гаргана гэж төлөвлөж байна.

Хөгжлийн банкны хуулийг  шинэчилсэн. Хөгжлийн банктай холбоотой нэлээд асуудал үүссэн байсныг үүгээр цэгцэлж, зах зээлийн баримжаатай ажилладаг байгууллага бүрдүүлэхийн төлөө ажиллаж байна.

Дараагийн гарч буй нэг өөрчлөлт бол Монголбанк төсөвтэй холбоотой үйл ажиллагаанд оролцолгүй мөнгөний бодлогын хэрэгжилтэд анхаарлаа хандуулж ажиллах болно. Цаашид Төв банкны хууль, эрх зүйн орчныг илүү боловсронгуй болгох шаардлагатай. Монголбанкнаас банкны салбарыг бэхжүүлэх маш том арга хэмжээ төлөвлөсөн. Юуны түрүүнд банкуудын үйл ажиллагаанд хөндлөнгийн аудит оруулна. Хоёрдугаарт хүндрэлтэй байгаа банкуудыг бэхжүүлэх хэрэгтэй. Үүнтэй зэрэгцээд банкуудын хяналт шалгалттай холбоотой дүрэм журмыг сайжруулах шаардлага үүснэ. Үүний үр дүнд монголын банкууд хүчирхэг болно. Түүнчлэн төсвийн сахилга батыг сайжруулахад чиглэсэн ажлуудыг хийхээр төлөвлөж байна.

Богино хугацаанд хүндрэл гарах нь гарцаагүй. Гэхдээ дунд болон урт хугацаанд Монгол Улсын эдийн засаг сэргэж, гадаад валютын нөөц нэмэгдэнэ.  Түүнээс гадна өрийн хэмжээ буурах болно хэмээлээ.

Мэдээлэл хийсний дараа тэд сэтгүүлчдийн сонирхсон асуултад хариулсан юм.

-УИХ-аас  баталсан халамжийн чанартай хуулиуд  яаж хэрэгжих вэ?

Сангийн сайд Б.Чойжилсүрэн:

-Нийгмийн халамжийг танахыг Засгийн газар, ОУВС аль аль урьтал болгоогүй. Насны хишгийн мөнгийг үргэлжлүүлэн олгоно. “Цалинтай ээж” хөтөлбөрийг үргэлжлүүлнэ. Төрийн албан хаагчид тэтгэвэрт гарахад олгодог нэг удаагийн тэтгэмжийн хугацааг 36 сараар хэвээр нь мөрдөнө. ХАА-н салбарын дэмжлэгийг үргэлжлүүлэн олгоно. НӨАТ-ыг 13 хувь болгох гэж байсныг 10 хувьд нь авч үлдэхээр тохиролцоонд хүрсэн.

-Их хэмжээний валют гадагш гаргахгүй гэж байна. Ирэх сард төлөх 580 сая ам.долларын зээлийн төлөлтийг хэрхэн хийх бол?

-Хөтөлбөр хэрэгжих 3 жилийн хугацаанд гурван том бондын эргэн төлөлт хийнэ. Эхлээд 580 сая ам.доллар буюу “Евро" бонд, хоёрдугаарт 2018 оны 1 дүгээр сарын 5-нд төлөх “Чингис бонд”-ын эхний 500 сая ам.доллар, гуравдугаарт 1 тэрбум юаньтай тэнцэх “Дим сам бонд”-ын төлөлт хийх юм.  580 сая ам.долларын бонд бол Засгийн газрын бонд биш. Хөгжлийн банкны бонд. Энэ бондыг тодорхой бондоор сольж, төлбөрийг хийхээр болсон. Засгийн газрын мөрийн хөтөлбөрийн хэдэн хувь нь зогсоно гэсэн тооцоолол гаргаагүй.

-ОУВС-гаас  санхүүжилт ямар шатлалаар орж ирэх вэ?

ОУВС-гийн ажлын хэсгийн ахлагч Коши Матай:

-ОУВС нь санхүүжилтийг нэг дор хийдэггүй. Хөтөлбөрийн хүрээнд тусгасан арга хэмжээ хэр үр дүнтэй хэрэгжсэнээс хамаарч санхүүжүүлтүүд хуваарийн дагуу хийгдэх болно. Өөрөөр хэлбэл, хөтөлбөр хэрэгжих гурван жилийн хугацаанд санхүүжилт тодорхой шатлалаар орж ирнэ. ОУВС-гийн хувьд үнэлгээгээ 3 сараар хийнэ. Зээлийн хүү хөвөгч хүүгээр бодогдоно. Гэхдээ 2-иос илүүгүй байх юм. Энэ хөтөлбөр нь “Стэнд бай” хөтөлбөртэй харьцуулвал төлөлтийг 10 жилийн хугацаанд хийх боломжтойгоороо давуу талтай.

-Татвар нэмснээр төсвийн орлого хэрхэн нэмэгдэх вэ?

Сангийн сайд Б.Чойжилсүрэн:

-Татвар нэмснээр 2017 онд 203.4 тэрбум, 2018 онд 476.1 тэрбум, 2019 онд 497.9 тэрбум төгрөгийг төсөвт төвлөрүүлнэ. Хүүхдийн мөнгийг 60 хувьд нь бэлнээр, 40 хувьд нь 2019 оноос нөхөн олгохоор шийдвэрлэсэн байсан. Нөхөн олгохоо боль. Одоо хүүхдийн мөнгө авч байгаа 60 хувийг 40 болго. Хэмнэлт гарсан 20 хувьд хоолны талон өг гэсэн бодлого хэрэгжинэ. Гэхдээ хөтөлбөр хэрэгжсэнээр 2017 оны төгсгөл, 2018 оны эхэн гэхэд хувийн хэвшлийнхний нөхцөл их сайжирна.

-Сангийн яам төсвийн тодотголоо хэзээ өргөн барих вэ?

-Сангийн яам ирэх долоо хоногийн лхагва гарагт хуралдах Засгийн газрын ээлжит хуралдаанаар төсвийн тодотголын асуудлыг оруулна. Ээлжит бус чуулган зарлах эсэхийг УИХ-ын удирдлага шийднэ.

-Тэтгэврийн насыг нэмэх тухайд ямар тайлбар өгөх вэ?

-Тэтгэврийн сан асар их алдагдалтай болсон. Хоёрдугаарт насжилт уртасч байгаа болохоор тэтгэврийн насыг нэмсэн.

-Хөтөлбөр хатуу шаардлагатай байна. Улс төрийн тогтворгүй байдал үүсэх юм биш үү?

 -Хөтөлбөр амжилттай хэрэгжих эсэх нь биднээс хамаарна. Улстөрийн нөхцөл байдал гайгүй биз дээ. Энэ тал дээр тодорхой байр суурь илэрхийлэх хэрэггүй гэж бодож байна.

Н.Энх