Энэ оны эхний хагас жилд Иргэний хэргийн анхан шатны шүүхийн хянан шийдвэрлэсэн хэргийн 9.8 хувь нь Гэр бүлийн тухай хуулиар хянан шийдвэрлэсэн хэрэг байна. Гэр бүлийн тухай хуулиар хянан шийдвэрлэсэн хэргийн 58.3 (1229 хэрэг) хувийг гэрлэлт цуцалсан шийдвэр эзэлжээ. Гэрлэлт цуцлах шийдвэр 58 хувийг эзэлсэн ч эвлэрүүлэн зуучлалын амжилт өссөн эерэг дүн гарсан байна.

Манай Улс эвлэрүүлэн зуучлалын тухай хуулийг 2013 оны 4 дүгээр сарын 15-ны өдөр баталж дагаж мөрдөж эхэлсэн. Эвлэрүүлэн зуучлалын тухай хууль батлагдснаар гэрлэлт цуцлах хэргийг шүүх шийдвэрлэхээс өмнө нь эвлэрүүлэн зуучлалд заавал очих ёстой. Харин гэрлэгчид бие биенээ байнгын хүчирхийлэлд байлгадаг, тэр нь амь нас, хүүхдийн эрүүл мэндэд нөлөөтэй нь нотлогдвол эвлэрүүлэн зуучлагчид очихгүй шууд шүүхээр шийдэгдэх заалт хэрэгжсэн.

Харин хүчирхийлэл үйлддэггүй бол гэр бүлийг эвлэрүүлье, нэг айлыг ч гэсэн элэг бүтэн байлгая гэсэн төрийн бодлого хэрэгжиж эхэлсэн. Төрийн бодлогоор эвлэрүүлэн зуучлагч ажиллаж байгаа нь тодорхой үр дүнд хүрч байгаа нь энэ оны эхний хагас жилийн статистик мэдээллээс харагдаж байна.  

Тухайлбал эвлэрүүлэн зуучлалын амжилт 2019 оны эхний хагас жилд 0.2 хувиар өсчээ. Шүүх дэх эвлэрүүлэн зуучлал 6210 өргөдлийг шийдвэрлэж 4579 буюу 73.7 хувьд нь эвлэрэл амжилттай болж, 1631 буюу 26.3 хувьд нь эвлэрэл амжилтгүй болсон байна. Үүнээс 1468 гэр бүлийн эрх зүйн маргаанд 193 өргөдөл буюу 13.1 хувь нь эвлэрэл амжилттай болж, 1275 өргөдөл буюу 86.9 хувь нь эвлэрүүлэн зуучлах ажиллагаа амжилтгүй явагдсан байна.

Нийт амжилттай болсон эвлэрүүлэн зуучлах ажиллагааны 391 нь 2 ба түүнээс дээш уулзалтаар эвлэрчээ.

Олон улсын жишээ татвал Австралид салсан ч сэтгэл хангалуун үлдсэн буюу хэн, хэн нь хүлээн зөвшөөрсөн хэлэлцэл хийгээд шүүхээр батлуулахыг амжилт гэж үздэг байна. Харин манайд гэр бүл эвлэрснийг амжилт гэж үздэг.

Австрали улсын шүүх дэх эвлэрүүлэн зуучлагч, хуульч, сэтгэл зүйч Катерин Жонсон Монголд ажиллах хугацаандаа салалтын шалтгааныг “Монголын залуучууд материаллаг сонирхол ихтэй. Материаллаг сонирхол, өөрийнх нь боломж хоёр нийлэхгүйгээс зөрчил үүсдэг. Зөрчлөө шийддэг гэр бүлийн боловсрол, хүнтэй харилцах чадварт сураагүй байна. Энэ бол салалтын үндсэн шалтгаан гэж ойлгосон. Нийгэмд нөлөөллийн ажил маш чухал. Соён гэгээрүүлэх, урьдчилан сэргийлэх ажлаа чухалчлах шаардлагатай юм байна гэж ойлгосон. Хүмүүсийн хувьд харилцаа, гэр бүлийн үнэ цэнэ, зөв хүмүүжлийг хүүхдүүддээ суулгаж, ухамсарт нь нөлөөлөх хэрэгтэй” хэмээн дүгнэсэн юм.

Гэр бүлийн тухай хуулийн зохицуулалтаар шүүхэд харьяалуулсан гэрлэлт цуцлах, хүүхдийн эцэг эхийг тогтоох, эцэг эх байх эрхийг хязгаарлах, хасах, хүүхдийн тэтгэлэг тогтоох, үрчлэлтийг хүчингүйд тооцох, асран хамгаалагч харгалзан дэмжигчийг тогтоосныг хүчингүйд тооцох, гэрлэлт цуцалсныг сэргээх зэрэг олон хэрэг маргааныг шүүх шийддэг. Статистик мэдээнээс үзэхэд гэрлэлт цуцлах хэрэг нь нийт гэр бүлийн маргааны 58 хувийг эзэлж байна гэсэн дүн гарсан. Тэгэхээр гэрлэлт цуцлах маргаан дийлэх хувийг эзэлж байна гэсэн үг.

Гэрлэлт цуцлах шалтгааныг шүүх тогтоох ёстой. Шалтгааныг нь харгалзаж үзээд гэрлэгчдийг эвлэрүүлэх үү, эвлэрүүлсэн нь хүүхдийн эрх ашигт нөлөөлөх үү, гэр бүлийн бусад гишүүдийн эрх ашгийг хөндөх үү зэрэг бүх асуудлыг цогцод нь авч үздэг байна.

Шүүх шаардлагатай гэж үзвэл хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагааг гурван сар хүртэл хугацаагаар түдгэлзүүлж гэрлэгчдийг эвлэрүүлэх арга хэмжээг эвлэрүүлэн зуучлагчаар дамжуулан хэрэгжүүлнэ. Гэрлэгчид энэ хугацаанд эвлэрээгүй бол шүүхийн шийдвэрт заасан хугацаа дуусмагц шүүх гэрлэлтийг цуцалдаг.

Г.Сүрэн