МоАХ-ын анхдугаар их хурал хуралдсаны 26 жилийн ой өнөөдөр тохиож байна. Энэ ойтой холбогдуулан УИХ-ын дарга З.Энхболд, УИХ-ын дэд дарга Р.Гончигдорж, УИХ дахь АН-ын бүлгийн дарга Б.Гарамгайбаатар нар мэдээлэл хийлээ.  Энэ үеэр УИХ-ын дарга З.Энхболд  сэтгүүлчдийн асуултад хариулсан юм. 

-26 жилийн өмнөхийг өнөөдөртэй харьцуулахад улс төрийн хямрал үүсээд байгааг юу гэж тайлбарлах вэ?

-26 жилийн өмнөх энэ өдөр би Их хуралд сууж байлаа. Тэгэхэд гудамжаар өнөөдрийнх шиг машин байгаагүй. Өнгөрсөн хугацаанд олон юм өөрчлөгдөж. Гэхдээ энэ их хурлын үед УИХ-ын гишүүдийн хариуцлага улам дордсон. Өглөө УИХ цагтаа эхэлдэггүй. Хэлэлцэж байгаа асуудалтай санал нийлэхгүй байж болно. Өглөө хуралдаа ирэх ёстой, цалингаа авч байгаа. Үүнийг хуралдаа ирэхгүй байгаа гишүүд анхаарах хэрэгтэй. 26 жилд Монгол Улс нэг хүнд ногдох ДНБ нь 500-4000 ам.доллар болж 9 дахин өслөө. Үүнийг олж харахгүй, Монгол Улс улам ядуурсан гэх улс байдаг. Тэгж хэлэх эрхийг нь бас өгсөн юм. Бид сайн зүйлээ ярьдаггүй болоод удаж байна. Манай улсад сайн зүйл зөндөө байгаа. Шударга ёс байна, авлигатай тэмцэж байгаа. Бүх хүний санаанд хүрсэн шударга ёсыг бүрдүүлж чадаагүй гэж үздэг хүмүүс байна. 26 жилийн дотор бид АНУ шиг хөгжилтэй орон болох боломжгүйн Бид 1990 оноос өмнө ярьж чаддаггүй байсан. Өнөөдөр ярьж чаддаг болж байгаа. Одоо бид төр засагт ажилладаг улсууд цалингаа авч байгаа бол ажилдаа ирэх хэрэгтэй. 76 гишүүн гэж байгаа боловч энэ УИХ дотор 5 намын гишүүд байна. Гурван намын гишүүд ажилдаа ирж, хоёр нь ирэхгүй байна.

-ҮХЦ-ийн дунд суудлын хуралдааны дүгнэлт гарсан тохиолдолд цэцийн гишүүний асуудлыг үргэлжлүүлэн хэлэлцэх шаардлагатай юу? Мөн МАХН-ын дарга Н.Энхбаярыг Шадар сайдаар томилох боломжгүй гэсэн хариуг АТГ-аас хүргүүлжээ. Энэ тохиолдолд АН ямар байр суурьтай байна вэ?

-ҮХЦ УИХ-ын тогтоолыг бүхэлд нь хүчингүй болгоогүй. Зарим зүйлийг хүчингүй болгосон. Хууль зөрчсөнийг хэн тогтоох нь байхгүй болсон учир УИХ шийдээд явна. Цэцийн даргын хувьд хүчин төгөлдөр болоогүй байгаа хуулийг хэрэглэж болохгүй гэдэг бичиг ирүүлсэн учраасо огцрох гээд байгаа юм. Монгол Улсад хуулийг хүчинтэй, хүчингүйг хэлдэг ганцхан байгууллага байгаа. Тэр нь УИХ. Түүнээс биш  ҮХЦ ч юм уу, Үндэсний бөхийн холбооны цэц хэлэх эрхгүй. АТГ-аас ямар бичиг ирснийг Ерөнхий сайдаас асуух хэрэгтэй. Бид мэдээгүй. Хэрвээ АТГ-аас ирүүлсэн бичиг нь Н.Энхбаярын нэрийг дэвшүүлж болохооргүй бол болохгүй. Болохгүй юмыг болго гэж АН-ын бүлгийг шантаажилж болохгүй. УИХ-д өргөн баригдаагүй асуудлыг  захирамжинд оруулах боломжгүй.

-АН ирэх сонгуулиар МАХН-тэй эвсэж орох зүйл яригдсан уу?

-АН 2004 оноос хойш хэнтэй ч эвсээгүй. Дангаараа сонгуульд орно. Энэ бол манай намын олон жил үргэлжилж байгаа бодлого. Харин УИХ-д суудалтай бусад жижиг намуудтай нэгдэх урилга явуулсан. Энэ дагуу процесс явуулж байгаа. МАХН-тай бид нэгдэх урилга явуулаагүй. Тийм учраас сонгуульд эвсэхгүй. Бид хэнтэй ч эвсэхгүй. Бид дангаараа олонхи болох зорилго тавьж ажиллаж байна.   20 жил бидний олонхи болох саналыг Монголын ард түмэн өгсөнгүй. Биднийг олонхи болгоод өгөөч. Бид дараагийн 76 мянган айлыг оронсууцжуулах асуудлыг ярьж байгаа. Улсын төсвөөс нэг ч төгрөг гарахгүйгээр бид 100 мянган малчнаа үйлдвэрлэгч болгомоор байна. Зээлийн хүүг бууруулж, жинхэнэ экспорт хийдэг үйлдвэрлэгч болгох гэх мэтээр хийх ажил их байна. Энэ ажилд бидний эрх мэдэл хүрэхгүй байна. Өнөөдрийнх шиг асуудалтай тулж байна.

Энэ их хурал анх бүрдэхдээ АН 31 гишүүнтэй байсан. Одоо 35 гишүүнтэй болсон. Олонхи болоход 4 гишүүн дутаад байгаа. Хэн нэг намтай эвсэхгүйгээр, хэн нэгнийг гуйлгүйгээр  ирцээ бүрдүүлээд  хурлаа хийгээд шийдвэрээ гаргахад бидэнд 4 гишүүн дутаж байна.

АН энэ Их хуралд байгаа бүх нам, бие даагчидтай болохоосоо болохгүйг нь хүртэл эвсэж үзлээ. Эвсэж үзээгүй хүн үлдээгүй. Сүүлийн жилүүдэд олонх бүрдээгүй учир асуудал үргэлж гарч байгаа. Тийм учраас 2016 оны сонгуулиар аль нэг намыг олонхи болгох хэрэгтэй. Тэгж байж ажил хурдан явна. Бид хэдийгээр олонхи болоогүй ч ажлаа хангалттай хийсэн. Ажил авахад маш хэцүү байсан. Түүхий эдийн үнэ унасан байлаа. Бид маш зөв менежментийг санхүүгийн салбарт хийсэн. Тэгэхийн тулд хэн нэг нам, бие даагчаас ирцээ бүрдүүлдэггүй хуралдаад явах хэрэгтэй.

-Та МАХН-ын даргатай уулзахдаа  Шадар сайд болгох тохироо хийсэн үү? Ерөнхий сайдыг огцруулах асуудлыг хэлэлцэхэд Н.Энхбаярыг Шадар сайд болгох тохироо хийсэн гэх яриа байна.

-УИХ хуулийн хүрээнд ажиллах ёстой. Засгийн газар мөн адилхан. Би Ерөнхий сайдыг төлөөлж ярих боломжгүй.

-Таныг хурал удирдан явуулахдаа нам, эвслээр нь ялгаварладаг. Тиймээс огцруулах үндэслэл тавина гэж байгаа. Үүнийг та юу гэж үзэж байна вэ?

-Огт үндэслэлгүй зүйл ярьж байна.Би ийм ааштай хүн. Үүнийгээ өөрчлөх боломжгүй. УИХ сахилга баттай байх ёстой. Дуртай үедээ яриад дургүй үедээ алга болдог эрх чөлөөг Үндсэн хуулиар УИХ-ын гишүүдэд олгоогүй. Үндэсний бөхийн барилдаан яг цагтаа эхэлдэг болсон байна лээ. УИХ-ыг цагтаа эхэлж байсныг санахгүй байна. Ийм л хариуцлага яриад байгаа юм. Хариуцлага ярихаар өөдөөс өрвөлзөөд байгаа юм. Үндсэн хуульд заасан үүргээ биелүүл. Бүх намын гишүүдтэй адилхан харилцаж байгаа. Нэг асуудал хэлэлцэж байхад нөгөө асуудлыг ярьдаг. Микрофон таслах эрх надад байна.

Н.Энх