Дөнгөж сая Ардчилсан намаас өчигдөр болсон АН-ын ҮЗХ-ны ээлжит бус хуралдааны талаар албан ёсны мэдээлэл хийлээ. Уг хуралд УИХ болон АН-ын дарга З.Энхболд, АН-ын ерөнхий нарийн бичгийн дарга Ц.Оюундарь, Монгол Улсын 28 дахь Ерөнхий сайдад нэр дэвшигч Ч.Сайханбилэг, ҮЗХ-ны гишүүн Ш.Түвдэндорж нар оролцлоо.

sss

Мэдээллийн эхэнд ҮЗХ-ны хуралдааныг даргалсан ҮЗХ-ны гишүүн Ш.Түвдэндорж “Ардчилсан нам 25 жилийн түүхэндээ алдаж онож, унаж босож, хагарч бутарч ирсэн. Энэ удаагийн ҮЗХ эв нэгдлийн хурал болсон” хэмээн онцолсон. Ингээд тэд сэтгүүлчдийн сонирхсон асуултад дараах хариултыг өгснийг бүрэн эхээр нь хүргэж байна.

d

-Засгийн газар танхимаа бүрдүүлэх чиглэлд ямар бодлого барих вэ?

s 

З.Энхболд: Засгийн газрын танхимыг бүрдүүлэхийг ярих эрт байгаа. Ирэх даваа гарагаас эхлээд Ерөнхий сайдыг намуудтай зөвшилцөж, батламжлуулах ажил эхэлнэ. Түүний дараа хамтрах эсэхээ шийднэ. Үндсэн хуулийн  33.2-ын дагуу аль ч нам олонхийн суудал аваагүй учраас хамгийн олон суудал авсан нам буюу АН Ерөнхий сайдад нэр дэвшүүлэн бусад намын бүлгүүдтэй яриа хэлэлцээ хийнэ гэсэн үг. Мягмар гарагт Ерөнхий сайдыг УИХ-ын чуулганаар баталсны дараа ажлын хэсгүүд гарч ажиллаж, Засгийн газрын бүтэц, бүрэлдэхүүний талаар ярилцаж тохирох байх. Тиймээс нэр дэвшигч Ч.Сайханбилэгийн хувьд шинээр бүрдэх кабинетынхаа талаар ярих эрт байна.

s

-ҮЗХ дээр тавьсан илтгэлийнхээ тухайд?

as 

Ч.Сайханбилэг: З.Энхболд даргын хэлсэн энэ бүх процедуруудын асуудлууд дууссаны дараа байнгын хороогоор орж дэмжигдэх ёстой. Байнгын хороогоор орсны дараа чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар асуудал орно. Чуулганы  нэгдсэн хуралдаанаар олонх гишүүдийн санал авч Ерөнхий сайдаар томилогдсон тохиолдолд шинээр байгуулагдах Засгийн газар юу хийх вэ, ямар зорилго тавьж ажиллах вэ, ямар зарчим дээр ажиллах вэ энэ бүгдийг дэлгэрэнгүйгээр УИХ-ын гишүүд болон нийт ард түмэндээ хандаж мэдэгдэх болно.

as 

-Та мөрийн хөтөлбөрөөсөө тодруулаач. Ард түмний дунд шинэ Ерөнхий сайд гарч ирээд юу хийх бол гэдэг хүлээлт байгаа. ҮЗХ дээр танилцуулсан хөтөлбөрөөсөө танилцуулаач?

f

Ч.Сайханбилэг: Ерөнхий нэг зүйл бол бид одоо эдийн засгийн хямралтай нүүр тулчихаад байна. Тийм учраас эдийн засгийн хямралаас яаж гарах вэ гэдэг шинээр байгуулагдах Засгийн  газрын хамгийн гол тэргүүлэх чиглэл болох нь ойлгомжтой. Одоо нэгэнт ийм цаг үе ирсэн учраас парламентад суудалтай бүх улс төрийн нам,  улс төрийн намын бүлгийн явцуу эрх ашгаа түр орхиж, улс үндэстнийхээ нийтлэг эрх ашгийг барьж ажиллах цаг болсон байна гэдэг гол зарчим дээр тулгуурлаж явах болов уу гэсэн хувийн бодолтой байна.

-Намын дарга нь Ерөнхий сайд байна гэсэн зарчмыг энэ удаа мөрдөхгүй юм уу?

s

Ш.Түвдэндорж: Манай намын дүрмэнд яг энэ талаар тусгасан асуудал байхгүй. Намын журманд сонгуулийн үр дүнгээр тухайн шатны намын даргыг Засаг дарга буюу  Ерөнхий сайдад нэр дэвшүүлдэг. Хэрвээ тэр хүн татгалзах юм бол тэрбээр дараагийн хүнээ нэр дэвшүүлэх эрхтэй ийм журам байдаг.

s 

-АН-ын даргыг Их хурлаараа хэлэлцэх үү. Н.Алтанхуяг даргыг Их хурлаас томилогдоогүй хууль зөрчөөд явсан гэдэг асуудал яригддаг байсан?

\ 

Ш.Түвдэндорж: Манай намын Их хурлаар намыг даргыг дөрвөн жилийн хугацаатай томилдог. Тэр хооронд гурван шалтгаанаар ҮЗХ-ноос намын даргыг сонгох тохиолдол байдаг. Өчигдөр нэг тохиолдол нь болсон. Тэр нь намын дарга өөрийн хүсэлтээр албан тушаалаасаа чөлөөлөгдсөн учраас ҮЗХ-ны дүрмийн дагуу шинээр намын даргыг сонгосон. Намын Их хурал дээр дөрвөн жил намыг удирдах  шинэ даргыг томилох, баталгаажуулах үйл ажиллагаа явагдана.

s 

-Ерөнхий сайд солигдоход төрийн албан хаагчдын болон агентлагын газрын дарга нар өөрчлөгдөх үү. Халаа, сэлгээ хэр явагдах уу?

s

Ч.Сайханбилэг: Аль болох тогтвортой, Төрийн албаны хуульд нийцүүлж ажиллах болно.

s

-АН-ын бүлгийн 27 гишүүн Ч.Сайханбилэг нэр дэвшигчийг дэмжээгүй. Тиймээс УИХ дээр дэмжлэг авч чадах юм уу?

s

З.Энхболд: Ер нь Ерөнхий сайд намын дарга байна гэдэг заалт улс төрийн намын тухай хуульд байгаа. Гэхдээ манай Улс төрийн намын хууль, УИХ-ын тухай хууль, Засгийн газрын тухай хууль, Үндсэн хууль бүгдээрээ олонхитой намын үед хийгдсэн хуулиуд. Үндсэн хуулийн 33.2 буюу олонхигүй бол гэдэг энэ заалт Үндсэн хуульд 2000 онд орсон өөрчлөлт. Тэгэхээр манай бүх хууль олонхи, цөөнх байна гэдгээ бодож хийсэн. Улс төрийн намын тухай хууль ч ийм байгаа. Гэтэл олонхигүй парламент сүүлийн 24 жилийн дотор хоёр дахь удаагаа гарч байгаа. Энэ хоёр удаагийн тохиолдолд янз бүрээр шийдсэн. Энэ удаагийн тохиолдолд Ч.Сайханбилэг Ерөнхий сайдаар томилогдох юм бол Засгийн газарт нь улс төрийн намуудын дарга нар орохгүй байх нь зүйтэй гэж үзэж байгаа.

s

Яагаад гэвэл Засгийн газар гэдэг бол гүйцэтгэх засаглалын шуурхай удирдлага хэрэгжүүлдэг байгууллага. Тэр дотор олон намын дарга орчихоод манай нам, танай нам ингэж үзэж байна гээд гэдийгээд суугаад байх газар биш. Тиймээс намуудын дарга нар орохгүйгээр энэ хоёр жилийг туршаад үзье. Үндсэн хуулийн агуулгад ч нийцэх юм байна гэж бодож байгаа. Бүлэг дэмжих үү, үгүй  юу гэдэг асуулт зүй ёсоор гарах болов уу гэж бодож байна. Бүлэг ҮЗХ-д хүнээ нэр дэвшүүлж оруулж ирсэн. Одоо бол шинэ нөхцөл байдал үүсч байгаа. АН-ын бүлэг ҮЗХ-ны шийдвэрийг хүндлэх ёстой. ҮЗХ бол нэр дэвшүүлэх эрх бүхий дээд байгууллага учраас дахин санал хурааж, АН-ын бүлгээр оруулаад бас дараа нь бусад намын бүлгээр оруулна. Бид УИХ-д 39 гишүүнтэй Ерөнхий сайдаа дангаараа баталчих тооны гишүүн байхгүй учраас бусад намын бүлгүүдээр Ерөнхий сайдаа дэмжүүлэх ажлыг хийнэ гэсэн үг.

s

-Засгийн газрыг бүрдүүлэхдээ мэргэжлийн Засгийн газрыг бүрдүүлэх ёстой. УИХ-ын дотроос сайд томилох байх ёсгүй гэсэн байр суурыг Ерөнхийлөгч илэрхийлээд байгаа. Энэ асуудал дээр ямар байр суурьтай байна вэ?

s

З.Энхболд: Ерөнхийлөгч энэ үзэл санаагаа сүүлийн хоёр жил илэрхийлж байгаа. Гэхдээ хуулиар бүх юм нээлттэй байгаа. Өмнөх Ерөнхий сайдыг бид ингэж ажилла, тэгж ажилла, давхар дээлтэй бай, дан дээлтэй бай эсвэл энэ фракцын хүнийг сайдаар ав гэж шахсаар байгаад үндсэндээ хоёр жил ажлыг нь нэг утгатай хийлгэж чадаагүй. Энэ удаагийн Ерөнхий сайдад тэр эрх чөлөө нь байгаа. Хуулиар сайд нар УИХ-ын гаднаас ч, дотроос ч байж болно. Аль болох олон сайдыг гаднаас авч мэргэжлийн маягийн Засгийн газрыг бүрдүүлэх нь сайн. Гэхдээ  энэ бүхнийг шийдэх эрх нь Үндсэн хуулиар өөрт нь байгаа юм. АН-ын гишүүдэд биш, Ерөнхийлөгчид биш, Засгийн газраа хэрхэн бүрдүүлж авч явах вэ гэдэг Ерөнхий сайдын өөрийнх эрх бөгөөд үүрэг. Ямар ч шийдвэр гарсан хуулийн дагуу байх ёстой. Өөр шалгуур ярих нь утгагүй.

s

-Танай нам олон фракц, бүлэглүүдэд хамаарагддаг. Энэ асуудлыг цэгцлэх, нэг бодлоготой байх тал дээр ямар бодолтой байгаа вэ. Дээрээс нь таныг “Шонхор” фракцаа төлөөлж  тохироо хийсэн гэдэг хардлага байна. Мөн намын дүрэм, Улс төрийн намын тухай хуульд ямар өөрчлөлт хэрэгтэй байгаа вэ. Сая болсон үйл явдлаас харахад нам, хууль хоёр зөрчилдсөн асуудал харагдлаа шүү дээ?

s

З.Энхболд: Ер нь бол тийм зөрчил бидэнд байгаагүй. Зөрчилтэй юм шиг харагдуулж байсан нэг хэсэг байгаа. Фракцууд байна гэхдээ раман дотроо байх ёстой. “Шонхор” гэдэг фракц бол миний хувьд бусадтай адилхан хэмжээнд очиж байгаа. Би албан ёсоор “Ардчилсан хүчний холбооны ерөнхийлөгч” гэдгээсээ больж байгаа. Энэ олон фракцууд байна гэдэг нь нам дотор эрүүл байгааг харуулж байгаа болохоос зөрчлийн эх үүсвэр байх ёсгүй. Фракцууд бол намынхаа дор байна. Намын дээр төр байна. Тиймээс төрийн ажлаа бид эхэлж чухалчилж явах үүрэгтэй. Үүнийг хэвлэлийнхэн дэврээх хэрэггүй сэдэв. Хэн нь хэнтэй яаж тохирсон нь яриад байх сэдэв биш. Анх удаа АН фракц, намаа бодолгүйгээр төрийн ажлыг бодож эдийн засгийн хямралтай тэмцэж чадах хүнээ л гаргаж байгаа. Тэр нь олонхийн саналаар буюу 12 саналаар илүүгээр УИХ-ын гишүүн Ч.Сайханбилэг тодорсон. Энэ нь АН дотор олон үзэл бодол чөлөөтэй, эрүүл оршиж байгаагийн шинж болохоос зөрчил, ялгарлын шинж биш. Цаашид АН бодлогоороо 2012 оны сонгуулиар ард түмнээс авсан даалгавраа биелүүлэхийн төлөө ажиллахаас биш АН доторх фракцууд нь хэнтэйгээ яаж зөрчилдөж байгаа нь нэг сэдэв болохгүй байх ёстой гэж үзэж байгаа.

 sa

-Алтангадас фракци Засгийн газрыг удирдаад уналаа. Одоо дахиад Алтангадас фракциас хүн томилогдохоор өөрчлөлт хийх үү?

a

З.Энхболд: Би түрүүн хэлсэн шүү дээ. Ч.Сайханбилэг гишүүн бол Алтангадас фракцийн хүн биш. АН-аас Ерөнхий сайдад нэр дэвшсэн хүн байна. Цаашид фракциудаа хойшно тавьж, намаа хойшно тавьж, улс орноо бодох ажилд очих гэж байгаа хүн байна. Тийм болохоор жижигхэн фракцийн асуудал яриад бай. Ажлаа бодоцгооё.

ds

-ҮЗХ-ны хурал ямар дэгээр явсан бэ?

a

-З.Энхболд: ҮЗХ-ны хуралдаан эрүүл уур амьсгалтай болсон. Намаас Ерөнхийлөгчид нэр дэвшигчийг тодруулдаг горимоор хоёр нэр дэвшигчийг тайзан дээс суулгасан. ҮЗХ-ны гишүүд  тэдэнд ижил асуулт тавьж, 20-иод асуултад нэр дэвшигчид гурав, гурван минутаар хариулсан. Хоёр нэр дэвшигч мөрийн хөтөлбөрөөрөө өрсөлдсөн. Хариултыг үндэслэн ҮЗХ-ны гишүүд итгэл үнэмшилтэй болсон. Хоёр нэр дэвшигч фракциа мартаад бодит байдал ийм байна, би энэ хүндрэлээс Ерөнхий сайдаар ажиллавал улс орныг эдийн засгийн хүндрэлээс гаргах төлөвлөгөөтэй ажиллах зорилт тавьсан байсан. “Хэн ялсан нь үр дүнг хүлээн зөвшөөрнө шүү“ гэж гар бариад, санал асуулгадаа орсон. ҮЗХ-ны гишүүд нэр дэвшигчдийн асуултад хариулсан байдлаас харж, өөрийн итгэл үнэмшлээрээ саналаа өгцгөөсөн гэж бодож байна.

s 

-Та Ерөнхий сайдаар томилогдвол Шинэчлэлийн Засгийн газрын сайн ажлуудыг үргэлжлүүлэх үү?

s

Ч.Сайханбилэг: 2012 оны сонгуулиар АН өөрийн мөрийн хөтөлбөрийг дэвшүүлсэн. Энэ мөрийн хөтөлбөр дараагийн сонгууль буюу 2016 он хүртэл үргэжилнэ. Шинэчлэлийн Засгийн газарт байсан бүх сайн юмнууд тухайлбал, том том бүтээн байгуулалтууд, манай сайд нарын ажлынхаа төлөө хагас бүтэн сайнгүй зүтгэдэг ажилсаг чанар шинэ Засгийн газарт уламжлан үргэлжилнэ.

s 

-Л.Гантөмөр гишүүн нэр дэвшсэн гэж дуулдаж байсан энэ үнэн үү?

a

-З.Энхболд: Л.Гантөмөр гишүүн нэр дэвшээгүй. Намын дүмийн дагуу, дүрмийн бус зэрэг яриа гарсныг би хаасан. Яагаад гэвэл хоёр нэр дэвшигч улс орноо эдийн засгийн хүндрэлээс гаргах хүсэлтээ илэрхийлсэн. Өөр хүн санал гаргаагүй. Тэгэхээр бүлэг дээр дэвших, намын дарга нэр дэвших асуудлын аль зөв, буруу гэсэн маргааныг би цэг тавьсан. Гүйцэтгэх зөвлөл дээр хоёуланг нь оруулж зөвшилцүүлж гаргаад ҮЗХ-ны хуралд оруулаад та хоёр төлөвлөгөөгөө ярьцгаа. Хэн нь ч ялсан байсан сонгуулийнхаа үр дүнг хүлээн зөвшөөрнө шүү гэж гар бариад цааш нь юу болсныг та бүхэн мэдэж байгаа.

 a

-Ерөнхий сайд асан Н.Алтанхуягт шинээр байгуулагдах Засгийн газарт ямар нэгэн албан тушаал санал болгож байгаа юу?

as

З.Энхболд: УИХ-ын гишүүн Н.Алтанхуяг өөрөө гишүүнээрээ нэг хэсэгтээ байх бодолтой байгаа.

s

-Та намын дарга болоод намын гиүүдийнхээ хариуцлагыг өндөржүүлнэ гэж мэдээлсэн байгаа. Гишүүд АН-ын дүрмийг зөрчөөд байгаа гэсэн үг үү?

as

З.Энхболд: АН-ын дүрмийн гишүүн хөөдөг заалтыг байх ёсгүй гэж үзэж байгаа. 12 сарын 8 –нд болох хурлаар энэ заалтыг авч хаяна. Яагаад гэхээр үндсэн хуулинд УИХ-ын гишүүн санал өгөхдөө нийт ард түмнийхээ төлөө өгдөг болохоос нэг намын төлөө өгдөггүй юм аа. Тийм учраас бүх намын дүрмэнд байгаа гишүүнийг кноп дарсны төлөө хөөдөг байж болохгүй. Одоо хойдохоо мартаад урагшаагаа хурдан явах цаг үе ирж байна. Хэн хаана ямар кноп дарсан гээд хэл ам хийгээд байвал дуусахгүй маргаан дэгдэх учраас энэ бүгдийг хойш нь тавьж урагш хөдлөх. АН-ын гишүүн ямар асуудал дээр яаж кноп дарах асуудал бүлэг дотроо бүх асуудлаа шийдээд явна гэсэн үг. Намаас хасахаас өөр ямар шийтгэл байх вэ гэхээр дараагийн сонгуульд оролцуулахгүй байх зэрэг олон арга байдаг. Энэ аргуудыг хэрэглэнэ.

a

Түрүүн би нэг асуулт дээр дутуу хариулсан байна. 1990 оноос хойш Үндсэн хуулийг өөрчилсөн ганц тулгуур зарчим байгаа. 1990 оноос өмнө нам удирдан чиглүүлэх ёсой. Тэр нь МАХН байна гэсэн заалт байсныг авч хаяхдаа нам бол төрийн ажилд оролцохдоо сонгуулиар дамжуулан төлөөлөгчөө оруулснаар ажил нь дуусаж байгаа. Түүнээс хойш сонгогдсон хүмүүс төрийн хуулийн дагуу амьдрана. Тэрнээс биш намаас нь кноп дарах асуудлыг заах нь боломжтой хэмжээнд яригадхаас өдөр тутмын үйл хэрэгт нь нөлөөлөхгүй. Ингэж нам төр хоёрыг заагласан, дээр нь намын гишүүдийг  төрийн албан хаагч болохоор намын ажилд оролцохыг хориглосон зэрэг 1992 оны Үндсэн хуулийн үзэл санааг мөрдөж явахгүй бол саяын хэдэн тохиолдлууд сул тал байгааг харуулсан. Одоо энэ асуудлаа засна гэсэн үг.

a

-Шинэ намын дарга Үндэсний эв нэгдлийн Засгийн газар байгуулах тал дээр ямар байр суурь баримтлах вэ?

a

З.Энхболд: Шинэ Ерөнхий сайдыг батлагдсаны дараа шинэ Ерөнхий сайд кабенитаа бүрдүүлэхийн тулд хэлэлцээрүүд хийнэ. Тэр хэлэлцээрийн үр дүнд ямар Засгийн газар гарах нь тодорно. Өнөөдөр бид тэгнэ, ингэнэ гэж ярих нь буруу.

s

-Н.Алтанхуяг Ерөнхий сайдыг огцруулаад үүргийг нь Шадар сайдад хүлээлгэн өгсөн нь хууль зөрчсөн гэж зарим хүмүүс үзэж байгаа. Үнэхээр хууль зөрчсөн юм уу?

a

З.Энхболд: Хууль зөрчөөгүй. УИХ-ын бүх үйл ажиллагаа болдогоороо болсон.

a

Ч.Сайханбилэг: Бүлгийн хуралдаанд ороогүй шалтгаан нь тухайн үед ҮЗХ-ноос бүлэгт бусадУИХ-д суудалтай намуудтай зөвшилцөх эрх олгосон. Тэрнээс биш Ерөнхий сайдыг тодруулах эрх өгөөгүй гэсн маргаан үүсэн учраас би хуралд ороогүй. Саян ҮЗХ-ны хуралдаан, тэрний өмнөх Гүйцэтгэх зөвлөлийн хуралдааны талаар намын дарга сая хэллээ. Энэ асуудал нэгэнт шийгдсэн учраас тэр хуралд орсон ороогүй, эрх өгсөн өгөөгүй гэдэг асуудал нэгэнт утгаа алдсан.

a

-Шинэ Засгийн газар байгуулахад ИЗНН, “Шударга ёс эвсэл”-ийн бүлгээс гадна МАН-тай хамтрах уу?

a -Ч.Сайханбилэг: Ер нь бол  ҮЗХ-ны хуралдаанаар ажлын хэсэг гаргасан. Энэ ажлын хэсэг УИХ-д суудалтай бүх намтай хамтран ажиллах зөвшилцөх зорилготой ажиллана.

asz

П.Нарандэлгэр