
Цөөн биш тулгамдсан асуудалтай нүүрсний салбарынхан чуулахдаа 2011-2012 оны өвөлжилтийн бэлтгэл ажлыг голчлон хэлэлцжээ. Цаг үеийн болохоор хэлэлцэхээс ч яахав. Сценарийн дагуу салбарын сайд нь мэндчилгээ дэвшүүлээд зогсохгүй нүүрсний салбарынхны бэрхшээлийг биечлэн сонсох байсан ч ирээгүй, АМГ-ын дарга Д.Батхуяг нээлт хийх байсан ч мөн оролцоогүй тус зөвлөлгөөнөөс нүүрсний аж үйлдвэрийн салбарын тулгамдсан асуудлуудыг төр засгийн шийдвэрлэх түвшинд оруулахаар Эрдэс баялаг, эрчим хүчний дэд сайд А.Ариунсангаар удирдуулсан ажлын хэсэг байгуулсан нь таатай мэдээ юм. Гэхдээ Ажлын хэсгүүд хэд хэдээрээ байгуулагдаад хийж гавьсан үр дүн нь бүрхэг байдаг тул тэгээд юу өөрчилж чадах юм бэ гэсэн асуулт дагах юм.
Ажлын хэсэгт нь ЭБЭХЯ-ны ТБГ-ын дарга А.Эрдэнэпүрэв, АМГ-ын Нүүрс судалгааны хэлтсийн дарга С.Алтанхуяг, “Багануур” ХК-ийн гүйцэтгэх захирал Мэргэнбаатар, “Шивээ-Овоо” компанийн гүйцэтгэх захирал Х.Балсандорж, “Адуунчулуун” ХХК-ийн захирал Д.Шатар, Монгол нүүрс ассоциацийн гүйцэтгэх захирал Т.Наран, “Шарын Гол” ХК-ийн захирал С.Насанбат, Уул Уурхайн Хүрээлэнгийн захирал Пүрэвтогтох, эрдэмтэн н.Жаргалсайхан нарын эрхмүүд орж ажиллахаар болсоноос харахад хэн хэндээ шаардлага тавиад явахуйц төвшний харагдаад байгаа.
Зөвлөгөөнөөр голчлон хэлэлцсэн 2011-2012 оны өвөлжилтийн бэлтгэл ажлын хүрээнд Дулааны цахилгаан станцуудад нүүрс нийлүүлдэг Багануур, Шивээ-Овоо, Шарын гол, Адуунчулууны уурхайн нүүрс нийлүүлэлтийн гэрээ 103,8 хувийн биелэлттэй, авахад болон нээсэн нүүрсний нөөц 1,6 сая тн. Салбарын өвөлжилтийн бэлтгэл ажил 90,9 хувийн биелэлттэй. Эрчим хүчний нүүрс нийлүүлэх уурхайнууд болон ДЦС-уудын хооронд хуримтлагдсан өр авлага энэ онд 50 орчим хувиар буурч 11.4 тэрбум төгрөг болсон талаар мэдээлсэн.
Гэхдээ дээрх ажлын хэсэгт багтсан компаниудын удирдлагууд нүүрсний үнийг чөлөөлөх ёстой гэсэн шаардлагаа лавшруулан тавих нь мэдээж юм. Зах зээлийн горимын дагуу чөлөөлж байж ирэх олон өвлүүдийг угтаж дийлнэ гэж буй.
Мөн зөвлөгөөнөөр нүүрсний аж үйлдвэрийн салбарын бүтээн байгуулалтын талаар хэлэлцсэн нь энэ удаагийн зөвлөлгөөний нэгэн онцлог боллоо хэмээн зохион байгуулагчид нь онцолж байв. Салбарын дэд сайдын хэлдэгчлэн хуралдаж, зөвлөлдөөд тэгж амархан шийдвэрлэгдэх асуудлууд биш, шийдвэрлэхийн тулд хэлэлцдэг ээлжит зөвлөгөөний дараа нүүрс үйлдвэрлэгчид буюу экспортлогчид сэтгэл дундуур үлддэг жишиг хадгалагдлаа. Хувийн хэвшлийн нүүрс үйлдвэрлэгчдэд тулгарч ирсэн бэрхшээлүүд хэвээр байгаа гэж байна.
Тухайлбал, хувийн хэвшлийнхэн нөөц ашигласны төлбөр гэж таван хувийн татвар төлөхдөө Хятадын Засгийн газраас тогтоосон үнээр тооцож төлдөг гэсэн гомдол нь мөд шийдэгдэхгүй дүр зурагтай. Засгийн газрын 2007 оны дөрөвдүгээр сарын 4-ний өдөр “Биржийн нэр зарлах тухай” 88 дугаар тогтоол гарснаар бүх төрлийн нүүрсний борлуулалтын үнэлгээг тооцохдоо тухайн сард БНХАУ-ын нүүрсний үйлдвэрлэлийн талаарх мэдээлэл бүхий албан ёсны сэтгүүлд (China coal weekly, www.coalworld.net) нийтлэгдсэн үнийн жишгийг харгалзан сар бүр тогтоож байхаар болсон. БНХАУ-ын сэтгүүлд нийтлэгддэг үнэ нь тус улсын Засгаас тогтоосон үнэ. Сoalworld.net цахим хуудас дээр гаргасан нүүрсний үнэд тээврийн зардал, Хятадын Засгийн газраас тогтоосон 17 хувийн НӨАТ ба нүүрс боловсруулсан өртөг шингэсэн байдаг байтал, Монгол Улсын Засгийн газар Хятадын тал найр тавин, хувийн хэвшлийнхнийг хохироосон байдлаар шийдвэрлэсээр байгаад бухимдаж байгаа юм.
Мэдсээр байж Хятадын талын олон зардлуудыг тэдний нуруунд үүрүүлж байгаад эсэргүүцэлтэй хандаж буйгаа хэлдэг ч, салбарын яам болоод газрын зүгээс хүлээн авдаггүй хэвээр байна гэсэн зүйл мөн л энэ зөвлөгөөний дараа яригдаж байна.
СЭТГЭГДЭЛ БИЧИХ