УИХ дахь МАН-ын бүлэг өнөөдөр цаг үеийн асуудлаар хэвлэлийн бага хурал зарлаж, УИХ дахь МАН-ын бүлгийн дарга Н.Энхболд, МАН-ын Эрх зүй, аюулгүй байдлын бодлогын газрын дарга Ш.Раднаасэд, УИХ дахь МАН-ын бүлгийн Ажлын албаны дарга Д.Батбаатар, МАН-ын ерөнхий нарийн бичгийн дарга Ж.Мөнхбат нар Төрийн ордонд сэтгүүлчдэд мэдээлэл хийсэн юм.  Энэ үеэр МАН-ын ерөнхий нарийн бичгийн дарга Ж.Мөнхбаттай уулзаж цаг үеийн асуудлаар ярилцсанаа хүргэж байна.

.

-Дорнод аймгийн асуудлыг эхлээд тодруулаач?

-Дорнод аймгийн ИТХ хуралдаж, 2014 оны төсвөө хэлэлцэж байгаа. Дээр нь 2012 онд олонх болсон МАН-ын иргэдийн хурлаас аймгийн Засаг даргад нэр дэвшсэн хүний нэрийг Ерөнхий сайд баталж, батламж гардуулахгүй өнөөдрийг хүрлээ. Шалтгаан нь төрийн албанд гурван жил ажиллаагүй гэсэн. Гэтэл үүнтэй адил Говьсүмбэр, Баянхонгор, Төв аймагт гурав байтугай нэг жил төрийн ажилд ажиллаагүй хүмүүсийг Засаг даргаар батламжилсан. Тэд бол АН-аас сонгогдсон Засаг дарга нар. МАН-ын хүн бол байхгүй байна. Бид за яахав. Нэг хүний нэрнээс болж орон нутаг, ард түмнийг хохироогоод яахав гээд бүлэг дотроо ярилцаад өөр хүнийг сонгоё гээд Дорнод аймгийн МАН-ын бүлгийн дарга н.Мөнхтөрийн нэрийг дэвшүүлье гэж тохирсон. Тэгээд нэрийг нь дэвшүүлээд хуралд оролцох гээд бэлдэж байхад урд орой нь АТГ-аас очоод баривчилсан. Баривчилсан шалтгаан нь гурван хүнд нэг сарын цалин илүү олгосон, оргон зайлахаас сэргийлж 72 цагаар саатууллаа гэсэн. Тэр хүн гэр орондоо амьдарч, Солонгос улсад хүнд хагалгаанд ороод эмчийн хяналтад гэрээр эмчлүүлж байсан. Оргон зайлах ямар ч үндэслэлгүй. Хэрэг нь айхтар ноцтой хэрэг биш. Өмнө нь энэ асуудлаар АТГ-д шалгагдаад хэрэг биш гээд шийдчихсэн асуудал. Гэтэл ийм асуудлаар эрх баригч нар АТГ-ыг гар хөлөө болгож, МАН-аас дараагийн нэр дэвшигч нь гарч ирэх үед нь буцаах үндэслэлтэй “бойкот” тавьж байна. Энэ хүн нь буцаах үндэслэлгүй болохоор батлахаас өөр аргагүй хүн байгаа юм. МАН-аас хүн сонгуулахгүй гэсэн шалтгаанаар эрх баригчдын хийж байгаа ажил л гэж бид харж байгаа. Ийм л нөхцөл байдал үүсээд байна.

Хөвсгөл аймгийн Засаг даргыг батламжлаагүй. Ерөнхий сайд ямар ч тайлбар өгөөгүй хоёр жил болж байна. Хөвсгөл аймагт очсон уулзалтаар Ерөнхий сайд хэлэхдээ “Энэ хүн компанийн захирал. Ашиг сонирхолын зөрчилтэй" гэсэн. Гэтэл дарга байсан хүн ашиг сонирхолын зөрчилтэй гэж байгаа бол эрх баригчдын хичнээн сайд нь ашиг сонирхолын зөрчилтэй гэж ойлгож болохоор байна шүү дээ. Хэдэн сайд нь компанийн захирал билээ. Энэ удаагийн Шинэчлэлийн засгийн газар гээд байгаа нь Олигарх компаниудын засгийн газар юм уу гэж хөдөө орон нутгаар явж байхад иргэд ч асууж байна. Гэтэл Хөвсгөл аймгийн ИТХ-ын МАН-ын бүлэг хуралдаад энэ хүн маань болдоггүй юм бол өөр нэг хүнээ оруулъя гээд ярилцаж байтал урд орой нь товлосон хүнийг маань бас Аудитын газраас нь чамайг шалганаа гэсэн. Өмнө нь аймгийн Халамжийн газрын дарга байсан юм. Энэ мэтчилэн хууль, хүчний байгууллага, хяналт шалгалт, цэрэг цагдааг ашиглах нь арай л хэтэрч байна.

Энэ ямар 1937 он биш дээ. Хуулийг дээдлэх, хууль хэрэгжүүлэх, хууль сахих, тэгш эрхийн зарчмыг хэрэгжүүлэх ёстой ардчилсан нийгэмд амьдарч байна. Энэ зарчмыг хамгийн их ярьдаг улс төрийн хүчин эрх барьж байгаа биз дээ. Говь-Алтай  аймгийн жонхууг хэн үүрэх юм. Ард түмэн нь үүрнэ. Өнөөдөр тэд ирэх оны төсвөө баталж чадахгүй байна. Хамгийн инээдтэй юм гэвэл, ИТХ-ын 35 хүний 18 хүнийх нь бүрэн эрх нь хэрэгжиж хүчин төгөлдөр байхад энэ ИХ чадамжгүй байна гээд 2008-2012 онд аймгийн ИТХ-ын төлөөлөгчдийг цуглуулаад тэд өнөөдөр шийдвэрээ гаргаад явж байна. Орон нутгийнхаа сонгуулийг ирэх онд хийнэ гээд зарлачихсан явж байна. Энэ чинь юу болж байгаа юм. Хуулиараа энэ чинь СЕХ асуудлаа УИХ-д оруулж байж, төсвийг баталсны дараа хурал зарлагддаг. Гэтэл ийм юм болоогүй. Хэрэв орон нутгийн  төсвөөс уг зардлыг гаргах шийдвэр гарах юм бол тэр шийдвэр гаргагч хуулиараа бол шууд шоронд орно. МУ-ын хуулинд  ИТХ-ын бүрэн эрхийн хугацаа дөрвөн жил байна гээд заачихсан. Зургаан жилийн дараа өмнөх ИТХ-ыг хуралдуулаад, эрхийг сэргээгээд Засаг даргыг нь огцруулах асуудал яриад явж байна. Орон нутгийн эрхийг авахын тулд эрх баригчид хүн алахаас буцахгүйдээ тулчихжээ.

.

-Сөрөг хүчний зүгээс одоо юу хийх вэ?

-Сөрөг хүчний зүгээс энэ асуудлаа шийд гэдгийг хугацаатай тавина. Шийдэж чадахгүй бол энэ төр засгийн жонхуу бантан хутгаж, улс эх орноо удирдаж чадахгүй байгаа эрх баригчидтай хариуцлага тооцохоос өөр гарц байхгүй. Энэ асуудлаа МАН сөрөг хүчний хувьд, цөөнхийн байр сууринаас хуулийн дагуу эхлээд оруулна.

_

-Өнгөрсөн хугацаанд болж өнгөрсөн бүхэн АН-ын захиалгатай ажил гэж үзэж байна уу?

-Захиалгагүй гэж яаж үзэх юм бэ. Та нар Өвөрхангайд болсон үйл явдлыг сана. Өнөөдрийг хүртэл хууль, шүүхийн процессийг харахад цаана АН-ын захиалагч нар л байгаа. Ардчилсан нам шүүхийн шийдвэрээр хууль зөрчөөд л, ялагч нь хэн байхав гэхээр АН байна. Одоо энэ өмч, өмчийн асуудлыг ярихаа больё. Лениний музейн асуудлыг орхиё. Яахав МАН ард түмнээ музейтэй болгоход уян хатан байж чадна. Харин энэ орон нутгийн хуулийн дагуу сонгогдсон асуудал руу гар хөлөө дүрж, прокурор, шүүхийн шийдвэр, авилгатай тэмцэх газрынхныг явуулдагаа болиоч ээ. Цаашдаа энэ  янзаар явах юм бол юм ээлжтэй. Өдөр шөнө ээлжилнэ. Хонины ээлж МАН-д ирж магадгүй. Магадгүй биш ирнэ гэдгийг санаарай. Энэ цаг үед АН дахиад энэ жонхуугаа хутгах юм уу. Дахиад энэ  хууль хүчнийхнийг өнөөдөр эрх барьж байгаа шигээ ашиглах юм уу. Энэ асуудлыг ардчилал гэдэг нэрээр имижээ хийдэг улстөрийн хүчин үндсийг нь тавиад байгаа нь эмгэнэлтэй асуудал. Одоо энийгээ болиоч ээ гэж байгаа юм.

_

-Орон нутгаар яваад ирэхэд иргэд аймгийн удирдлагуудтайгаа холбоотой асуудалд ямар байр суурьтай байна?

-Өнөөдөр Ерөнхий сайд УИХ-ын танхимд ч хэлэх юм, зурагтаар гарахдаа ч хэлэх юм. Ард түмний амьдрал сайхан байна. Бүх юм хууль номын дагуу явж байгаа гэж хэлж байна. Үнэхээр шударга байгаад Дорнодын Бадамсүрэнг төрийн албанд хоёр жил алба хашаагүй гэдэг шалтгаанаар томилоогүй юм бол яагаад 2 жил, нэг жил төрийн албанд ажиллагаагүй Говьсүмбэр, Баянхонгор, Төв аймгийн АН-аас сонгогдсон Засаг дарга нар ажлаа хийгээд яваад байна юм. Тэднийгээ огцруул л даа. Үнэхээр эрх ашгийн зөрчилтэй, хувийн компанийн захирал байсан хүн дарга хийж болдоггүй, Хөвсгөлийн Ганболд  Засаг дарга болж болдоггүй юм бол одоо энэ Женкогийн, Ажнайгийн, Фортунагийн, Бриджийн, Бодь-ийн, Голомтын, Залуу монголын сайдуудаа огцруул л даа. Бүгдээрээ ашиг сонирхолын зөрчилтэй л байгаа. Бүгдээрээ захирал байтугай эздүүд нь шүү дээ. Ийм л байна.

_

-Та бүхэнд эрх баригчдын зүгээс ямар нэгэн хариу өгөх юм уу?

-Одоо эдгээр асуудлыг энэ долоо хоногт албан ёсоор тавина. Юу гэж хариулах юм.  Ер нь хариулт нь ойлгомжтой ш тээ. Би бол энэ эрх баригчдыг, дээрээс нь Монгол Улсын Ерөнхий сайдыг Монгол Улсын гавъяат жүжигчин цол авах хэмжээний жүжигчин гэж ойлгож байгаа. Мэдээж тэд нар бид тэгээгүй л гэж хэлнэ. Тэгж байгаа гэдгийг нь ганцхан МАН биш, ард түмэн хэлж байна. Бид хэвлэл мэдээллийнхэнтэй очиж харлаа. Бүгд босоод л хэлж байна.

_

-Гэхдээ энэ бүх нийгмийн сөрөг үзэгдэл, болохгүй бүтэхгүй бүхэн өнгөрсөн хугацаанд  танай нам эрх барьж ирсэн үеэс эхтэй гэж зарим хүмүүс үздэг?

-Манай МАН эрх барьж байх үед хэзээ ч өмнөх дөрвөн жилд нь ажиллаад солигдчихсон ИТХ-ыг дуудаж авчраад эрх чинь хүчин төгөлдөр шүү гэж Засгийн газрын Хэрэг эрхлэх газрын дэд дарга нь албан тоот явуулаад сууж байгаагүй. Манай нам Засаг барьж байхад АН-аас дөрвөн Засаг дарга сонгогдсоноос хэнийг нь ч ялгаварлаж гадуурхаж байгаагүй. Манай нам 45 суудалтай үнэмлэхүй эрх барьж байхдаа АН-ыг “Хамтарсан Засгийн газар”-таа уриад бүх хүмүүсийг нь дэд сайдаар томилж, төрийн нарийнаар, сайдаар, агентлагийн даргаар сонгоод явж байсан. Тэр ч байтугай Улаанбаатар хотдоо Засаг даргын орлогчийн орон тоог бий болгож өгсөн. Тийм учраас энэ бүхнийг МАН эхлүүлээгүй гэдгийг албан ёсоор мэдэгдэж байна.

_

П.Наран