Халх голын дайны ялалтын түүхт 75 жилийн ой энэ онд тохиож буй. Ойн  хүрээнд  Халх голын дайнд оролцож байсан ахмад дайчдынхаа гавьяаг алдаршуулах ажлыг аймаг, сум, нийслэл, дүүргийн хэмжээнд зохион байгуулсан билээ. Мөн “Дайчин нөхөрлөлийн замаар” нэртэй  Монгол-Орос залуусын тойрон аялалыг зохион байгуулсан юм. Батлан хамгаалах яамнаас дөрөв дэх жилдээ зохион байгуулагсан энэхүү аялалд Монголын залуучуудын холбоо анх удаа хамтран оролцсон байна. Ингээд МЗХ-ны Бодлого төлөвлөлтийн газрын дарга С.Болорчимэгтэй дайчин нөхөрлөлийн замаар  аяллын талаар ярилцсанаа хүргэж байна.

.

-Халхын голын Ялалтын 75 жилийн ойн хүрээнд зохиогдсон “Дайчин нөхөрлөлийн замаар” аялалд Батлан хамгаалах яамтай хамтран зохион байгууллаа. Яагаад хамтарч ажиллахаар болов?

-Анх 2013 оны 10 сард “Афганистаны ахмад дайчдын холбоо”-ны (ОААДХ)дарга О.И.Торский, менежер Виталий Корытников нар Улаанбаатар хотод ирж МЗХ-тэй хамтран ажиллах гэрээнд гарын үсэг зурсан. Үүнээс хойш Батлан хамгаалах яам, Зэвсэгт хүчний Жанжин штабтай хамтраад Монголын талаас оролцож байгаа 75 залуугийн бүрдүүлэлт, сонгон шалгаруулалтанд хамтран оролцсон. Мөн бусад хөтөлбөрүүд дээр тэр дундаа Дархан, Сэлэнгэ, Орхон, Хэнтий, Дорнод аймгуудад байрлах Монголын Залуучуудын Холбооны салбар зөвлөлүүд аялалд оролцогчдыг байрлуулах арга хэмжээг зохион байгуулж байна. Бид энэхүү аялалыг  оролцож буй 150 залуусынхаа сэтгэлд хоногшиж үлдтэл нь сайхан зохион байгуулсан гэж бодож байна. Монгол-Оросын залуучууд оролцсон “Дайчин нөхөрлөлийн замаар”  тойрон аялал наймдугаар сарын 19- ний өдөр  Монгол Улсын дархан хил Сэлэнгэ аймгийн нутаг дэвсгэрээс гараагаа эхэлсэн. Оролцогчид Эрхүү хот – Алтанбулаг – Сэлэнгэ – Орхон - Дархан-Уул - Улаанбаатар – Хэнтий – Дорнод – Халх гол гэсэн маршрутаар нийт 5500 км аяллаа.

.

-Орон нутгийн залуусыг хэр их хамруулсан бэ?

-МЗХ нь 21 аймаг, 300 гаруй суманд салбар холбоодтой. Түүгээрээ дамжуулж сонгон шалгаруулалт явуулсан. Мөн 1939 оны дайнд дайтаж явсан баатруудын үр сад, хүүхдүүдийг хамруулахыг чухалчилсан. Тухайлбал манай аялалд Дандар баатрын ач хүү, Гонгор баатрын зээнцэр, Лхагвасүрэн баатрын хоёр гуч хүү нь оролцлоо.  Мөн Монголын залуучуудын холбооны аймаг орон нутаг дах салбар зөвлөлийн гишүүд хамрагдсан. Бид шалгаруулалтандаа орос хэлний зохих мэдлэг, спорт, бие бялдарын  шаардлага тавьсан бөгөөд  аль болох салбар салбарын залуучуудаа энэхүү аялалд оролцуулахыг хичээсэн. Тийм ч учраас сонгон шалгаруулалтыг  МЗХ-ны албан ёсны сайт болох myf.mn дээр нээлттэйгээр зарласан.

.

-“Дайчин нөхөрлөлийн замаар” аялалд оролцогч  Монгол-Монгол залуус маань аяллын хүрээнд ямар үйл ажиллагаанд оролцов?

-Аялалд оролцогч залуус маань  Улаанбаатар хотоос Халх гол  сум руу наймдугаар сарын 24-нд хөдөлсөн. Аяллын маршрутын дагуу  Халх голын дайны үед Монгол Зөвлөлтийн армийн бат бэх ар тал түших газар болж байсан Хэнтий аймагт ёслолын  үйл ажиллагаа болж,  ахмад дайчиддаа хүндэтгэл үзүүлж, Зөвлөлтийн баатруудын хөшөөнд цэцэг өргөх,  ахмад дайчдынхаа гэгээн үйлсийг алдаршуулж залуустаа танин мэдүүлэх уулзалт ярилцлага зэрэг олон арга хэмжээг зохион байгуулсан.  Мөн Дорнод аймгийн Халхгол суманд үргэлжилсэн  Халх голын ялалтын 75 жилийн ойн баярын нээлт  Халх голд сумын “Ялалт” музейн өмнөх талбайд эхэлж, ойд хүрэлцэн ирсэн Монгол-Оросын ахан дүүс Хамар даваан дахь Ялалт хөшөө, Ерэнбаатар, Яковлев, Хилчин дайчдын хөшөө, Мөнхийн дархан хил хөшөөнд хүндэтгэл үзүүлэн цэцэг өргөсөн.

.

Энэхүү баярын үйл ажиллагаанд ойг зохион байгуулах Засгийн газрын ажлын хэсгийн дарга, шадар сайд Д.Тэрбишдагва, УИХ-ын гишүүн Б.Бат-Эрдэнэ,ССАЖЯ-ны Төрийн нарийн бичгийн дарга П.Алтангэрэл, ЗХЖШ-ын дэд дарга хошууч генерал Д.Баярмагнай, Батлан хамгаалах яамны Төрийн нарийн бичгийн дарга хошууч генерал З.Болдбаатар,  МЗХ-ны ерөнхийлөгч А.Мөнхбат, ОХУ-ын Цэргийн штабын дарга дэд хурандаа Сономаев, Орос-Монголын найрамдлын нийгэмлэгийн дэд дарга хурандаа Бабушкин, ахмад дайчдын төлөөлөл Лувсандорж, Самбуу зэрэг  700-гаад төлөөлөгч уригдан ирсэн байсан.

_

Энэхүү баярын үйл ажиллагаанд оролцсоны дараагаар аялалд оролцогч залуус маань Буйр нуурын амралтанд амарсан бөгөөд энэ үеэрээ спорт, соёл урлагийн олон сонирхолтой арга хэмжээнүүдийг зохион байгууллаа. Ийнхүү  Халх голын байлдааны 75 жилийн ойг  Монгол-Орос залуус , цэрэг дайчид, төлөөлөгчдийн хамт  Халхгол суманд баяр хөөр, бахархал дүүрэн тэмдэглэн өнгөрүүллээ.

 _

-Энэхүү аяллын гол ач  холбогдол юу байсан бэ? Аялалд оролцсон  залуусын сэтгэгдэл ямар байсан бол?

-Аялалыг хагас цэргийн зохион байгуулалттай явуулсан учир залуусын эр зориг, авхаалж самбаа, тэсвэр тэвчээрийг сорьсон  үйл ажиллагаа болсон гэж хэлж болно. Залуус  эх орныхоо энхийн манаад зогсож буй эр  цэргүүдийнхээ амьдралаар  амьдарч үзлээ, эх орныхоо төлөө амь хайрлалгүй тэмцэж, халуун цусаа урсган дайтаж явсан түүхэн дурсгалт газруудыг үзэж танилцлаа. Үүнд залуусын маань сэтгэгдэл маш өндөр байсан.  Халх голын ялалтын 75 жилийн ой  өнгөрсөн үеийнхээ  түүхэн ач холбогдлыг залуучуудынхаа ухамсарт бат бөх суулгаж, эх оронч сэтгэлгээ төлөвшүүлэхэд онцгой ач холбогдолтой болж чадлаа.

 .

Аяллын урт замд та бүхэнд хүндрэлтэй зүйл тохиолдож байв уу? Аялалд оролцогчид Улаанбаатар хотноо хэзээ ирэх вэ?

-Урт зам туулж, олон хоног явахад залуус жаахан ядарсан. Өөрөөр бол хүнд хэцүү гэх зүйл байсангүй. Учир нь зохион байгуулалт сайтай. Хоол унд гээд л  бүх зүйл нь асуудалгүй байсан. Аялалд оролцогч залуус маань  өнөөдөр  Улаанбаатар хотод ирнэ. Мөн тэд Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн урилгаар ажлын айлчлал хийж буй ОХУ-ын Ерөнхийлөгч В.Путины айлчлалд оролцоно. Тодруулбал,  ОХУ-ын Ерөнхийлөгч В.Путин айлчлалын үеэр Халх голын дайны 75 жилийн ойд оролцож, ахмад дайчидтай үдийн зоог барих бөгөөд  1939 онд Халх голын дайныг удирдсан Зөвлөл Холбоот Улсын маршал Георгий Константинович Жуковын хөшөөнд цэцэг өргөнө. Уг ёслолын ажиллагаанд “Дайчин нөхөрлөлийн замаар ” аялалд оролцсон 150 залуус маань оролцоно.

_

П.Наран