“Сант марал” сан энэ сарын улстөрийн төрийн барометрийн судалгаандаа хот, хөдөөгийн 1200 хүн хамруулжээ. Тэдний 32.2 хувь нь ажилгүйдэл хамгийн тулгамдсан асуудал болоод байгааг нэрлэлээ. Тулгамдсан асуудлуудын хоёрдугаарт амьжиргаа буюу амин зуулга, ядуурлын асуудал 17.8 хувиар шил дарж байна.


Зөрүү нь хэчнээн хувь байгаагаас ажлын байрны хүрэлцээ ямар хэмжээнд хүрч хүндэрснийг төсөөлж болно. Хэдхэн хоногийн өмнө Үндэсний статистикийн хороо /ҮСХ/ гуравдугаар сарын нийгэм, эдийн засгийн байдлыг мэдээлэхдээ бүртгэлтэй ажилгүйчүүдийн тоог 44.6 мянга болоод байгаагийн 23.6 мянга нь эмэгтэйчүүд гэж зарласан. Зөвхөн шинээр бүртгүүлэгчид л гэхэд 25082 байгаа нь ноднингийн гуравдугаар сард 16585 хүн “элсэн” орж байсантай харьцуулахад ланжгар тоо.

Ажилгүйдлийн гарз

Улс төрчид “эдийн засаг хямарсан, хямраагүй” гэж мэтгэлцэж суух хооронд хөдөлмөрлөх чадвартай хүн амын маань 1/3 нь ажилгүй болчихжээ гэх дүгнэлт үүнээс гарна. Ажилгүйдэл гэдэг хямралын бүтээгдэхүүн. Хүн, хүчийг хамгийн их шингээдэг уул уурхай, барилга зэрэг томоохон салбаруудад хөдөлгөөн орохгүй л байна. Худалдаа, үйлчилгээнийхэн бүтээмжийнхээ хамгийн доод эрэмбэ дээр дэнжигнэцгээж, дийлэнх нь түрээсийн дарамтанд нухчуулж байгааг бид дээр дооргүй л харж байгаа. Багашаархан бизнесүүд аль хэдийнээ хаалга үүдээ түгжээд явцгаачихсан. Томд тооцогддог аж ахуйнууд салбар, төрлүүдээ хумьж, хэмжээ далайцаа багасгачихсан. Цалингийн хэмжээ ч өм цөм буурсан.

Мэдээж ажилгүйдлээс болж айл өрх, хувь хүний орлого хумигддаг. Энэ нь тэдний худалдан авах чадварт шууд нөлөөлж, наад захын хэрэгцээт зүйлээ хангаж чадахгүй болоход хүргэх шууд үр дагавартай. Гэнэтийн өвчин зовлонгоосоо санхүүгийн хүндрэлээс шалтгаалан гарч чадахгүйд хүрээд, аргагүйн эрхэнд хандив тусламж гуйж буй хүмүүс захаас аваад байна. Ингэж чадахгүй яваа улс бүр олон байгаа гэвэл гүжирдсэн болохгүй л болов уу. Сургууль соёлоо хаяж байгаа хүүхэд, анги дэвшин суралцах боломжгүй болж байгаа оюутнуудаа бид хэр судалж мэддэг билээ дээ.

Энэ сарын эхэнд болсон эдийн засгийн форум дээр Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж “дэлхийн дундаж 30-60 ам.доллар байхад монгол ажилчдын нэг өдрийн бүтээмж ердөө 5 ам.доллар байна” хэмээн тоо дурдан харьцуулсныг хүмүүс санаж байгаа байх. Үүний цаана мэдээж ажилчны ур чадвар, ажил үүргийн хуваарилалт, зохион байгуулалт гээд олон шалтгаан бий л дээ. Тэр бүхний нэг нь яах аргагүй ажилгүйдэл. Ажилгүйдэл хэвийн түвшнээс 1.0 хувиар нэмэгдэхэд л баялаг бүтээх боломж 2.5 хувиар алдагддагийг Артур Оукер тооцсон байдаг.

Ядуурлын сүүдэр

Ажилгүйдлээс ядуурал бий болдог. “Сант марал”-ын барометр дэх тулгамдсан асуудлуудын хоёр дахь буюу амьжиргааны тулгамдал эхэнд жагссан ажилгүйдэлтэйгээ шууд холбоотой гэж дүгнэхэд хилс болохгүй. Нэгтгээд үзвэл ажил, орлоготой холбоотой бэрхшээл нийт тулгамдсан асуудлын тал нь болж байна. Нөхцөл байдал маш хүнд байдалд очоод байгааг судалгаа харууллаа. Өлсгөлөн хүн ууртай гэж монголчууд ярьдаг. Эд хэрэглээ, өл хоолны хомсдол, ядуурал нийгмийн сэтгэлгээг маш түргэн хугацаанд ядууруулдгийг үе үеийн сэтгэгчид өгүүлсэн байдаг. Ядуурал ихтэй нийгэм аймшигтай, харгис хэрцгий, балмад болдгийг судлаачид батлан хэлдэг. Гэмт хэрэг, ёс суртахууны доройтол ядууралтай шууд холбоотой. Архидалт, зүй бусаар орлого ашиг олох эрмэлзэл ч үүн дээр нэмэгдэнэ. Буруу бусармаг бүхний бусдад нөлөөлөх нөлөөлөл бас их байдгийг ч эрдэмтэд нотолдог. Амьсгалын замаар халддаг тахал адил түгнэ гэсэн үг.

Ядуурал, ажилгүйдэл нэмэгдэнэ гэдэг хүмүүст зовлон, шаналал л нэмж байгаа хэрэг. Тэр хэрээр хүмүүсийн сэтгэл эмзэг болно. Өнөөдөр монголчууд яг ийм байна. Төрийн болон засаглалын хямралт байдал олны нүдэн дээр хэтэрхий илэрхий байж, баялгийн шударга бус хуваарилалт, улстөрчдийн худал хуудуу хандлага хүмүүсийн итгэл найдварыг үгүй хийсэн дүр зураг, энэ бүхний золиосонд миний амьдрал ядуурч байна гэсэн үзэл санаа туйлдаа хүрвэл юу ч болж мэдэхээр тийм эгзэгтэй болжээ.
Төр, засаг буруутай. Улс төрийн барометрийн судалгаанд оролцогчид ингэж үзжээ. Баян ядуугийн ялгаа зааг хэт ихсэж, олигархийн тогтолцоо бүрдчихсэн байгааг олон нийт онцоллоо. Тэгээд энэ байдлаас УИХ-ын гишүүн С.Ганбаатар, эс бөгөөс түүн шиг улс төрч л гаргаж чадна гэж үзэж байгаа нь барометрээс тодорхой боллоо.

С.Ганбаатарын дүр

Улс төрийн хүрээнийхэн С.Ганбаатарыг “популист” гэсэн ангилалд оруулдаг. Зарим нь түүнийг “төрд ойртуулж болохгүй хүмүүс”-ийн нэг гэж үзэх нь ч бий.

Хар масст таалагдах гэхдээ бодлогын томоохон төсөл, ажлыг унагааж, улс орны эдийн засагт асар их хохирол учруулсан хүнээр түүнийг тодруулах нь ч бий. Өнөөдрийн энэ их ажилгүйдэл, ядуурал чухамдаа С.Ганбаатараас, түүн шиг хүмүүсээс шалтгаалаад байгаа юм шүү гэж хэчнээн хэлсэн ч олон нийт тэгж үзэхгүй байна. Улстөрчийнхөө хувьд тэр өнөөдөр чухам л цойлж явна.

Арга ч үгүй юм, ард түмэнд улс төр, бизнесийг дамнасан олигархи бүлэглэл гэдэг “дайсан” нэгэнт бий болчихсон, тэд хамаг юмыг цөөхүүлэхнээ хамж өөрсдийг нь ядууруулж, өлсгөж зовоогоод, тэдний өөдөөс С.Ганбаатар ганцаараа тууштай сөрж зогсоод байгаа харагдахаар арга ч үгүй юм.

 
Түүний буруу гэдгийг үнэмшигдэхээр нотолж чадаагүй хэрнээ ард түмнийг элэглэж суугаа улстөрчдийн өөрсдийнх нь л хохь.

Эх сурвалж: