Нийслэлийн удирдлагаас юм уу даа, иргэдийн дунд дугаарын хязгаарлалтын талаар санал асуулга явуулсан ба урьдчилсан дүн нь бараг гараад байгаа гэнэ. Одоогийн байдлаар санал өгсөн иргэдийн 60-70 орчим хувь нь дугаарын хязгаарлалтын эсрэг саналаа өгсөн буюу хуучнаараа бөглөрч явья гэжээ.

Өөрийн  унаа машинтай хэрнээ түүнийгээ унаж чадахгүй, хүүхдээ тэвэрч хүйтэнд бээрч зогсох алба уу гэж бухимдах иргэн  байгаа бол хэн нь ч явж чадахгүй бөглөрч, цаг ажлаа алдаж байхаар  ээлжлээд ганц өдөр зогсох нь дээр гэсэн байр суурьтай иргэд ч бий. Тоон хэлээр шүүж үзвэл 470444 га талбай бүхий нутаг дэвсгэртэй дөрвөн уулын дундах хотод 1 сая 300 мянган хүн  амьдарч байна гэж гарч байна. Энэ нь нийт хүн амын 44 хувь нь хотдоо оволзож байгаа ба нягтаршилаараа авч үзвэл квадрат километр зайд 250 хүн багталцах хэрэгтэй болоод байгаа хэрэг. Үүн дээр нийслэлд хүн бүр шахуу автомашин унаж түүнийгээ хөдөлгөснөөр багталцах зайгаа улам давчдуулж байгаа гэхэд болно.

Нийслэлийн нийт тээврийн хэрэгслийн дийлэнх буюу 80 хувийг хувийн өмчийн автомашин эзэлж байгаа гэнэ. Үүний 62.5 хувь нь суудлынх бол 13.4 хувь нь ачааны  3.8 хувь нь автобус, үлдэх 0.3 хувь нь тусгай зориулалтын автомашин байна. Гэтэл өдөр бүр шинээр 86 авто машин (суудлын 50 авто машин) нэмэгддэг гэвэл сард 150 машин түгжрээнд нэмэгдэж байна гэсэн үг. Гэсэн ч энэ бүхэн хамаагүй, машинаа унаад таг гацах хүртэл нь яваад л байя гэж 60 хувь саналаа өгсөн бололтой.

Тулсан ажилтай, яарсан сандарсан үед машин хөдлөхгүй, хүн царайчилж явах сайхан зүйл биш. Тэр тусмаа нийтийн тээвэр, такси унаа хүрэлцээгүй манай нийслэлд  хүүхэд хөгшдөө зөөхөөс эхлээд алба амины ажлаа амжуулахад унаагүй нэг өдөр байтугай нэг цаг зогсох ч хэцүү болдог. Яг одоо өвлийн хахир хайруу энэ цаг үед бол бүр ч хэцүү. Тэгэхээр юу ч болсон, яаж ч бөглөрсөн бензинээ шатаагаад,  машинаа халаагаад хөдөлж байсан нь дээр гэсэн сонголтыг хийж байгаа олонхийн саналд нийслэлийн удирдлага хүндэтгэлтэй хандах биз.

Гэхдээ дугаар хязгаарлалтыг цуцлаад үнэхээр ачаалал ихсэж бөглөө хэрээс хэтэрвэл эргэн харж, дахин хэлэлцэж шийдвэр гаргах бол нээлттэй байгаа.

Төр ингээд олонхийн саналаар хязгаарлалтыг зогсоочихно гэж бодьё. Харин зөрүүлээд замын бөглөөг багасгах нэмэлт зохицуулалт хийх шуурхай ажил, арга хэмжээнүүдийг сайн хэрэгжүүлэхэд анхаарах хэрэгтэй болно. Өдөрт замын ачааллаар бөглөрөхийн хажуугаар зохиомол  бөглөрөө үүсгэж байгаа нөхцөл байдлын  талаар иргэд жолооч нарт сурталчилж таниулах ажилд санаа тавьж, хөрөнгө хаяж өгөөсэй гэж хүсэх байна. Нэг явган зорчигч улаан гэрлээр гүйснээс хөдөлгөөнд ямар саад төвөг учирч, бөглөрөө үүсч  байгаа талаар дүрстэй тооцоололтой, бодит байдал дээр харуулсан, иргэдийн ой тоонд нь ортол харуулсан сурталчилгаа хийх хэрэгтэй юм. Намар, өвөлдөө оюутнууд хөдөө орон нутгаас их ирж энэ нь замын хөдөлгөөний ачаалалд зохих нөлөө үзүүлдэг.

Гар утсаар ярингаа, месеж бичингээ улаан гэрлээр гарц руу яваад орчихож байгаа хэнэггүй нөхдүүд ямар эрсдэл дагуулж хэчнээн олон жолоочийн уур эгдүүцэл хараал зүхлийг барж, уулзвараар нэвтрээд явчих байсан хэдэн машиныг ухраан гацааж байгаагаа мэддэг бол нэг гүйнэ, хоёр дахь удаагаа гүйхгүй байж мэдэх л юм.

Машин барихдаа сайн дадаагүй, өөртөө тийм их итгэлтэй биш бол өвлийн энэ их хальтиргаатай замд, ид ачааллын үед замын хөдөлгөөнд машинтайгаа оролцохоос зайлхийхийг санал болгож, телевиз радио, хэвлэлээр яагаад ярихгүй байна. Би л хувьдаа ийм агуулга санаа бүхий сурталчилгаа үзсэнгүй.

Уулзвараар хулгана барих гэж байгаа мэт мярааж, гэтэн байж дараагийн гэрэл солигдохын өмнөхөн арай гэж ганцаараа нэвтэрч байгаа нэг жолооч ардаа 10 машиныг бөглөөнд оруулж орхиж байгаа юм. Үүний үр дагаварт бусаддаа бухимдал стресс үүсгэж байгаагаа ойлгодогүй ч байж болох юм.

Нийт ачаалал бөглөөний багагүй хувь нь зохиомол бөглөө буюу хувь хүн, жолоочийн соёлгүй, бүдүүлэг байдал мөн дадалгүй, ур чадваргүй  зэргээс үүдэж байгаа. Уулзварууд дээр ногоон гэрэл асах хооронд нэвтрэн өнгөрөх хугацааг ганцхан өөрт нь зориулж өгсөн минут гэж санаатай эндүүрдэг, хувиа бодсон жолооч нар дэндүү их байгаа санагддаг.

Тавин машин уулзвар дээр цуварч зогсон ногоон гэрлээ хүлээж байхад нэг асалтаар 6-10 машин нэвтрэн өнгөрч байгаа харагддаг. Гэтэл зарим нэг нь хэт удаан нэвтэрч байгаагаас нэг асалтаар орох бүх машин дараагийн гэрлээ хүлээж, дор хаяж 3-5 минут  дахин зогсож, өнөөх хөдөлж ядсан машиныг харааж зүхэн нервээ барна.

Хөдөлгөөний соёл, бие биеэ хүндлэх гэж бид их л ярьж байна. Харин үүнийг хангаж чадаагүйн нөгөө талд үүсч байгаа чирэгдэл бэрхшээл бухимдлыг хүмүүст мэдрэгдэхээр харуулж, таниулж ярихгүй байх шиг. Жолооч Дулмаа байлаа гэхэд өөрийх нь дадал муутай жолоодлого, удааширлаас болж  ард нь ямар бөглөрөө бухимдал бий болоод байгааг  нэг удаа ТВ-ээр ч юм уу, фейсбүүкээс харвал, маргаашнаас  нь машин барихаасаа түр татгалзах юм уу, энэ байдлаа давтахгүйг хичээх биз. Нэг бол зохицуулагч цагдаа ингэж хөдөлгөөнд саад учруулж байгааг нь сануулж, шаардлагатай бол арга хэмжээ авдаг байх ёстой.

Дугаарын хязгаарлалт үйлчлэхээ больвол хөдөлгөөний ачаалал, бөглөө нэмэгдэнэ. Гэхдээ бид явбал яваад л байх юм. Уулзвар төслөөр хийгдсэн өргөтгөлүүдээр замын бөглөрөө шингэрч байгаа талаар иргэд ам сайтай байгаа. Гэхдээ зам яаж ч олон болж, дээгүүр доогуураа гүүртэй боллоо гээд бид нийтийн хөдөлгөөнд зөвхөн хувиа  бодож оролцохоо болиогүй цагт зам дээр бөглөрсөөр л байх юм. Миний энэ урд байгаа машин явж байж л би араас нь явна. Харин урдуур нь орох гэж бүгд дайрвал хэн нь ч явж чадахгүй гацах юм гэдгийг ойлгоогүйгээсээ бид бөглөрч түгжирч байгаа. Үүн дээр замын хөдөлгөөнд зөв оролцож, эгнээ байрандаа хүлээсэн нь гацаж, дүрэм зөрчиж, урсгал сөрж дайрсан нь цаашаа явчихаад байгаа гажиг жишиг бий болсон нь харагддаг. Энэ бүдүүлэг оролцоог “Микро” гэх машин барьсан дарангуйлагч жолооч нар манлайлж, араас нь хөдөөнөөс шилжиж ирсэн голдуу жолооч банди нар, сайн дурын таксичид дагалдаж байгаа харагддаг. Хэн дүрэм зөрчинө, хэн тэвчээргүй хүндлэлгүй  хөдөлгөөнд оролцоно тэр нөхдүүд маргааш нь машинаа барьж явах эсэх нь эргэлзээтэй болдог хатуу хууль дүрэм, хяналтийн систем үйлчлэхгүй цагт замын хөдөлгөөний соёл ярих нь өрөөсгөл гэдгийг цаг хугацаа харуулаад байна.

Замын бөглөрөө, түгжрээ гэдэг автомашин их болсонд байгаа гэхээсээ бидний нийтийн хөдөлгөөнд хувиа бодож оролцдог, амиа хичээсэн арчаагүй авир, наад захын соёлгүй, хүлээцгүй байдлаас шалтгаалж байгаа гэдгийг хаана хаана л ойлгох ёстой. Эндээс л замын бөглөрөөний бөглөөг мултлах ажил эхлэх ёстой байх даа.

Жоохон хэтрүүлж хэлэхэд бид Чингисийн баатрууд хот балгад эзэлж байгаа мэт замын хөдөлгөөнд оролцож байгаа харагддаг. Морьтон цэргүүд шиг уулгалан дайрч, машин байтугай хүн орох зайгүй чихээд байхаар  хэн нь ч урагшаа явахгүй шүү дээ.

Нэг машин өмнүүрээ оруулж тус буян хий, тэр өдрийн нэг ажил тань нэмж бүтнэ.

П.Баярхүү /тоймч/