Сүүлийн үед зарим сайтуудыг оюуны өмчид ноцтой халдсан хэргээр хааж, битүүхэндээ цахим ертөнцөд өөр хоорондоо “зөрчилдөөн” явагдав. Мэдээллийн, залуучуудын тодотголтой Залуу.ком сайтын үйл ажиллагааг Шударга өрсөлдөөн хэрэглэгчийн төлөөх газраас хаасан нь цахим ертөнцийнхний анхаарлыг тийш нь хандуулахад хүрсэн юм. Шалтгаан нь энэ төрлийн үйл ажиллагаа явуулдаг томоохон мэдээллийн сайтууд оюуны өмч хулгайлсан гэж гомдол өгснөөр тус сайтыг хаах үндэслэл болсон билээ. Монголд үйл ажиллагаа явуулж буй цахим мэдээлэл өөрөө маш ихээр зөвшөөрөлгүй хулгайлагдаж, үүнд хяналт тавих шинэ орчин хэрэгтэй байгааг “Залуу.сом”-ыг хаасан явдал харууллаа. Цахим мэдээллийн түгээгчид, сайтын үйл ажиллагаа явуулж буй хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэлд дохио өгсөн үйл явдал байлаа. Мэдээллийн цахим хуудас нь сонин, телевизүүдээс онцлогтой тал бий. Мэдээллийг хурдан шуурхай, өнгө зургийн хамт дэлхийн өнцөг булан бүрт хүргэдгээрээ онцлог. Тав, 10-хан минутын өмнө болсон үйл явдлыг дэлхий дахинд интернэтээр түгээчихэж байгаа юм. Манай улсад энэ төрлийн мэдээллийн цахим хуудас хэвлэлийн салбарт үй олноороо үйл ажиллагаа явуулж байна. Цөөнгүй хэсэг нь хэвлэл мэдээллийн салбарт бизнесийн үйл ажиллагаа явуулдаг. Тэдний олонх нь нэгээс нөгөөд хуулбарлах замаар амь тээдэг, бусдын хийсэн бүтээлийг хулгайлаад авчихдаг сайтын үйл ажиллагаа эрхлэгчид байгааг бид бүгд мэдэх билээ. Даяарчлагдсан, мэдээллийн хаус байдалд орсон, манайх шиг жижигхэн зах зээл дээр өрсөлдөж буй хэвлэлийнхэнд энэ нь өөрөө хамгийн их аюултай ажээ. Сэтгүүлчдийн цаг мөнгө, хөдөлмөрөө зарцуулан байж олсон бүтээлийг хэдхэн секундэнд хуулбарлан авч өөрийн цахим хуудаст нийтэлчихдэг үзэгдэл өнөөдөр цахим хэвлэлийн салбарт хүчээ авлаа. Гэрээсээ, өрөөний үзүүрт ганц компьютер тавиад сайт ажиллуулдаг, түүнийгээ хэвлэл мэдээллийн редакци, хэвлэлийн байгууллага мэтээр ойлгож, бусдын бүтээлийг хуулбарлах ажил гол төлөв явуулдаг бусармаг үйлдэл газар аваад хэдийнээ дасан зохицжээ. Төрийн ордонд нэвтрэх сэтгүүлчийн үнэмлэхгүй хэвлэл мэдээллийн байгууллага ордноос мэдээ мэдээлэл бэлтгэж, сурвалжлага ярилцлага гаргаж, тэр ч байтугай байнгын хороо, ажлын хэсгийн хуралдааныг шууд дамжуулан хүргэж байгаа нь хачирхалтай. Энэ бол “шар бор” сайтуудын оюуны өмчид халдаж буйн томоохон нотолгоо юм. Дээр дурьдсанчлан жижигхэн зах зээлтэй оронд энэ мэт явуургүй ажиллагаа нь цахим сэтгүүл зүйн салбарыг доош татах нь гарцаагүй. Татсаар ч байна. Өнөөдөр цахим хуудсууд тооноос чанарт шилжихгүй бол нуран унахад ойрхон байгаа юм.

Энэ нь шинээр гарч ирж буй цахим хуудсуудыг хаан боогдуулах, хавчин дарах гэсэн оролдлого хэрхэвч биш гэдгийг ойлгоорой. Хамгийн гол нь шинээр байгуулагдах цахим хуудас, одоо үйл ажиллагаа явуулж буй сайтуудад тодорхой цензур хэрэгтэй болжээ. Үнэхээр хэвлэл мэдээлэл, сэтгүүл зүйн салбарт өрсөлдөхөөр орж ирж буй бол боловсон хүчин, мэргэжлийн баг талаас нь авч үзмээр байна. Телевиз сонин байгуулахад холбогдох байгууллагаас зөвшөөрөл авдаг шиг, сайтын үйл ажиллагаа эрхлэх сонирхолтой хуулийн этгээдэд ч тийм цензур тавимаар байна. Одоо үйл ажиллагаа явуулж буй сайтуудыг шинээр бүртгэх ч шаардлага байгаа юм.

Манайд цөөн тооны тоож болохоор мэдээллийн сайтууд байна. News.mn Olloo.mn, Gogo.mn, Shuud.mn болон сүүлд нээгдсэн Time.mn, 24tsag.mn, Chuhal.mn гэх зэрэг. Энэ дотроо мэдээллийн бааз суурь, боловсон хүчин, олон нийтэд чанартай мэдээлэл олгодгоороо News.mn толгой цохиж буйг хэвлэлийнхэн төдийгүй, уншигчид мэднэ. Цахим сэтгүүл зүй, сайт гэхээр дан ганц сэтгүүлчдийн баг ч биш юм. Мэдээлэл технологийн бүхэл бүтэн баг ажиллах шаардлагатай болдог. Тэгж байж сайтын үйл ажиллагаа доголдолгүй, сайн ажиллах боломжоор хангагддаг. Тийм учраас сэтгүүлч, мэдээлэл технологийн хосолсон багтай, боловсон хүчинтэй байх гээд олон талаас нь хардаг, үйл ажиллагаа явуулахад нь анхаарал хандуулж хяналт шалгалт хийдэг баймаар байна. Өнөөдөр манайд хэн дуртай нь хэвлэлийн салбарт сайт байгуулдаг, домайн нэр авдаг үзэгдлийг халах шаардлагатай болжээ. Хааж, боолоо, хэвлэлийн эрх чөлөөнд халдлаа гэх ташаа мэдээлэл, санаатайгаар явуулж буй үзэгдэл ажиглагдана лээ. Оюуны өмч, бусдын бүтээлийг хуулбарласных нь төлөө үйл ажиллагааг нь зогсоох нэг хэрэг, хэвлэлийн эрх чөлөөнд нь халдана гэдэг тэс өөр ойлголт юм. Сонин, сэтгүүлийн хүчтэй, чанартай нь байр сууриа эзэлж, муу нь зах зээлээс арчигддаг бол, цахим хуудсуудын хувьд тийм биш байх талтай аж. Сонинууд нэгэн зэрэг хэвлэлтэнд гардаг гэдэг утгаараа биесээсээ хуулах үзэгдэл байхгүй. Харин сайтын хувьд хэдхэн секундын өмнө гарсан мэдээллийг хуулаад тавьчихдаг. Тэгээд ч хөрөнгө мөнгө бага зарцуулдаг тул нэг, хоёр хүн цахим хуудас ажиллуулж амиа зогоож, хэвлэлийн үнэ цэнийг унагаадаг нь бусад хэвлэлийн салбараас онцлогтой юм байна. Олон байснаараа уг нь өрсөлдөх, мэдээллийг түргэн шуурхай хүргэх, уншигч олон мэдээллийг нэг өнцгөөс бус олон талаас нь харах сайн талтай. Цахим хуудсуудын хувьд шударга өрсөлдөнө гэдэг нь тун төвөгтэй ажээ. Тийм учраас цахим хуудсуудад хяналт, ёс зүйтэй ажиллах, тооноос чанарт шилжих цаг ирснийг онцлох байна. Бие биесээ мөлждөг, сэтгүүлзүйн нэр хүндийг унагах нь сэтгүүлчид, хэвлэлийн салбарынхан бидэнд л муу нөлөөтэй. Шинэ тутам хөгжиж буй цахим сэтгүүл зүй үнэ цэнээ алдана. Үүнийг сэтгүүлчид бид өөрсдөө таслан зогсоох учиртай. Т.АМУР Оллоо.мн