Сонгууль болгоноор өөрчлөгддөг Сонгуулийн тухай хууль

УИХ завсарлаж, Монголын улс тєр зvvрмэглэсэн энэ vед эрхэм гишvvдийн олонх нь хєдєєгийн уул талаар 2016 оныхоо бэлтгэлийг базаасан шиг, сонгогчдын байдал тєлєвийг битvvхэн тандацгааж яваа. Зарим хэсэг нь тив алгасан нисч, башийтал амарцгааж байна. Тєрийн ордон эзгvйрэх шахсан єнгєрсєн баасан гарагийн vдээс хойш УИХ-ын гишvvн Ж.Батзандан, Г.Баярсайхан, М.Сономпил, нарын цєєхєн гишvvн єрєєнєєсєє гарч орж, хэн нэгнийг сугадан тун ч аминчхан яриа єрнvvлж явааг нь харвал ирэх хаврын чуулганаар яаравчлан батлах Сонгуулийн, болон Улстєрийн намуудын тухай хуульд оруулах нэмэлт єєрчлєлтєд дайх єєрсдийн санаа, оноог боловсруулж суугаагаас зайлахгvй.

h

Монголчууд нийгмийн байгууламжаа єєрчилж зах зээлийн эдийн засагтай хуучнаар бол капиталист нийгэмд шилжсэнээр хамгийн эрэлт хэрэгцээтэй, аминдаа арчаатай мэргэжлээр улстєрчид буюу УИХ-ын гишvvд єрсєлдєгчгvй тодорсон тvvхтэй.

h

Амьдрал ахуйгаа ахархан богино хугацаанд хачин сайхан тєвхнvvлж дєнгєдєг УИХ-ын гишvvний шидэт суудлын тєлєє арай л хvн нухаж, Хvрээ талахаас бусдыг хийсээр гарч ирдэг эрхэм улстєрчид маань Сонгуулийн тухай хуулиа сонгууль бvрийн ємнєхєн єєрчилж дєнгєдєг батлагдаагvй хуультай. Товчхондоо Монголын улстєрийн намууд эрх барьж байхдаа, эсвэл олонхи байхдаа єєрсєддєє ашигтай хууль баталж авахыг санаархаж, дур зоргоороо улайран дайрдагтай шууд холбоотой.

б

Өмнөх сонгуульд нэг тойрогт нэг намын хоёроос гурван нэр дэвшигч єрсєлдєж эцэс сvvлдээ зодоон нvдээндээ тулж, шившгээ хутгасан тул Сонгуулийн хуульд нэг тойрогт нэг намаас хоёр, гурван єрсєлдєгч єрсєлдєхгvй байх єєрчлєлт оруулахаар ерєнхийдєє санал нэгдэж байгаа дуулдана. Товчхондоо Євєрхангайд АН-аас Г.Батхvv, Д.Зоригт, АН-ын гишvvд дэмжигчдийн холбооны тэргvvн Т.Хасбаатар нар нэр дэвшин єрсєлдєж, хоёр ах нь тэрслvv дvvгээ хулхидаж бєєн зарга vvссэн шившигтэй явдлыг давтахгvй байхаар тохиролцож, толхилцож байгаа юм байх. Ер нь ч нам дотроо єрсєлдєж, хагарал тэмцэлд хvрдэг нь єрсєлдєгчдєд нь ч сайхан далим vvсгэдэг гэдэгтэй санал нэгдэж байгаа аж. Vvний хамгийн тодорхой жишээ нь Євєрхангайн С.Чинзориг, Н.Тємєрхvv нарын дуусдаггvй зарга, гомдолтой тэмцэл гэж хэлж болно. УИХ-ын гишvvний суудлаа нутгийн хоёр ахдаа дээрэмдvvлсэн хоёрын гомдол тасрахгvй vргэлжилсээр байсан тул Хєдєлмєрийн болон Зам тээврийн сайд болгож нэг удаа санаа амарцгаагаад байгаа. Гэхдээ эрхэм УИХ-ын гишvvдийн одоо яриад байгаа нэг тойрог, нэг мандат хувилбарыг сонговол одоогийн 26 тойрог олширно. Товчхондоо нэг тойрог нэгээс гурван мандаттай гээд тооцоод vзэхээр Монгол Улс 48 тойрогтой болно. Нєгєєтэйгvvр тойрог олон, цєєн байх эсэх нь намын жагсаалтын пропорциональ хувилбараа нэмэх vv, хасах уу гэдэг ерєнхий зарчмаас бас хамаарна.

ө

Тойргийг хуваарилахдаа хvн амынх нь тоонд дvйцvvлж хуваах асуудал єнгєрсєн сонгуулийн хуулийг хэлэлцэх vед ярьж байсан ч тєдий л амжилтай хэрэгжээгvй. Тэгвэл энэ удаа шинэ хуулиар тойргийг ямар зарчмаар хуваах вэ гэдэг мєн л анхаарал татах сэдэв билээ. Архангай, Завхан гэх мэт хоёр мандаттай тойргийг шууд дундуур нь хуваагаад хоёр тойрог болгох магадлал єндєр байгаа. Нєгєє талаар цєєн хvн амтай аймгийг шууд нэг тойрог болгох нь олон хvн амтай аймаг, нийслэлтэй харьцуулахад ихээхэн ялгаатай. Иймэрхvv шалтгааны улмаас Монгол Улсаа сонгуулийн тойрогт хэрхэн хуваах вэ гэдэг сонгуулийн хуулийн хэлэлцvvлгийн маргаантай нэг сэдэв болох нь гарцаагvй. УИХ дахь МАН-ын бvлгийн дарга С.Бямбацогтын талбарлаж байгаагаар МАН-ын хувьд пропорциональ хувилбарыг бvр байхгvй болгож, жижиг мажоритар 76 тойргоор сонгууль явуулдаг байсан хуучин тогтолцоо руугаа эргэж орохоор эргэлт буцалтгvй шийдсэн бололтой юм. Тэдний энэхvv зєрvvдлэлийн ард єєрсдийнх нь саналаас МАХН хуваалцах боломгvй болно гэсэн муйхар тооцоо явж байгаа нь тодорхой.

ө

МАН-ынхны ємнєє бариад байгаа уриа, лоозон буюу “Улстєрийн намууд тєлєвшєєгvй єнєєгийн нєхцєлд намын нэрээр санал авах нь оновчтой хувилбар биш” гэдэг нь товчхондоо улстєрд хvч тvрэн гарч ирж байгаа амбицтай залуучуудынхаа тvлхээсээр, Монголын улстєрд 20-30 жил шигдэж суугаа євгєчvvлээ мєргєж, замаасаа зайлуулах гэсэн арга гэдгийг таамаглаж цєхєх юм байхгvй. Тэгвэл АН-ын хувьд намын жагсаалтаар УИХ-д орж ирэх “євгєчvvд”-ийнхээ тоог болж єгвєл нэмэх бодолтой байгаа. Учир нь 2012 оны сонгуулиар ялимгvй олонх болсон нь сонгуулийн холимог тогтолцооны “буян, хишиг” гэж удирдлагууд нь шvтчихээд байгаатай шууд холбоотой. Тэгээд ч Алтангадас, Шонхор тэргvvтэй АН-ын “егзєр” фракциуд “Энэ удаа ч МАН-ын саналаас МАХН-ынхан хангалттай хуваана” гэж шvд зуун тооцоолж байгаа учир егзєр євгєчvvд, часхийсэн хvvхнvvдээ намын жагсаалтын ард болж л єгвєл олноор нь нуун оруулж ирэхээр ханцуй дотроо наймаалцаж эхлээд байгаа.Нєгєє талаар урьд ємнєх гашуун туршлагаа бодсон ч намын саналын тєлєє ажиллах нь намаараа нэг баг болж, нягтран ажиллахад дєхємтэй гэж тооцоолж байгаагаас зайлахгvй. Хэдийгээр олон фракцад хуваагддаг ч сонгуулийн vед хvчээ нэгтгэж чаддаг чанараа ч мєн ашиглая гэж бодож байгаа нь дамжиггvй. АН-ын дарга З.Энхболд даргын тооцоолсноор жагсаалтаар сонгогдох гишvvний тоог нэмж чаддаггvй юм гэхэд єнгєрсєн сонгуулийн 48:28-ыг хэвээр хадгалахыг юунаас ч илvvтэй хvсч, зорьж байгаа. Тэгвэл байгаа байхгvй нь мэдэгддэггvй шахуу ч  УИХ-д хоёр суудал бєглєдєг Иргэний Зоригчуудын хувьд сонгуулийг 50:50 гэсэн харьцаагаар явуулъя гэж сулхан дуугарсаар суугаа. Тэдний хувьд 38:38 гэсэн хувилбараар сонгууль явуулбал дор хаяж гурваас дєрвєн суудал зулгаах тооцоо хийж суугаа нь энэ. Харин “Шударга ёс”-чуудын тухайд холимог тогтолцоо ээлээ єгсєн учир хэвээр vлдээхийг эрмэлзэж байгаа нь тэдний сvvлийн vед хийж байгаа мэдэгдлvvдээс харагдсан. Товчхондоо МАН-ынхан л “100 хувь мажоритар” гэж хашхичаад байгаа ч 2016 оны сонгуулиас ємнє єєрчлєгдєх хуулинд тогтолцоо нь бараг л 2012 оныхоороо vлдэх магадлалтай байгаа юм.

ө Эх сурвалж: